نقش گروه ریک و ایران در ظهور نظم جهانی چندقطبی| استفاده روسیه و هند از نستراک با حمایت تهران

تهمینه غمخوار؛ بازار: چندی پیش چهاردهمین اجلاس گروه اقتصادی «بریکس» به صورت ویدئو کنفرانس با میزبانی چین برگزار شد. «بریکس» مخفف پنج اقتصاد بزرگ با رشد سریع و نفوذ قابل توجه جهانی و منطقه ای یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بدون حضور کشورهای غربی و ایالات متحده است که ۲۸ درصد قدرت اقتصادی دنیا را در اختیار دارد. این گروه به عنوان یک گروه اقتصادی از کشورهای نوظهور در نظر گرفته می شود در حالی که به دنبال ایجاد ارتباط اقتصادی با اکثر کشورهای در حال توسعه هستند. به عبارتی، بریکس یک ائتلاف فراقاره‌ ای به شمار می‌آید که ساختاربندی جدیدی را برای اقتصاد و سیاست جهانی فراهم کرده است.

در اواخر سال ۲۰۱۳، ایران اعلام کرد که آماده پیوستن به این گروه است در حالی که برخی از کشورها نظیر پاکستان، ترکیه، نیجیریه، بنگلادش، فیلیپین و ....نیز متمایل به عضویت در این گروه بوده اند. بر همین اساس، چین نمونه اولیه بریکس پلاس را ارائه کرد که سیاست آن تقویت این گروه نوپا بود. در حقیقت، چین اتحادیه‌ای جدید را تحت عنوان بریکس پلاس و با شرکت ۱۱ کشور عضو تشکیل داد. این طرح مورد استقبال برخی از کشورهای در حال توسعه بریکس قرار گرفت، در حالی که جمهوری اسلامی نیز آمادگی خود را برای پیوستن به این گروه اعلام کرد. با این حال و با وجود آنکه ایران از سوی چین در طرح اولیه بریکس پلاس گنجانده شد، اما عضویت کشور به دلایل مختلف صورت نگرفت.

بر اساس تحلیل برخی از کارشناسان، حضور مثلث اوراسیایی یعنی هند، روسیه و چین و نگرانیهای آنها از به خطر افتادن منافع اقتصادی این گروه به دلیل تحریم های اعمال شده علیه ایران، یکی از عوامل عدم پذیرفته شدن ایران عنوان شده است؛ دقیقا درست مانند حضور ایران در سازمان شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که سرانجام ایران با حمایت روسیه و موافقت چین به عضویت کامل شانگهای در آمد.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «اندرو کوریبکو»، نویسنده، تحلیل‌گر ارشد سیاسی و عضو هیئت‌ علمی موسسه مطالعات استراتژیک و آینده‌پژوهی دانشگاه دوستی روسیه در خصوص اهمیت عضویت ایران در گروه اقتصادی بریکس و مسائل مربوط به این عضویت ترتیب داده است.

حوزه‌های پژوهشی کوریبکو، این نویسنده آمریکایی ساکن روسیه سیاست خارجی و ژئوپلیتیک روسیه، استراتژی ایالات‌متحده در اوراسیا، تاکتیک‌های تغییر رژیم، انقلاب‌های رنگی و جنگ‌ های نامتعارف است. کتاب او «جنگ‌های ترکیبی: رویکرد غیر مستقیم انطباقی برای تغییر رژیم» اوضاع سوریه و اوکراین را مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار می‌دهد و از الگوی جدیدی از جنگ استراتژیک توسط ایالات‌متحده پرده برمی‌دارد.

مشروح مصاحبه در ادامه آمده است:

* اگرچه ایران عضو رسمی گروه بریکس نیست، اما قبل از برگزاری این نشست و از مدت هاست که شایعاتی مبنی بر تضعیف روابط ایران و چین و همچنین انزوای ایران مطرح شده بود. اهمیت عضویت در این گروه اقتصادی برای ایران چیست؟
از آنجایی که هر دو قدرت بزرگ در بهار ۲۰۲۱ یک توافقنامه مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله امضا کردند، این شایعات هیچ مبنای واقعی ندارند. با توجه به اهمیت بریکس برای ایران، جمهوری اسلامی با هسته مرکزی خود یعنی روسیه، هند و چین که گروه ریک نامیده می شوند، همکاری نزدیک دارد. در واقع، ایران در مرکز پروژه های همگرای اوراسیا قرار دارد.

این پروژه ها کریدور اقتصادی چین_آسیای مرکزی_آسیای غربی است که می توان آن را جاده ابریشم آسیای مرکزی و کریدور حمل و نقل شمال_جنوب (NSTC) بین روسیه و هند نیز نامید. این سه قدرت بزرگ، شرکای برتر ایران در هر کجای دنیا هستند.

* نقش بریکس در حمایت از چندجانبه گرایی و پیشبرد جهان به سوی آینده ای صلح آمیزتر و مرفه ستایش شده است. نظر شما در این خصوص چیست؟
بریکس یک پلتفرم ادغام چند قطبی تاثیرگذار است که بیشتر بر همکاری اقتصادی و مالی تمرکز دارد. نقش بریکس این است که به تدریج نظم جهانی تک قطبی رو به زوال را به جهانی چندقطبی تبدیل کند تا روابط بین‌الملل بتواند برابرتر، منصفانه‌تر و عادلانه‌تر ظاهر شده و عمل کند. هدف بلندمدت این گروه اقتصادی، انتقال مدل غرب محور به مدلی با محوریت جنوب جهانی است.

بعید است که ایران بتواند به این زودی ها به عنوان یک عضو رسمی به بریکس بپیوندد

* فرصت استثنایی و بی نظیری برای تهران برای پیوستن به سازمان بریکس ایجاد شده است که در صورت عملیاتی شدن، اکثر تحریم ها بی اثر می شود. آیا چنین چیزی امکان پذیر است؟
بعید است که ایران بتواند به زودی به عنوان یک عضو رسمی به بریکس بپیوندد، اما از طرفی هم مجبور نیست به طور رسمی در این گروه مشارکت کند تا بتواند از منافع هند، روسیه و چین سود ببرد.

این سه قدرت بزرگ در حال حاضر شرکای استراتژیک ایران در هر نقطه از جهان هستند.

با توجه به تبعیت از تحریم‌های یکجانبه و در نتیجه غیرقانونی آمریکا، این حق هر کشوری است که آنها را اجرا کند یا در معرض خطر قرار گرفتن در معرض به اصطلاح «تحریم‌های ثانویه» قرار گیرد. با این حال، منافع کشورهای گروه ریک با رعایت نکردن محدودیت‌های اقتصادی و مالی به بهترین وجه تامین می‌شود.

جمهوری اسلامی کشور ترانزیتی غیرقابل جایگزینی برای تسهیل تجارت روسیه و هند از طریق کریدور شمال_جنوب است که به سرعت منجر به ادغام آنها در یک محور سه جانبه برای ایجاد قطب سوم نفوذ می شود

ایران جزء لاینفک هر یک از پروژه های اتصال اوراسیا است که به نوبه خود انتقال سیستمی جهانی به چندقطبی را تسریع می بخشد. علاوه بر این، جمهوری اسلامی کشور ترانزیتی غیرقابل جایگزینی برای تسهیل تجارت روسیه و هند از طریق کریدور شمال_جنوب است که به سرعت منجر به ادغام آنها در یک محور سه جانبه برای ایجاد قطب سوم نفوذ در آنچه سانجایا بارو متفکر هندی به عنوان نظم دو قطبی در دوسال پیش توصیف می کند، می شود.

* ولادیمیر پوتین در سخنرانی خود در اجلاس بریکس گفت: «روسیه به طور فعال قراردادهای تجاری و اقتصادی خارجی خود را به شرکای مورد اعتماد بین المللی به ویژه کشورهای بریکس تغییر می دهد».عضویت ایران در بریکس چه تأثیری بر توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با روسیه خواهد داشت؟
بار دیگر، نمی توان این موضوع را مسلم دانست که ایران به زودی رسما به بریکس خواهد پیوست. با روشن شدن این نکته، همانطور که در پاسخ قبلی توضیح داده شد، این موضوع که آیا عضو رسمی می شود یا خیر، بحث برانگیز است.

روسیه برای تسهیل تجارت خود با هند از طریق کریدور شمال_جنوب به ایران متکی است

روسیه برای تسهیل تجارت خود با هند از طریق کریدور شمال_جنوب به ایران متکی است؛ هندی که شریک استراتژیک ویژه و ممتاز این کشور است در حالی که مداخله قاطع پس از شروع عملیات ویژه به طور پیشگیرانه از وابستگی نامتناسب بالقوه مسکو به چین جلوگیری کرده است.

این موضوع به نوبه خود کرملین را قادر ساخته تا از خودمختاری استراتژیک خود محافظت کند به طوری که منجر به تشکیل قطب سوم نفوذ آن و هند در فاز میانجی دو قطبی انتقال سیستمی جهانی به چند قطبی همراه با ایران می شود. این محور سه جانبه با حضور قدرتهای بزرگ از مرکز اوراسیا عبور می کند و بنابراین تا زمانی که رهبری هر کشور به درستی از آن استفاده کند، پتانسیل ژئواستراتژیک بی نظیری دارد.

* در صورت تداوم توسعه روابط تجاری روسیه، هند و چین در سه سازمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و بریکس، ایران نیز می تواند از عضویت در بریکس بهره مند شود و از این سازوکار برای مبادلات تجاری خود استفاده کند. ارزیابی شما در این باره چیست؟
یک نکته مهم را مجدد تکرار می کنم و آن اینکه هیچ تضمینی وجود ندارد که ایران در آینده به طور رسمی به بریکس بپیوندد، اما همچنان می‌تواند از این بلوک و به‌ویژه هسته آن یعنی گروه ریک آن که قبلاً توضیح داده شد، بهره‌مند شود.

موضوع پایبندی به تحریم‌ها قبلاً مطرح شد، که برای یادآوری به خواننده، حق حاکمیت هر کشوری بر اساس آنچه رهبری آن‌ها منافع عینی ملی خود می‌داند، می‌باشد.

با این حال، به دلیل اهمیت ایران برای پروژه های اتصال اوراسیا، حضور روسیه، هند و چین که نظم جهانی چندقطبی در حال ظهور را تسریع می کنند، به نوعی روند نادیده گرفتن این تحریم ها در نظر گرفته می شود.

* به نظر شما توسعه روابط تجاری تهران با روسیه و چین می تواند منوط به عضویت ایران در بریکس باشد؟
مطلقاً خیر، زیرا هیچکدام عضویت ایران در آن بلوک را پیش شرطی برای همکاری راهبردی با آن قرار نداده است، همانطور که همکاری موجود آنها در موضوعات مورد علاقه متقابل ثابت شده است.