حامد قدوسی - چند سالی است که بخشی از پژوه‌هش‌های دانش‌گاهی‌ام حول درک پویایی مشترک سودآوری صنایع بالا دست و پایین‌دست است. مثلا این سوال قدیمی که «اگر قیمت نفت بالا برود، آیا سود پالایش‌گاه‌ها بالا می‌رود یا پایین می‌رود؟ ». این سوال در شرایط شوک منفی به بازار نفت دوباره خیلی جدی پرسیده شده است.
پاسخ اقتصادی که ما می‌دهیم (و با داده‌های تاریخی هم آن را نشان می‌دهیم) این است که «بستگی دارد! ». یعنی چه؟ یعنی وقتی به داده‌های تاریخی نگاه می‌کنیم، در بلندمدت هیچ رابطه‌ای بین «قیمت نفت» و «سودآوری صنعت پالایش» وجود ندارد! می‌پرسید چه طور ممکن است؟ مگر نفت «ورودی» پالایش‌گاه نیست؟
مدل اقتصادی ما این را توضیح می‌دهد: نفت ورودی پالایش‌گاه است ولی قیمت نفت خام به صورت «درون‌زا» (و نه به شکل یک عامل مستقل) و به صورت مشترک با فرآورده و اسپرد (سود پالایش‌گاه) تعیین می‌شود. ما دو نوع شوک داریم: «شوک تقاضای فرآورده» که از طریق تقاضای پالایش به شوک تقاضای نفت خام ترجمه می‌شود و «شوک عرضه نفت خام» که از طریق تغییر منحنی عرضه ورودی پالایش‌گاه‌ها به عرضه فرآورده ترجمه می‌شود. در واقعیت «قیمت‌ها» از طریق معادلات تعادل در همه این بازارها و به صورت هم‌زمان تعیین می‌شود.
این مدل ما جلو توضیحات خطی و یک‌طرفه از این نوع را می‌گیرد که «چون نفت ورودی پالایش‌گاه است، پس نفت گران برای پالایش‌گاه بد است» و «چون پالایش‌گاه روی نفت حق العمل می‌گیرد، پس نفت گران برای پالایش‌گاه خوب است» (هر دو توضیح را از تحلیل‌گران می‌شنوید). مدل ما نشان می‌دهد که، تحت چه شرایطی نفت گران برای پالایش‌گاه‌ها سودمند است؟ وقتی گرانی نفت از شوک مثبت تقاضای فرآورده حاصل شده باشد. و کی نفت ارزان برای پالایش‌گاه‌ها سودمند است؟ وقتی ارزانی نفت از شوک مثبت عرضه نفت خام حاصل شده باشد.
نظر شما