سمیه گلابگیریان، بازار: یزد به عنوان دومین استان معدنی کشور و منابع خدادادی معدنی یکی از استان های توسعه یافته معدنی کشور محسوب می شود اما عمده صنایع معدنی که در استان شکل گرفته، مربوط به صنایع بالا دستی است در حالی که توسعه صنایع پایین دستی هم آلایندگی صنایع بالا دستی را ندارد و هم ارزش افزوده و اشتغالزایی بیشتری دارد.
از سوی دیگر باید گفت مشکلات اقتصادی پیش روی صنایع تولیدی در بخش های مرتبط با معادن، فلزات، صنایع و ... سبب شده تا در سال های اخیر نیاز به یک برنامه ریزی جامع و کامل کاربردی مبتنی بر مزیت های اقتصادی بیش از گذشته احساس شود.
در ادامه گفتگوی خبرنگار بازار با محمد زاده‌رحمانی مدیرکل هماهنگی امور اقتصادی استانداری یزد را درباره تکمیل زنجیره فولاد را بخوانید.
* آیا سیاست‌های یزد در حوزه توسعه صنایع پایین دستی فولاد درست بوده و از این حیث چه جایگاهی در کشور داریم؟
از سال ۴۸ برداشت معدن چغارت در یزد به عنوان یکی از معادن قدیمی سنگ آهن که آن زمان ۲۰ میلیون تن ذخیره داشت، آغاز شد و از سال ۵۰ به پیک برداشت نزدیک شد و حدود ۳۰ سال است که معدن چادرملو در حال برداشت بوده و بعد به دنبال معادن کوچک رفتیم.
یزد به عنوان دومین استان معدنی کشور و منابع خدادادی معدنی یکی از استان های توسعه یافته معدنی کشور محسوب می شود
علیرغم اینکه بالای ۵۰ درصد معادن فلزی موجود در ایران در فلات مرکزی ایران است و در فلات مرکزی، استان یزد مرکزیت دارد و در عناصر فلزی هم آهن حرف اول را می زند و خمیرمایه صنعت فولاد است اما در حوزه صنایع پایین دستی جایگاه مطرحی در کشور نداریم.
* دلیل این وضعیت چیست؟
تا دو دهه پیش تشویق می کردیم که افزایش صادرات آهن را داشته باشند از آن به بعد به سمت تکمیل زنجیره فولاد رفتیم اما به صنایع پایین دستی نرسیدیم. بعد از فروش سنگ آهن دانه بندی شده در استان یزد که تامین کننده کارخانه های فولاد بزرگ کشور است، یک کارخانه کنستانتره در چغارت احداث می شود تا اینکه سال گذشته گندله سازی بافق نیز بعد از گندله سازی اردکان راه اندازی شد.
مرحله بعد در زنجیره فولاد، تولید آهن اسفنجی است که در استان یزد راه اندازی شده و بعد مرحله تولید شمش فولادی را پیش رو داریم که حدود ۲۳ تولید کننده شمش در استان فعال هستند و این محصول بین صنایع بالا دستی و پایین دستی فولاد قرار می گیرد.
بعد از تولید شمش، در حوزه صنایع پایین دستی بخش خصوصی یزد در استان در حال فعالیت است اما جای خالی برخی از صنایع پایین دستی مهم از جمله صنایع ماشین سازی و ماشین آلات معدنی و صنایع نیروگاهی، صنایع خودرویی، ماشین آلات کشاورزی در استان خالی است و باید اعتراف کنیم که علیرغم اینکه ظرفیت بالایی داشتیم و آنومالی‌های ما روز به روز از ارتفاع کاسته و به عمق آنها اضافه می شود و تحلیل رفته اند، در این حوزه به درستی عمل نشده است یک ششم فولاد کشور در استان یزد تولید می شود که نقش صنایع پایین دستی در آن خیلی کمرنگ است و نسبت به ظرفیت یزد خیلی ناچیز به شمار می آید
.
* دلایل عدم توسعه صنایع پایین دستی فولادی در استان چیست؟
در صورت تحقق افق ۱۴۰۴ که بر اساس آن باید ۵۵ میلیون تن فولاد تولید شود به ۱۶۰ میلیون تن سنگ آهن نیاز داریم که اکنون ۹۰ تن آن تولید می شود پس یکی از دلایل، کمبود مواد اولیه است از سوی دیگر علیرغم اینکه یزد یک بخش خصوصی آماده و فعال نسبت سایر استان‌های کشور دارد با این رویکرد و تصور که سود در حلقه های اولیه زنجیره فولاد بیشتر بوده و ارزش افزوده بیشتری داشته و سرمایه گذاری کمتری به سمت صنایع پایین دستی رفته که با این شرایط ما به سرمایه گذاران خردی نیاز داریم.
* نقش دانش و تکنولوژی را در بروز این وضعیت چطور می‌بینید؟
اگر بخواهیم آسیب شناسی کنیم، نبود دانش و تکنولوژی هم در این میان مهم است. وقتی می خواهیم شمش یا کسنتانتره تولید کنیم کارگاه های یدی و نیروی انسانی فاقد مهارت اولیه را به کار می گیریم اما تولید شمش و سایر صنایع پایین دستی و صنایعی که آهن نیاز دارد و تحت پوشش شرکت فولاد آلیاژی ایران قرار می گیرند، به افراد متخصص و دانش آموخته نیاز دارند.
نیاز کشور به سنگ آهن ۱۶۰ میلیون تن است
برای رونق صنایع پایین دستی باید به سمت تکنولوژی کشورهای پیشرفته از جمله آلمان برویم. این کشور کارخانه های بالا دستی را به دلیل کمبود منابع و هم کاهش آلایندگی را به جای دیگری فرستاد و صنایع پایین دستی را حفظ کرد هر چند تکنولوژی های روز صنایع بالادستی را نیز در اختیار داشت.
* آیا زیرساخت مورد نیاز برای ایجاد و توسعه صنایع پایین دستی در استان مهیا است؟
مهمترین زیرساخت، شهرک های صنعتی است که محل استقرار صنایع پایین دستی است و برای صنایع پایین دستی در دشت یزد - اردکان فرصت توسعه وجود دارد و اشتغال بالایی نیز ایجاد می‌کنند و تحصیل کرده‌ها را جذب می کند و کمتر دنبال نیروی مهاجر غیرماهر و کم سواد هستند.
در کنار زیرساخت های موجود، استاندار یزد دستور ایجاد شهرک صنعتی برای استقرار صنایع پاک را صادر کرده اند و اولویت استان حمایت از صنایع پایین دستی است و این شرایط فراهم شده و امیدواریم با استقبال بخش خصوصی صنایع پایین دستی فولاد در استان رونق بگیرد
.
* در حال حاضر برنامه استان برای سرمایه گذاری و توسعه صنایع پایین دستی چیست؟
برنامه توسعه استان در قالب برنامه یزد نوین دیده شده و شاخه هایی برای آن تعریف شده که دو برنامه بر صنایع پایین دستی متمرکز شده و به نظر می آید که استان از چند ماه گذشته به این سمت و مشخصا از ابتدای سال جاری وارد نقطه عطف و تحول در بحث صنایع پایین دستی شده است.
برای مثال شهرک دارو و تجهیزات پزشکی در شهرستان تفت مکان یابی و زیرساخت های مورد نیاز آن نیز آماده شده و آماده استقبال سرمایه گذاران است و در شهرک صنعتی یزد هم خط تولید سرسرنگ و تیغ های پزشکی شروع شده که نیاز به تکنولوژی و صنایع دانشگاهی است.
باید نیاز استان و کشور را سنجید و نسبت به توسعه صنایع پایین دستی اقدام کرد و در کنار آن می‌توانیم صادر کننده به کشورهای خارجی هم باشیم. یزد به حدود ۹۰ کشور دنیا صنایع غذایی و محصولات نساجی را صادر می کند از اینرو به راحتی می توانیم محصولات حاصل از صنایع پایین دستی فولاد را صادر کنیم و با توجه به کیفیت، برند صنایع فولادی یزد را دنیا معرفی کنیم.
* اقداماتی که برای حرکت به سمت یزد نوین در حوزه صنایع پایین دستی تدوین شده است را بیان کنید
در استان یزد زمینه فراهم شده و اسناد مطالعه شده و بالادستی توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی مطالعه و مدون شده و مجری نیز مشخص شده و ماهانه به استاندار گزارش می دهند به نظر می آید از سال جاری یزد وارد نقطه عطفی شده و از صنایع دستی به سمت صنایع پایین دستی در حال عبور است
شهرک دارو و تجهیزات پزشکی در شهرستان تفت مکان یابی و زیرساخت های مورد نیاز آن نیز آماده شده است
یک آسیب در صنایع بالادستی فولاد برای دانش آموختگان حقوق خوبی می دهند از اینرو بسیاری از دانش آموختگان و افراد دارای مهارت و دانش در صنایع پایین دستی به سمت صنایع بالا دستی می روند. باید دستگاه های متولی این وضعیت را مدیریت کنند که باعث سرازیری نیروی انسانی متخصص از کارگاه های بزرگ به سمت صنایع بزرگ نباشیم با توجه به اینکه منابع آهن استان به شدت در حال فروکش است به همین دلیل صنایع بالادستی به شدت محدود شده و محکوم به توسعه صنایع پایین دستی هستیم.
* ظرفیت نیروی انسانی ماهر و دانش آموخته استان را برای تامین نیروی کار مورد نیاز بخش صنایع پایین دستی چطور می بینید؟
استان یزد با توجه به مراکز علمی از جمله قدیمی ترین مرکز که دانشکده فنی شهید صدوقی بوده و در حال حاضر دانشکده فنی و حرفه ای است و سایر مراکز دانشگاهی نیروی انسانی مهارت دیده و دانش آموخته و پرورش دهنده تکنسین است از اینرو در زمینه تامین نیروی انسانی برای صنایع پایین دستی مشکلی وجود ندارد توسعه صنایع پایین دستی، کاهش آلودگی ها، افزایش اشتغالزایی، کاهش مهاجرپذیری و تبعات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن را به دنبال خواهد داشت و ارزش افزوده بهره برداری از منابع خدادادی استان را بالا خواهد برد.
نظر شما