بازار، گروه استانها: سال جاری در حالی به نام دانش بنیان، تولید اشغال محور نامگذاری شد که دو ماه از آن به همین راحتی و به همین زودی گذشت و همچنان اقتصاد بر پایه دانش بنیان استان سمنان درگیر و دار مشکلات است. مشکلاتی که بخشی از آن در نادیده گرفته شدن تلاش نخبگان علمی این استان بروز می کند.
دامداری و دام پروری از جمله اقطاب اقتصادی استان سمنان است و سالانه نیاز بخشی از کشور را هم تامین می کند اما با توجه به خشکسالی های اخیر و همچنین افت کیفی محصولات تولیدی کشاورزی موسوم به نهاده های دامی و موضوع تلاطم های اقتصادی باعث شده تا این قشر با مشکلات عدیده ای روبرو شوند.
در این بین اما هستند شرکت ها و افرادی که در حوزه دانش بنیان تحقیقات گسترده ای دارند و می توانند دست کم از مشکلات دامداری و ضررهای مالی شان جلوگیری کنند یکی از این افراد رضا خداوردی دانشجوی دکترای تغذیه دام و کارشناس این حوزه محسوب می شود که با سرمایه گذاری هلدینگ پارسا توانسته محصولی ویژه استان سمنان را برای ارتقای کیفیت رشد و تغذیه دام و تولید شیر در گاو شیری و همچنین دام سبک تهیه کند اما به نظر نمی رسد که حتی مسئولان استان در جریان این اقدامات نیز باشند چرا که حتی شرکت سرمایه گذار بر روی این محصول نیز در استان قم استقرار دارد.
در نتیجه مسائل مذکور، خداوردی از آن دست افرادی است که به وضوح شرایط تولیدات دانش بنیان استان سمنان و موانع توسعه آن را از نزدیک درک کرده است. هفته جاری شاهرود میزبان همایش بزرگ تغذیه دام و همچنین تنش های گرمایی و چالش های آن برای گاو شیری با حضور کارشناسان و دامداران بود و این بهانه ای شد که با رضا خداوردی کارشناس تغذیه دام در حاشیه این نشست علمی، به گفتگو بنشینیم.
* ابتدا درباره تلاش‌های صورت گرفته در راستای بهبود عملکرد دامداری های استان سمنان بگویید
محصول دانش بنیانی که در تحقیقات چندین ساله توانستیم ویژه استان سمنان تولید کنیم کاملاً بومی و ایرانی و از همه مهمتر حاصل تفکر و تلاش ایرانی است که برای اولین بار در کشور تولید می‌شود. در این محصول ویتامین‌ها، مینرال‌ها و برخی افزودنی‌های مجاز و طبیعی به کار رفته که بر اساس نیاز دام و شرایطی که گفته شد تنظیم شده است.
شرکت ها و افرادی که در حوزه دانش بنیان تحقیقات گسترده ای دارند و می توانند دست کم از مشکلات دامداری و ضرر های مالی شان جلوگیری کنند
برای مثال یکی از مشکلاتی که در شهرستان شاهرود مشاهده می‌شود بحث واکلی (دام ماده‌ای که جفت‌گیری نموده ولی ناموفق بوده است) که تایم زیاد و هزینه خاص خودش را برای آبستنی مجدد صرف خواهد کرد و این مسئله به ضرر اقتصاد دامدار است و در این مقوله ما سعی کردیم در فرمول خود بیشتر به ویتامین آ، ای و سلنیوم بپردازیم.
از دیگر مشکلات تغذیه‌ای در دام‌ها به ویژه در سال‌های اخیر می‌توان به کمبود انرژی و کمبود پروتئین اشاره داشت چرا که منابع پروتئینی در این سال‌ها به شدت افزایش داشته. فرمول‌های مذکور به گونه‌ای طراحی و تنظیم شده که بخشی از نیاز پروتئینی و انرژی را نیز فراهم میکند و مزایای مختلف دیگری دارد که توضیح آن نیاز به زمان بیشتری دارد.
* درباره شرایط تولید محصول توضیح دهید
در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اعتماد و استفاده بیش از پیش به شرکت‌های دانش بنیان و بهره بردن از علم و فناوری آنها در حوزه صنعت، توانسته‌ایم یک اقدام جدی را صورت دهیم نخست با بررسی شرایط اقلیم، کیفیت آب و خاک و خوراک دام مصرفی در استان و نیز پایش بیماری‌های تغذیه‌ای و تولیدمثلی دام منطقه که مطالعه آن بیش از یک سال زمان برده است، توانستیم مخلوط خاصی از افزودنی‌های خوراکی به صورت پیش‌مخلوط فرموله کرده و آن را در سطح آزمایشگاهی تولید و در گله‌های مختلف آزمون کنیم که البته پس از کسب نتایج مطلوب به مرحله تجاری‌سازی رسیده و وارد استان شده است.
* این محصول چطور مصرف می‌شود؟
خوراک دام نشخوارکننده از دو بخش علوفه و کنسانتره تشکیل می‌شود. بخش مهم، کاربردی و ضروری کنسانتره، افزودنی‌های مختلفی است که امروزه به صورت پیش‌مخلوط در کارخانه‌های تولید مکمل تولید می‌شوند. امروز ما بر اساس شرایط اقلیمی و نیز مشکلات و بیماری‌های دام‌های استان، فرمولاسیون ویژه‌ای از همین مخلوط را مطالعه و تنظیم کرده که به عرصه تولید و تجارت رسیده است و انتظار می‌رود گامی موثر در کمک به دامداران در رفع برخی چالش‌های موجود باشد و کمتر از شش ماه مشکلات مربوط به بحث تولید مثلی گله را رفع سازد.
هر عملیات ذهنی و هر مطالعه علمی زمانی ارزشمند خواهد بود که آزمون شود و پس از آن به بخش عمل و اجرا وارد شده و باری از دوش بخش خود بردارد لذا در این مقوله بحث نیاز و کمک مالی به میان می‌آید. برای عملی‌سازی این مطالعه نیز از یاری و مساعدت شرکت‌های دانش‌بنیان تحت نظر هلدینگ پارسا استفاده شد و محصولات مورد نظر در دامداری‌های مختلف آزمون شد.
بخش مهم، کاربردی و ضروری کنسانتره، افزودنی‌های مختلفی است که امروزه به صورت پیش‌مخلوط در کارخانه‌های تولید مکمل تولید می‌شوند
در اواسط سال گذشته و حین مطالعه فوق متوجه معضل دیگری تحت عنوان گنده‌خواری (پشم خواری و کودخواری) در اغلب گله‌های دام کوچک منطقه شدیم و فرمول دوم را با پیشنهاد دامداران مهدی شهری برای تولید پیش‌مخلوط تکمیلی جهت استفاده مستقیم در دامداری‌ها و نه کارخانجات و به منظور رفع و پیش‌گیری این اختلال تغذیه‌ای تنظیم، آزمون و تولید نمودیم. این فرمول توانست ظرف مدت کمتر از ۲۰ روز مشکل مذکور را مرتفع سازد که مستندات آن موجود است.
* چرا به شرایط استان سمنان تأکید دارید؟
به واسطه اینکه اقلیم این استان در نظر گرفته شده کاری که اولین بار در کشور، اتفاق افتاده است و ما از استان سمنان شروع کردیم. در واقع باید گفت شرکت‌های تولیدی مختلفی در کشور به تولید افزودنی‌ها و مکمل‌های ویتامینه و مینرال دامی می‌پردازد اما تابحالا هیچ شرکتی در مورد شرایط اقلیمی منطقه هدف خود بررسی و مطالعه نداشته که ببیند پیش مخلوط‌های تولیدی مناسب آن منطقه است یا خیر؟ برای مثال در مناطق جنوبی شهرستان شاهرود از جمله بیارجمند و طرود که آب مصرفی از سختی بالایی برخوردار است به استفاده از مکمل‌ها و پیش مخلوط‌هایی که حاوی نمک است نیازی نداریم.
* دامداران در این شرایط اقتصادی قدری نسبت به اختراعات و اکتشافات یا افزودنی‌ها به خوراک دام شان به دلیل گرانی و همچنین سوء استفاده های مکرر بدبین هستند آیا این گزاره درست است؟
بله؛ در این باره حق با دامداران است باید اعتماد کامل به واحدهای تولیدی و نیز مکمل‌های موجود، وجود داشته باشد چرا که ظهور اثرات مثبت یا منفی استفاده از این مکمل‌ها به ویژه در بخش تولید مثلی، نیاز به طی زمان زیادی دارد به طور مثال طول آبستنی گاو شیری حدود ۹ ماه به طول می‌انجامد و بررسی وضعیت آبستنی بیش از یک ماه زمان می‌خواهد و اگر موفقیت‌آمیز نباشد زمان غیر آبستنی و زمانی که گاو برای دامدار اقتصادی نیست افزایش می یابد. به طور مثال یک شرکت می‌تواند خیلی راحت تقلب کرده و جنس تقلبی و یا چینی را جای مواد اولیه اصلی عرضه کند و اقلامی که قیمت پایین‌تری دارند را استفاده کند.
اما مهم است که محقق طرح خود را به شرکت‌های معتبر ارائه کند که تقلب و تخلف در آن صورت نگیرد و محصولی با کیفیت تولید و عرضه شده و از همه مهمتر و به قول معروف اعتبار علمی او زیر سوال نرود. هلدینگ پارسا (شرکت غیر بومی و فعال در استان قم) تولید این محصول را تقبل کرده است.
در بحث اقتصادی نیز باید گفت شاید در نگاه اول، مصرف مکمل و پیش مخلوط هزینه‌ای را به دامدار تحمیل میکند اما باید گفت اگر این افزودنی‌های ضروری در تغذیه دام استفاده نشود هزینه‌های بیشتری از جمله تلفات دام به دامدار تحمیل خواهد شد که راه حل دیگری ندارد. به طور مثال بگویم اگر از افزودنی‌های گفته شده برای رفع پشم خواری و کودخواری استفاده نشود پشم خورده شده به راحتی در شکمبه تولید گلوله‌های هضم نشدنی در شکمبه و نگاری میکند که در آینده‌ای نزدیک خروجی آن را مسدود کرده و حیوان از خوراک خوردن امتناع کرده و دفع آن قطع شده و تلف خواهد شد. کما اینکه موارد زیادی از این دست را در این مدت داشته‌ایم.
* در دو دهه اخیر چقدر در کاربردی شدن تحقیقات دانشمندان در صمت موفق بودیم؟
متاسفانه یک حلقه گمشده‌ای بین دانشگاه، تحقیق و بخش اجرایی ما وجود داشته و امروز هم این حلقه مفقود است و امیدوارم با عنایت و توجه ویژه به بیانات مقام معظم رهبری این مشکل از سر راه برداشته شود بنده همواره بعنوان یک محقق که در بخش اجرایی هم فعالیت دارم سعی داشته‌ام بین این مراکز پیوندی ایجاد کنم اما این ضعف بزرگی است که در حوزه اجرایی و دانش بنیان پیوندی بسیار کمرنگ وجود دارد.
برای مثال با توجه به بحران کمبود خوراک دام در کشور ما میلیون‌ها تن علوفه، منابع فیبری و محصولات جانبی کشاورزی از جمله پوسته پسته در استان سمنان داریم. اساتید برجسته‌ای در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات حداقل ۱۵ سال در این حوزه مطالعه کرده‌اند و پایان نامه‌های زیادی چاپ شده و نتایج بسیار مطلوبی نیز دریافت کرده‌اند اما متأسفانه این منابع غذایی همچنان هدر می‌روند.
اگر به کارگاه‌های ضبط پسته در استان سری بزنید با کوه سیاه رنگی مواجه می‌شوید که همان پوسته‌های پسته‌ایست که مملو از مواد مغذی است که ما می‌توانستیم با آن بخشی از نیاز تغذیه‌ای حیوانات پرورشی استان را تأمین کنیم ولی متأسفانه دور ریخته می‌شوند و یا بدتر از آن به عنوان کود، مجدداً در باغات پسته وارد می‌شود که آلودگی قارچ و کپک و آفلاتوکسین را با دست خودمان وارد باغ‌ها می‌کنیم. پوست پسته به دلیل مواد مغذی و رطوبت بالایی که دارد ظرف چند روز کپک می‌زند.
* آیا می‌توان در این معادله عجیب و غریب دامدار یا کشاورز را مقصر دانست؟
خیر، در ابتدا کارشناسان مقصر هستند بنده همیشه خودم را مقصر می‌دانم در واقع ما کارشناسان بایستی این مسائل را برای دامداران توضیح داده، ترویج داده و آموزش دهیم. چندی پیش که سمینار آموزشی در باب استفاده از پسماندهای کشاورزی در تغذیه دام در شهرستان بشرویه خراسان جنوبی داشتیم، پسماندهای آن شهرستان را مطالعه و نیازهای علوفه‌ای و فیبری دام این منطقه را بررسی کردیم.
یک حلقه گمشده‌ای بین دانشگاه، تحقیق و بخش اجرایی ما وجود داشته و امروز هم این حلقه مفقود است
نکته جالب اینجا بود که در برآورد انجام شده مشخص شد اگر دامداران آن شهرستان از تمام پتانسل موجود در پسماندهای کشاورزی خود از جمله پوست پسته و بقایای پنبه و غیره استفاده کنند سالیانه بالغ بر ۳۰ هزار تن مازاد منابع فیبری در آن شهرستان وجود دارد. متأسفانه این منابع هدر می‌رود.
* جهاد کشاورزی چقدر به بخش ترویج اهمیت می‌دهد؟
با جذب کارشناسان پهنه که در سال‌های اخیر استخدام شدند وضعیت کمی بهتر شده ولی متأسفانه ۸۰ درصد پتانسیل این کارشناسان به دلیل روال‌های اشتباه اداری تلف می‌شود همان پتانسیل‌هایی که می‌تواند به مراتب بهتر، کاراتر و مفیدتر باشد.
* هدفمندی یارانه ها آیا به نفع دامدار است یا خیر؟
ایجاد یارانه به این شکل در یک سال اخیر منجر به ایجاد اختلاف قیمت، رانت و بازار سیاه شده است، در همان شروع گفتیم ولی امروز بعد از گذشت یک سال همه چیز مشخص و مبرهن است و ما نتوانستیم آنطور که باید به دامداران کمک کنیم و امید است اگر قرار است یارانه همچنان وجود داشته باشد افراد دامدار به طور ملی شناسایی شوند و شکل کار تغییر یابد البته که اگر یارانه خوراک به این شکل برداشته شود دست دلالان در چرخه تولید قطع می‌شود.
نظر شما