تهمینه غمخوار؛ بازار: روزنامه العربی الجدید به نقل از منابع مصری ادعا کرد که مسئولان بلندپایه ایران و مصر اخیرا نشستی در عمان برگزار کرده‌اند. این روزنامه، به نقل از منابع دیپلماتیک مصری اعلام کرد: در سفر اخیر، رئیس جمهور مصر به عمان در اوایل هفته گذشته دیداری میان مسئولان بلندپایه ایرانی و مصری انجام شد و با هماهنگی های کشور عمان یک شخصیت عالی رتبه مصری که همراه سیسی بود در این دیدار حضور یافت.
این منابع مصری اعلام کردند: این دیدار به طور کلی امنیتی بود و مسئولان دو کشور به اوضاع نوار غزه و سوریه پرداختند، دو طرف در بسیاری از مواضع در این خصوص توافق نظر داشتند و در مرحله آینده شاهد هماهنگی‌های مستقیم میان تهران و قاهره درخصوص امور مربوط به نوار غزه خواهیم بود.
منابع دیپلماتیک مصری تاکید کردند: با توجه به تمایل تهران و قاهره برای رسیدن به سطح جدیدی از روابط و گسترش تدریجی آن ها بر اساس تحولات منطقه، در این دیدار درخصوص هماهنگی مشترک در محافل بین المللی تا جایی که امکان دارد، توافق شد.
در همین راستا و با توجه به اهمیت موضوع بازیابی روابط ایران و مصر، خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «رحمن قهرمانپور» پژوهشگر مسائل بین الملل ترتیب داده که در ادامه می خوانید:
از دیدگاه شما به طور کلی دلایل حرکت ایران و مصر به سمت عادی سازی چیست؟
واقعیت این است که در اثر رخ دادن تغییرات و اتفاقات منطقه ای، هم ایران و هم مصر را علاقه مند کرده که در جهت کاهش تنش ها پیش قدم شوند هر چند که هنوز مشخص نیست که آینده این اقدامات چه خواهد شد یعنی به این معنا که معلوم نیست که این اقدامات صرفا به عادی سازی روابط دوجانبه منجر خواهد شد یا هدف کاهش تنش و تبادل پیام میان دو کشور مدنظر است.
اتفاقاتی که در منطقه در سالهای اخیر رخ داده دو طرف را به این جمع بندی رسانده که دو طرف را ترغیب به کاهش تنش ها نماید. اینگونه به نظر می رسد که مهم ترین دلیل این امر تغییر سیاست امریکا در منطقه است. ما می دانیم که مصر از زمان امضای پیمان کمپ دیوید در سال ۱۹۷۹ یکی از متحدان اصلی امریکا در منطقه بوده و سالانه به میزان یک میلیارد و چهارصد میلیون دلار به صورت نقد و کمک نظامی از امریکا کمکهای بلاعوض دریافت کرده است. همچنین، مصر اولین کشوری بود که در جهان عرب با اسرائیل پیمان صلح را امضا کرد که این توافق به عنوان یک کشور پیشرو در جهان عرب حائز اهمیت بود. این توافق در آن زمان چیزی شبیه به توافق عادی سازی احتمالی روابط عربستان با اسرائیل در زمان فعلی بود. بنابراین، تاثیر عمیقی بر منطقه گذاشت.
تغییر سیاستهای امریکا در خاورمیانه این نگرانی را در قاهره به وجود آورد که موقعیت مصر تضعیف شود. از طرف دیگر، عدم حمایت کافی امریکا از حسنی مبارک در سال ۲۰۱۱ و ساقط شدن رژیم مبارک، تردیدها را نسبت به امریکا در بین نخبگان حاکم مصر بیشتر کرد. بر همین اساس، زمانی که امریکا تصمیم گرفت تا حضور نظامی خود را در منطقه کاهش دهد، حکومت مصر احساس کرد که شرایط مناسبی ایجاد شده که بتواند با کشورهای منطقه رابطه نزدیکتری برقرار سازد. دومین عاملی که می توان ذکر کرد، تثبیت نسبی شرایط سیاسی در داخل مصر برای عبدالفتاح سیسی است. سیسی با یک شبه کودتایی در سال ۲۰۱۳، سر کار آمد و دچار تنش و درگیری شدید با اخوان المسلمین در داخل مصر شد که پیامد آن بی ثباتی سیاسی در مصر بود. دهها تن از رهبران اخوان المسلمین زندانی و اعدام شده، صدها نفر دستگیر و هزاران تن از اعضای این گروه بیکار شدند. بر همین اساس، حکومت مصر اخوان را به عنوان یک گروه تروریستی شناسایی کرد.
این تنشها تا سالهای اخیر ادامه داشت تا عبدالفتاح سیسی توانست به نوعی اخوان را سرکوب کرده و امنیت را در مصر برقرار سازد. لذا، از نظر داخلی حکومت مصر احساس می کند که آنقدر در داخل شرایط با ثباتی حاکم است که بتواند به سمت احیای موقیعت منطقه ای خود در خاورمیانه حرکت کند. این دو دلیل مهمترین دلایل تلاش مصر برای افزایش حضور خود در خاورمیانه و کاهش تنش با ایران است.
* چند روز پیش وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد که جمهوری اسلامی از توسعه روابط با مصر استقبال خواهد کرد. از دیدگاه جنابعالی دلیل علاقه مندی ایران به برقراری ارتباط با مصر چیست؟ سطح روابط دو کشور در گذشته به چه میزان بوده است؟
از آغاز انقلاب اسلامی که با پیمان کمپ دیوید و ترور انور سادات هم زمان بود، ایران و مصر هیچگاه روابط عادی در سطح سفیر نداشتند. هر چند تلاشهایی در دوران ریاست جمهوری آقایان خاتمی و احمدی نژاد صورت گرفت، اما این روابط به سطح سفیر ارتقاء پیدا نکرد.
پس از سقوط رژیم مبارک و روی کار آمدن محمد مرسی، اینگونه به نظر می رسید که شرایط بسیار مناسبی برای عادی سازی روابط دوجانبه ایجاد شده است. محمد مرسی به تهران سفر کرد و برخی از مقامات ایران نیز به مصر سفر کردند، اما، مشکلات عقدیتی که میان اخوان المسلمین و جمهوری اسلامی وجود داشت، جایگاه شکننده مرسی در مصر و اختلافات داخلی همگی موجب شدند که سطح روابط میان دو کشور به سطح سفیر نرسد و در سطوح پایین تر باقی بماند.
بر این اساس، حال باید دید که تلاشی که دو کشور برای برقراری ارتباط آغاز کرده اند، می تواند منجر به عادی سازی روابط در سطح سفیر شود یا خیر.
* یکی از حوزه هایی که دو کشور می توانند از طریق آن به توسعه روابط تجاری و اقتصادی دو جانبه بپردازند، حوزه گردشگری است. ایران و مصر چگونه می توانند با بهره مندی از ظرفیت های اقتصادی و ژئوپلیتیکی یکدیگر در این حوزه با توجه به اینکه مصر می تواند گذرگاهی برای ورود کالاهای ایرانی به شمال افریقا باشد و ایران نیز با توجه به پتانسیلهای ژئواکونومیکی و جغرافیای سیاسی خود دارای جایگاه مهمی در منطقه است، از تعامل دوجانبه منتفع شوند؟
امنیت، مهمترین دغدغه در روابط دو کشور از گذشته تاکنون بوده است. ایران و مصر بیشتر یک نگاه امنیتی_ژئوپلیتیکی نسبت به یکدیگر دارند. جمهوری اسلامی، مصر و روابط با این کشور را گامی برای نزدیکی به شمال افریقا، غزه و فلسطین می داند که اسرائیل و مصر با این مسئله مشکل دارند.
از طرفی، مصر، ایران را به عنوان کشور مهمی در خلیج فارس در نظر گرفته که می تواند در ایجاد موازنه با عربستان برای مصر اهمیت داشته باشد. لذا، تا زمانی که مسئله امنیتی و ژئوپلیتیکی در روابط دو کشور تثبیت و یا حل نشده است، امکان همکاری های گردشکری میان دو کشور چندان قابل توجه نخواهد بود.
البته، یکی از منابع اصلی درآمدزا برای مصر حوزه گردشگری است. در کنار کارگران شاغل در خلیج فارس و کمکهایی که دریافت می کند، گردشگری در مصر از جمله منابع اساسی کسب درآمد در این کشور به ویژه در شرم الشیخ است. مصر از زیرساختهای گردشگری بسیار مناسب و حتی قوی تر از ایران برخوردار است. اما واقعیت این است که علیرغم جذب گردشگر، به دلیل ضعف اقتصادی، توان فرستادن گردشگران را به کشورهای خارجی ندارد. لذا، من بعید می دانم که روابط دو کشور در حوزه توریسم به این زودی شکل گرفته و توسعه یابد.
* با توجه به اینکه مصر به عنوان حلقه کلیدی همکاری های اقتصادی و ارتباطات با جهان اسلام برای ایران اهمیت دارد و مطرح می شود، از دیدگاه شما لزوم انجام سرمایه گذاری های مشترک با این کشور تا چه میزان است؟
انجام سرمایه گذاری های مشترک ایران و مصر در جهت توسعه همکاریها لازم و ضروری است. اما مسئله امکاناتی است که وجود دارد در حالی که ایران تمایل به انجام اینگونه اقدامات اقتصادی دارد. واقعیت این است که اقتصاد مصر یک اقتصاد نسبتا ضعیف و تحت سلطه نظامیان است که باز و رقابتی نیست. همچنین کیفیت کالاهای مصری ضعیف است.
از طرفی، اقتصاد مصر از نظر مالی عمدتا وابسته به سرمایه گذاری های خارجی و غربیها است. بنابراین، با وجود تمایل ایران برای حضور در مصر، اما زیرساختها برای این کار فراهم نیست، ضمن اینکه از آن طرف هم خود مصر به صورت سنتی با وجود آنکه بازیگر مهمی در جهان اسلام بوده اما به خاطر سکولاریسم موجود، بیشتر سعی کرده که در خاورمیانه فعال باشد. در جهان اسلام، بیشتر عربستان، ایران، ترکیه، مالزی و تا حد کمتری پاکستان فعال بوده اند. مصر بیشتر در زمینه ارتباط با کشورهای عربی و خاورمیانه فعال بوده است و همانطور که می دانید مقر اصلی اتحادیه عرب، در مصر است.
بنابراین، با اینکه بر روی کاغذ شرایط مناسبی برای برقراری روابط میان دو کشور فراهم شده اما زیرساختهای کافی در روابط دوجانبه برای حرکت به این سمت در حال حاضر وجود ندارد.
نظر شما