«ابتکار شراکت جهانی»؛ طرح جدید هند برای حضور پررنگ در بازارهای جهانی

وحید پورتجریشی؛ بازار: اجرایی سازی و توسعه طرح بلند پروازانه «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین برای صادرات حداکثری کالاهای ساخت این کشور به اروپا در قالب راه ابریشم جدید موسوم به ابتکار کمربند و جاده (BRI) منجر به ایجاد دلگرمی ها و البته نگرانی هایی در سطح بین المللی شد.

اجرای این پروژه عظیم جهانی، برای کشورهای حاضر بر سر راه مسیر کمربند و جاده مانند کشورهای آسیای میانه، نوید بخش توسعه اقتصادی و حتی فرهنگی و راهیابی به بازارهای جهانی به کمک این طرح چین بوده و با اینحال، برای رقبای پکن تبدیل به کابوسی وحشتناک شده که به نظر می رسد رهایی از این کابوس کار چندان ساده ای نیست.

با نگاهی به روابط و رقابت های میان چین و همسایگان این کشور، به خوبی در می یابیم که مهمترین و بزرگترین رقیب چین به ویژه در قاره آسیا، هندوستان است که تقریبا با سبک مشابهی با چین به دنبال توسعه بازارهای خود در سطح جهان است. فرآیند تولید، بازاریابی و بازارهای هدف هند و چین اگرچه در ماهیت نشات گرفته از مدل اقتصادی دو کشور، بسیار با یکدیگر متفاوت است، اما به لحاظ بازار هدف تا حد زیادی مشابه است؛ بطوریکه تولید کالاهای ارزان قیمت و البته با تیراژ تولید بسیار بالا، مهمترین وجه تشابه دو کشور در تولید محسوب می شود.

اما علیرغم چین، کشور هندوستان طی سال های گذشته بنا به دلایل مختلف نتوانسته در حد پتانسیل های موجود در اقتصاد این کشور، جایی به اندازه چین برای خود در بازارهای جهانی دست و پا کند.

از سوی دیگر، طرح های رقیب و جایگزین کمربند و جاده چین مانند شبکه نقاط آبی (Blue Dots Network) پیشنهادی دولت ترامپ و طرح شراکت ترنس پاسیفیک (TPP) دولت اوباما نیز نتوانست طرح چینی ها را تضعیف کند و در عوض، بسیاری از این طرح ها مانند شبکه نقاط آبی حتی هیچگاه اجرایی نشدند؛ طرحهایی که در اکثر آنها، هند به امید ارائه گزینه آلترناتیو طرح بزرگ چینی ها مشارکت نمود و البته به نتیجه مد نظر خود دست نیافت.

«ابتکار شراکت جهانی»، طرح جدید هند برای رقابت تجاری با چین
با مایوس شدن هندی ها از مشارکت در طرح های مذکور و حصول نتیجه دلخواه، ظاهرا این کشور اکنون به فکر به دست گرفتن این ابتکار در دستان خود گرفته و تصمیم دارد در مدلی مشابه با مدل چینی ها، خود در ارائه طرحی مستقل و البته با همکاری شرکای تجاری اروپایی دهلی نو به رقابت تجاری با چین در عرصه بین المللی بپردازد.

در همین راستا، وزارت خارجه هند اخیرا از طرحی به نام ابتکار شراکت جهانی (GIP) در قالب راه اندازی شرکت توسعه سه جانبه (TDC) با همکاری شریک استراتژیک خود یعنی بریتانیا رونمایی کرده که روز جمعه هفته گذشته، نارندرا مودی نخست وزیر هند در دیدار با بوریس جانسون همتای بریتانیایی خود رسما از صندوق مالی مربوط به راه اندازی این شرکت رونمایی کرد.

این شرکت قرار است با جذب شرکت های بزرگ فعال در بخش خصوصی هند، اقدام به توسعه روابط تجاری میان دهلی نو و شرکای بزرگ اروپایی هند مانند بریتانیا و فرانسه و آلمان نموده و البته ژاپن و اتحادیه اروپا نیز از این ابتکار حمایت کرده که قرار است از سریق سرمایه گذاری در صندوق مذکور، نسبت به توسعه شرکت اقدام نمایند.

بازار هدف GIP کجاست؟
اگرچه به دلیل نو بودن طرح GIP، هنوز اطلاعات چندان زیادی از نقشه راه و اهداف کلان و خرد این شرح در دست نیست، اما نشریه فایننشیال تایمز به نقل از مقامات وزارت خارجه هند اعلام کرده که هدف از این ابتکار دهلی نو، کمک به واحدهای صنعتی و تجاری هندی برای برداشتن موانع موجود بر سر راه تجارت با کشورهای آفریقایی و البته منطقه آسیا – پاسیفیک با کمک شرکای اروپایی دهلی نو است.

همچنین بریتانیا و هند به عنوان متولیان اصلی این طرح قرار است طی 14 سال آینده، بیش از 75 میلیون دلار برای توسعه مناتبع مالی شرکت هزینه کنند که ممکن است این مبغ بنا به شرایط بازار و اقتصاد دو کشور، تا 100 میلیون دلار نیز افزایش یابد.

GIP و جنگ اوکراین
جدا از موارد مطرح شده در خصوص این طرح اقتصادی هند، این سوال در ذهن مطرح می شود که چرا درست در بحبوحه شدت گرفتن جنگ در اوکراین، دولت هند تلاش های خود برای اجرایی سازی هر چه سریعتر این طرح به کار بسته است. آیا می توان مدعی شد که اساسا ارتباطی میانی این دو پارادایم وجود دارد؟

به نظر می رسد پاسخ به این سوال مثبت باشد. مسیرهای BRI با آغاز جنگ اوکراین و وضع تحریم های اقتصادی بی سابقه غرب علیه مسکو، تا حد بسیار زیادی تشعیف شده اند. شاخه شمالی عبوری از روسیه در همان روزهای نخست جنگ به طور کلی تعطیل شده و باری از روسیه به سمت اروپا حمل نمی شود.

اما در شاخه میانی نیز با توجه به کمک های قزاقستان به روسیه در نبرد اوکراین، در معرض تهدید قرار گرفته و احتمال وضع تحریم های سفت و سخت و مشابه مسکو، علیه نور سلطان نیز وجود دارد که در صورت اجرایی شدن این تحریم ها، شاخه میانی نیز باید تغییر مسیر داده و مشخص نیست تکلیف سرمایه گذاری های کلان چین در قزاقستان برای ساخت و توسعه زیرساخت های ترانزیتی این کشور چه خواهد شد.

با این حساب، می توان مدعی شد که سرنوشت کلیات طرح BRI اکنون به جنگ اوکراین گره خورده که اگر شرایط موجود را به تحریم های اقتصادی احتمالی قزاقستان و همچنین حملات اوکراین به منطقه روس نشین «ترانس نیستریا» در مولداوی نیز به این شرایط اضافه شود، به نظر نمی رسد جنگ اوکراین پایانی زود هنگام داشته و با هر روز ادامه این جنگ، ضرر اقتصادی بزرگی شامل حال چین خواهد شد.

لذا اکنون بهترین فرصت برای هند به وجود آمده تا در کمرنگ تر شدن حضور کالاهای چینی در بازارهای جهانی، تلاشی گسترده برای پر کردن خلاء عرضه این کالاها به ویژه در اروپا ایفا کرده و خود را جایگزین چین کند. ظاهرا از همین روی، وزارت خارجه هند و دولت این کشور در حال انجام تلاش هایی گسترده برای عملیاتی سازی هر چه سریعتر طرح GIP بوده و انتظر می رود طی روزهای آتی، خبرهای بیشتر در خصوص پیشرفت در فرآیند اجرایی سازی این طرح منتشر شود.