سهیلا روزبان؛ بازار: «فرش های دستباف ایرانی برای تعمیر و حتی شست و شو به بازار ترکیه و پاکستان ارسال می شود.» این خبر را رییس مرکز ملی فرش ایران در حالی به بازار اعلام می کند که طی سال های گذشته بسیاری از بافندگان و مرمت کاران فرش دستباف ایرانی در سایه تحریم های خارجی و کاهش صادرات و تولید بیکار شده اند. حالا این بار نوبت به تحریم های داخلی رسیده است. فرحناز رافع می گوید: سیاست گذاری های اشتباه و مصوبه های دست و پا گیر موجب شده که امکان ارائه خدمات پس از فروش برای فرش های دستباف ایرانی در داخل کشور وجود نداشته باشد. این در حالی است که بسیاری از صاحبان این هنر صنعت ایرانی می خواهند فرشی را به صورت موقت وارد کشور کرده و بعد از انجام عملیات رفوگری و تعمیرات دوباره به دست مشتری اصلی آن برسانند. اما متاسفانه بر اساس ماده ۷۵ امور گمرکی حتی فرشی که برای تعمیرات به کشور بازمی گردد باید ضمانت های سنگینی را ارائه دهد حال آنکه تامین این ضمانت نامه ها از عهده بسیاری از افراد خارج است.
بر اساس ماده ۱۲۱ قانون آیین نامه اجرایی قانون گمرکی فرش های دستباف مرجوعی به ایران مشمول عوارض سنگینی می شوند. مبلغ این عوارض گاهی معادل ۷۰ الی ۸۰ درصد ارزش خود فرش است. ضمن اینکه درصورت صادرات مجدد آنها تعهدات ارزی هم برای صادر کننده در پی خواهد داشت
مهاجرت مرمت کاران و استادکاران فرش به ترکیه و پاکستان
اما این همه مشکل نیست. به گفته مرتضی میری عضو اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف، بر اساس ماده ۱۲۱ قانون آیین نامه اجرایی قانون گمرکی فرش های دستبافی مرجوعی به ایران مشمول عوارض سنگینی می شوند. مبلغ این عوارض گاهی معادل ۷۰ الی ۸۰ درصد ارزش خود فرش است. ضمن اینکه درصورت صادرات مجدد آنها تعهدات ارزی هم برای صادر کننده ایجاد خواهد شد.
حالا درست در شرایطی که بسیاری از مرمت کاران و استادکاران فرش دست باف در ایران بیکار بوده یا ناچارند با حقوق های ناچیز کار کنند، دستمزدهای بالایی برای استاد کارانی ایرانی در کشورهای همچون ترکیه پرداخت می شود. دستمزدهایی که به گفته رییس مرکز ملی فرش ایران دست کم بیش از ۵ الی ۶ برابر دستمزد یک رفو گر فرش در ایران است، بسیاری از متخصصان و فرشبافان ایران به کشورهای رقیب کوچانده است.
حقوق یک مرمت کار و رفو گر فرش دست کم در ترکیه دست کم ۵ الی ۶ برابر دستمزد یک رفو گر فرش در ایران است. همین مساله موجب شده که بسیاری از متخصصان و فرشبافان ایران به کشورهای رقیب مهاجرت کنند
چوب حراج به هنر صنعت ایرانی
سخت گیری در ورود فرش های مرجوعی موجب شده که چوب حراج به این هنر صنعت ایرانی بخورد. به گفته رافع، در برخی از کشورها با انباشت برخی از مدل های فرش های دستباف ایرانی مواجه هستیم. این انباشت موجب شده که این هنر صنعت ایرانی به حراج گذاشته شده و با قیمت نازلی در بازار هدف فروخته شود. این کار نه تنها به ضرر بازار فرش های قدیمی ایرانی در بازار کشورهای خارجی است بلکه موجب شکسته شدن قیمت محصولاتی هم می شود.
رییس مرکز ملی فرش ادامه داد: این در حالی است که می توانیم فرش های که سالهاست در کشوری استفاده شده است را دوباره به کشور بازگردانیم و بعد از تعمیرات لازم آن را به بازار دیگر کشورها صادر کنیم.
هنر صنعت فرش منفعت مالی برای دولت و البته مجلس نداشته و در عمل دولت سهمی از این صنعت ندارند. به همین رسیدگی به مشکلات این صنعت خیلی جدی گرفته نمی شود و اصلاح یک رویه و قانون اشتباه سالها زمان می برد
عدم النفع دولت از صنعت فرش دستباف
فعالین صنعتی می گوید حدود ۶ سالی می شود که به دنبال اصلاح این قوانین اشتباه هستند. اما مشکل اینجاست که هنر صنعت فرش منفعت مالی برای دولت و البته مجلس نداشته و در عمل دولت سهمی از این صنعت ندارند. این دوعامل موجب شده که دولت ها رسیدگی به مشکلات این صنعت را خیلی جدی نگیرند.
به گفته میری، در دولت قبل قرار شد فرش دستباف از ماده ۱۲۱ آیین نامه اجرایی قانون گمرکی مستثنی شود. چرا که بیش از ۷۰ الی ۸۰ درصد فرش های صادراتی مستامل بوده و امکان ارزیابی ارزش دقیق آن در گمرک وجود ندارد.
او ادامه داد: به دنبال شکایت فردی در دیوان عدالت اداری در روند کار مشکلاتی ایجاد شد. چرا که بر اساس رای صادر شده در دیوان مستثنی شدن فرش دستباف از ماده ۱۲۱ معافیت های ایجاد می کند که باید اصلاح شود. ضمن اینکه این ماده متناقض با ماده ۶۵ قانون است.
به گفته این فعال صنعت فرش، دولت جدید هم انتقادات و ایرادات وارده این مصوبه را قبول دارد. اما از آنجایی که فرش دستباف اولویت دولت ها نیست، اصلاح یک قانون یا رویه اشتباه در آن سالها زمان می برد.
صادرات فرش دستباف از ۲.۱ میلیارد دلار در سال ۷۴ حالا به ۶۴ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است. این کاهش صادرات خطر جدی برای افزایش نرخ بیکاری در روستاها و شهرهای محروم و افزایش نرخ مهاجرت به شهرها است
کاهش صادرات فرش ایران در سایه سیاست های غلط
صادرات فرش ایران در مقاطعی از چهار دهه گذشته مانند سال‌های ۷۳ و ۷۴ از ۲ میلیارد و ۱۰۰ دلار گذشت و ارزآوری خیره کننده‌ای برای ایران به دنبال داشت. در این میان بنا به اعلام اتاق بازرگانی چیزی نزدیک به ۲۵ درصد صادرات فرش ایران به امریکا انجام می‌شد که حالا این میزان به صفر رسیده است. اما کاهش صادرات این هنر صنعت ایرانی تنها محدود به آمریکا نبوده و بازار اروپایی در سایه سیاست های غلط یکی پس از دیگری از دست می رود. تازه ترین آمار اعلامی از طرف مرکز ملی فرش ایران نشان می دهد که در سال گذشته تنها ۶۴ میلیون دلار فرش دستباف صادر شده که از نظر وزنی ۱۱ درصد رشد و از نظر ارزشی ۱۰ درصد کاهش یافته است.
خالی شدن روستاها و افزایش بیکاری حاصل بی توجهی به قالی بافی
سیاست گذاری های اشتباه حالا تولید فرش دستباف در ایران را به حداقل خود رسانده است. غافل از این کاهش تولید چه تبعات اجتماعی مخربی را در استان های محروم و روستاهای کشور می تواند بر جای بگذارد. میری می گوید: طبق اذعان دولتمردان ایجاد یک شغل بین ۵۰۰ میلیون الی یک میلیارد تومان برای دولت خرج می تراشد. با این وجود به هنر صنعتی که برای ۲ میلیون نفر به صورت مستقیم و برای ۲۰۰ هزار نفر به صورت غیر مستقیم شغل ایجاد کرده و سهمی حدود ۱۰ درصدی از اشتغال ایجاد شده در کشور دارد، بی اعتنا هستیم.
او همچنین ادامه داد: بسیاری از روستانشین ها و مردمان استان های فقیر و محروم که روزگاری چرخ زندگیشان از قالی باقی می چرخید در سال های گذشته ناچار به مهاجرت شده اند. اما به نظر می رسد هنوز برخی دولتمردان صدای زنگ های خطر را نشنیده‌اند.
چند سالی است که دیگر «گل فرنگ» های روی فرش خشکیده، آهوها از «شکارگاه» رمیده‌اند و «چهارفصل» قالی زمستان شده است. فعالین صنعت می گویند برای اینکه رونق به به هنر صنعت ایرانی بازگردد باید موانع صادراتی برداشته شود. در غیر این صورت طبق گفته های رییس مرکز ملی فرش ایران دیگر هنر صنعت فرش را نخواهیم داشت. دیگر استادکار و رفو گری را در بازاچه های فرش نمی بینیم؛ شاید هم دیگر تار و پود نام ایران و فرش دستباف در هم گره نخورند.
نظر شما