تهمینه غمخوار؛ بازار: رجب طیب اردوغان برای نخستین بار از زمان تشکیل دولت سیزدهم و برای شرکت در هفتمین اجلاس شورای عالی روابط ایران و ترکیه و هفتمین نشست سران روند آستانه در ساعات پایانی دوشنبه (۲۷ تیر ماه) با استقبال جواد اوجی وزیر نفت وارد تهران شد.
اردوغان در سفر دو روزه خود به تهران، در اولین روز در ظهر سه شنبه با رهبر معظم انقلاب دیدار و پس از آن مذاکرات فشرده ای را با ابراهیم رئیسی انجام داد. علاوه بر آن، مراسم امضای اسناد مشترک همکاری و یادداشت تفاهم بین تهران و آنکارا در حضور رئیسان جمهور و بین وزیران دو کشور برگزار شد. این سند همکاری، در زمینه‌های توسعه حمل و نقل ترانزیتی، مبادلات علمی و فرهنگی، ورزشی، انرژی، کشاورزی فرهنگی، مبادلات تجاری - اقتصادی و دیگر زمینه‌ها است که بین وزیران ایران و ترکیه و در حضور رئیسان جمهور به امضای طرفین رسید.
در همین راستا و با توجه به اهمیت سفر اردوغان به ایران و دیدار و گفتگو با ابراهیم رئیسی، خبرنگار بازار گفتگویی را با «سید علی قائم مقامی» کارشناس مسائل ترکیه در این باره ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* دولت ترکیه اخیرا مسیر عادی سازی روابط با امارات، عربستان، اسرائیل و مصر را در فضای سیاسی جامعه خود دنبال می کند در حالی که از طرفی قصد دارد روابط دو جانبه خود را با ایران نیز به سطح بالاتری برساند. بر همین اساس اینگونه پیش بینی شده بود که در حاشیه سفر اردوغان، سند همکاری بلند مدت میان تهران و آنکارا در جهت افزایش روابط اقتصادی و تجاری امضا شود که این توافق صورت گرفت. آیا از نظر شما تحقق افزایش حجم تجاری دوجانبه امکان پذیر است؟
ترکیه و ایران به امضای سند شورای عالی همکاری راهبردی پرداختند و نشستی را برگزار کردند یعنی وزرای کابینه دو کشور به ریاست دو رئیس جمهور در کمیته مشترکی گرد هم آمدند در حالی که البته ترکیب هیئت همراه اردوغان در سفر به تهران نشان می دهد که سند نشست شورای همکاری راهبردی امضا شده است. وزیر امور خارجه ترکیه و خود رئیس جمهور این کشور بارها اعلام کرده اند که قصد دارند تا حجم تجارت دوجانبه میان ایران و ترکیه به ۳۰ میلیارد دلار برسد.
مولود چاووش اوغلو همچنین گفته که اگر ایران و امریکا در رابطه با موضوع هسته ای به توافق برسند و برجام احیا شود، تمام موانع موجود بر سر راه رشد تجارت ایران و ترکیه بر طرف شده و حجم ۳۰ میلیارد دلاری محقق می شود، در غیر این صورت ترکیه ناچار است تا مجموعه ای از تحریم ها را علیه ایران اعمال کند و شرکتهای بزرگ ترکیه ای نمی توانند وارد قراردادهای کلان با ایران شوند.
یکی از پیش شرطهای افزایش حجم تجارت ایران و ترکیه، رفع تحریم های برجامی است
از طرف دیگر، مشاهده شده شرکت نفت ترکیه از سال ۱۳۹۸، تحت فشار امریکا، نفت ایران را خریداری نکرده است. علاوه بر آن، به خاطر همین تحریم ها تجارت دوجانبه و واردات و صادرات میان ترکیه و ایران انجام نشده، زیرا احتمال تحت مجازات قرار گرفتن ترکیه توسط امریکا وجود داشته به طوری که شرکتهای ترکیه ای نمی توانسته اند به معاملات خود با ایالات متحده ادامه دهند. بنابراین، یکی از پیش شرطهای افزایش حجم تجارت ایران و ترکیه، رفع تحریم های برجامی است.
افزون بر این، قرار بود که منطقه آزاد مشترک واقع در مرزهای ایران و ترکیه راه اندازی شود که به علل مختلف متوقف شده است. در همین راستا، ترکیه در مرزهای مشترک ایران و ترکیه، به طول چند صد کیلومتر دیوار کشیده و موانعی ایجاد شده، در حالی که استانهای آذربایجان غربی، شرقی، کردستان، زنجان و اردبیل می توانستند با استانهای جنوب شرقی و شرقی بازارچه های مرزی را تاسیس کرده و به رونق تجارت دوجانبه و رفاه و اشتغال مرزنشینان کمک کنند.
بر همین اساس اگر این موانع برطرف شود، چشم انداز مثبتی در جهت افزایش حجم تجارت ایران و ترکیه قابل مشاهده خواهد بود زیرا حجم تجارت ترکیه و ایران در سالهای گذشته به میزان ۱۱ تا ۱۲ میلیارد دلار بود. اما در حال حاضر این میزان به دلیل برخی از مشکلات مانند درگیری دو کشور بر سر مسائل سوریه و همچنین تحریم ها، نزدیک به شش تا هفت میلیارد دلار کاهش یافته است.
* ترکیه به عنوان کشور وارد کننده حامل های انرژی نگران تاثیر پذیری از جنگ اوکراین و بحرانی شدن مساله تامین انرژی است. هر چند برای حل موضوع اوکراین اقداماتی با هدف میانجیگری انجام داد اما نتیجه ای به همراه نداشت. با توجه به اینکه ایران یکی از گزینه های احتمالی برای تامین گاز اروپا است. آیا گفتگوهای ایران و ترکیه در این رابطه موثر خواهد بود و به حل این بحران کمک خواهد کرد؟
اتحادیه اروپا بسیار علاقه مند است و تمایل دارد تا نفت و گاز ایران را خریداری کند، اما بازهم مسئله تحریم های امریکا و موضوع برجام در میان است.
اگر برجام احیا شود، در این صورت گاز ایران به اروپا نیز صادر خواهد شد؛ پس این موضوع در دست اردوغان و ابراهیم رئیسی نیست و بیشتر وابسته به موضوع برجام است
از طرفی، ترکیه نفت ایران را تحریم کرده و نفتی از ایران نمی خرد؛ در حالی که در حال وارد کردن گاز ایران است در حالی که گاز جمهوری اسلامی از نظر صادراتی به بن بست رسیده و صادراتی به اروپا انجام نمی شود. اگر برجام احیا شود، در این صورت گاز ایران به اروپا نیز صادر خواهد شد یعنی این موضوع در دست اردوغان و ابراهیم رئیسی نیست و بیشتر وابسته به موضوع برجام است.
علاوه بر آن، گاز روسیه به ترکیه ارسال و از طرف دیگر گاز جمهوری آذربایجان نیز از طریق خط لوله تاناپ و تاپی به اروپا صادر می شود، اما صادرات گاز ایران برای ارسال به اروپا از ترکیه به بن بست رسیده است. اگر موضوع برجام حل شود نفت و گاز ایران می تواند تا حدودی جایگزین نفت و گاز روسیه شده که احتمال دارد که روسیه مانع این کار شود زیرا بازار روسیه در این صورت دچار افت خواهد شد. بر همین اساس، چنین مسائلی در حوزه انرژی و دیپلماتیک وجود دارد.
* طبق سخنان مقامات ایران و ترکیه دومین دور نشست پلتفرم شش جانبه به میزبانی تهران در آینده نزدیک برگزاری خواهد شد. آیا بررسی جزئیات این نشست از مباحث رایزنی هیئت ایرانی و ترکی در حاشیه سفر اردوغان خواهد بود؟ کار این نشست تا چه اندازه پیش رفته است؟
این نشست هم مرتبط با روابط دوجانبه ایران و ترکیه، همچنین ایران با روسیه و هم اجلاس سه جانبه ایران، ترکیه و روسیه است. هر سه کشور این پلتفرم ۳+۳ را تایید کرده اند. این موضوع طرح اصلی ایران بود که در جنگ قره باغ توسط اردوغان و الهام علی اف مجددا مطرح شد.
البته، این پلتفرم، همان کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب نیز است که ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان به عنوان قدرت های بزرگ قفقاز جنوبی و ایران، ترکیه و روسیه به عنوان سه قدرت بزرگ منطقه ای در نظر گرفته می شوند. این کشورها می توانند با همکاری گسترده خود، ترانزیت چین به اروپا را فراهم کرده ضمن اینکه ترانزیت شمال به دریای عمان و خلیج فارس و از آن طرف به روسیه و دریای سیاه را امکان پذیر سازند.
در حال حاضر کریدور شمال_جنوب به علت ناامنی های دریای سیاه، چندان کاربردی ندارد مگر آنکه جنگ اوکراین متوقف شود تا ترانزیت از طریق دریای سیاه به اروپا صورت گیرد
البته، در حال حاضر به دلیل وقوع جنگ اوکراین، دریای سیاه ناامن شده و کریدور شرق به غرب از طریق چین، آسیای میانه، دریای خزر، جمهوری آذربایجان، ترکیه و اروپا ادامه دارد، اما کریدور شمال_جنوب به علت ناامنی های دریای سیاه، چندان کاربردی ندارد مگر آنکه جنگ اوکراین متوقف شود تا ترانزیت از طریق دریای سیاه به اروپا صورت گیرد.
نظر شما