بازار؛ گروه بازرگانی: سیل مهاجرت افغانستانیها به ایران، مخصوصا آن دسته که بی ضابطه اقدام به مهاجرت کرده اند، نگرانی‌های جدی برای اقتصاد ایجاد کرده است.
افغانستانیها، همواره نزدیکترین همسایه به ایران در ابعاد مختلف بوده اند. اما کارشناسان معتقدند که هر اتفاقی در حوزه مهاجرت، باید با در نظر گرفتن همه ابعاد و پرداختن به زوایای متعدد چنین حضوری رخ بدهد.
بعد از نگرانی هایی که درباره آینده بازار مسکن مطرح شده بود، حالا کارشناسان ورود این تعداد مهاجر را زنگ خطری برای بازار کار ایران می دانند. بر اساس آمار نه چندان رسمی چیزی حدود ۸ تا ۱۰ میلیون مهاجر افغان یعنی معادل ۱۰ درصد جمعیت ایران در ماه های گذشته وارد کشور شده اند. فرامرز توفیقی کارشناس حوزه کار در اینباره به بازار می‌گوید که برخی از کارفرمایان برای فرار از پرداخت حقوق مصوب به استخدام نیروهای افغانستانی رو آورده اند. این در حالی است که این کار در واقع غیر قانونی بوده و اتباع بیگانه تنها در رسته های شغلی که نیروی کار بومی برای آنها وجود ندارد، اجازه فعالیت دارند.
در حالی سهم مهاجران افغانستانیها از بازار کار ایران هر روز بیشتر و بیشتر می شود که نرخ بالای بیکاری سالهاست که یکی از مهم ترین چالش های اقتصاد ایران است. بر اساس آخرین گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار نرخ بیکاری جمعیت ١٥ ساله و بیشتر را در زمستان ١٤٠٠ به حدود ٩,٤ درصد رسیده است. در شرایطی که گفته می شود حدود ۵ میلیون بیکار (جمعیت بیکاران مطلق به اضافه ناامیدان از یافتن شغل) در کشور وجود ورود چنین جمعیتی به شدت برای بازار کار ایران خطرناک است. ضمن اینکه طبق گفته کارشناسان برهم خوردن موازنه جمعیتی تبعات اجتماعی و اخلاقی متعددی را برای جامعه می تواند داشته باشد.
برخی از کارفرمایان برای فرار از پرداخت حقوق مصوب به استخدام نیروهای افغان رو آورده اند. این در حالی است که این کار کاملا غیر قانونی بوده و اتباع بیگانه تنها در رسته های شغلی که نیروی کار بومی برای آنها وجود ندارد، اجازه فعالیت دارند
چه تعداد مهاجر افغان در ایران وجود دارد؟
آمار دقیقی از تعداد مهاجران افغانی به ایران وجود ندارد. چند وقت پیش جواد هدایتی، مدیر کل حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت سازمان راهداری به یکی ازخبرگزاری های کشور گفته بود که روزانه حدود پنج هزار مهاجر افغان از مرزهای ایران رد می‌شوند؛ اما مجید میراحمدی، معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور، در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت کشور این عدد را حدود هزار نفر برآورد می‌کند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، جمعیت افغانستانی‌های ساکن ایران را حدود پنج میلیون نفر تخمین می‌زند و برخی رسانه‌های ایران نوشته‌اند که جمعیت مهاجران به ۸ تا ۱۰ میلیون نفر یعنی تقریبا معادل ۱۰ درصد جمعیت ایران رسیده است. توفیقی کارشناس حوزه کار می گوید در هیچ جای دنیا مرسوم نیست که جمعیت پناهندگان و مهاجران معادل ۱۰ درصد جمعیت آن کشور باشد. معمولا سهم آنها از جمعیت کشور ها بین ۲ تا ۳ درصد بوده است.
ما هیچ رسته شغلی در کشور نداریم که نیروهای بومی برای آن کافی نبوده و نیاز به کارگیری نیروهای افغان در آنها احساس شود. بر همین اساس به فعالیت افاغنه در تمامی رسته های شغلی غیر قانونی است
مهاجران اجازه کار در چه شغل هایی را دارند؟
او می گوید: در همه کشورها معمولا از نیروهای مهاجر در شغل هایی استفاده می شود که نیروی کار بومی برای آن وجود نداشته باشد. به عنوان مثال در کشورهایی همچون آلمان و کانادا هرگز شغل هایی که مردم بومی آن کشورها می توانند انجام دهند را به مهاجران نمی سپارند. ضمن اینکه سپردن شغل به مهاجران باید از طریق مجاری و مبانی حقوقی و قانونی صورت گیرد.
به گفته این کارشناس حوزه کار، ما هیچ رسته شغلی در کشور نداریم که نیروهای بومی برای آن کافی نبوده و نیاز به کارگیری نیروهای افغان در آنها احساس شود. بر همین اساس به فعالیت افغانستانی ها در تمامی رسته های شغلی غیر قانونی است.
در حال حاضر بیشتر پیمانکاران شهرداری و شرکت های آب و فاضلاب از کارگران افغانی برای انجام کارهای خود استفاده می کنند
نهادهای دولتی ناقضان بزرگ قانون
جالب است که بدانید بزرگترین قانون شکنان این حوزه نهادهایی دولتی هستند. این همان نکته ای است که توفیقی به آن اشاره کرده و ادامه می دهد: در حال حاضر بیشتر پیمانکاران شهرداری و شرکت های آب و فاضلاب از کارگران افغان برای انجام کارهای خود استفاده می کنند.
این روزها کار به جایی رسیده که بازار کار در حوزه هایی مثل ساختمان سازی از دست ایرانی ها خارج شده است. در برخی شهرها نیروهای افغان تنها دیگر یک کارگر ساده نیستند و حکم پیمانکار را گرفته و برای کارهای خود رقم های بالایی را طلب می کنند. این در حالی است که بسیاری از کارگران ایرانی که عمدتا از اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه هستند، بیکار بوده و قادر به تامین هزینه های زندگی خود نیستند.
اما سوال اینجاست در شرایطی که به کار گیری اتباع خارجی در ایران ممنوع است، چطور برخی از کارفرمایان چنین اقدامی را انجام می دهند؟ کارشناس حوزه کار که ریشه مشکل را در نبود حکمرانی مناسب می داند، با بیان این که نبود شفافیت در بازار کار منجر به سو استفاده کارفرمایان از شرایط کنونی شده؛ گفت: حاکمیت در کشور وظیفه دارد که بازار کار را مدیریت کند و با وضع قوانین بازدارنده اجازه چنین تخلفی را ندهد. اما متاسفانه در کشور ما میلی به اجرای قانون دیده نمی شود.
بازار کار در حوزه هایی مثل ساختمان سازی از دست ایرانی ها خارج شده است. در برخی شهرها نیروهای افغان تنها دیگر یک کارگر ساده نیستند و حکم پیمانکار را گرفته و برای کارهای خود رقم های بالایی را طلب می کنند
کمبود کارگر ایرانی نتیجه سرکوب دستمزد در سال های گذشته
در این میان برخی از کارفرمایان مدعی اند که با کمبود کارگر ایرانی در بازار کار مواجه هستند. فعالین اقتصادی می گویند که بسیاری از مردم ترجیح می دهند که راننده اسنپ باشند یا در پیک موتوری کار کنند اما در واحدهای صنعتی و تولیدی کار نکنند چرا درآمدی بیشتری می توانند به دست بیاورند. دست فروشان هم این روزها بیشتر از کارگران درآمد دارند. آمارهای رسمی هم این ادعا را تایید می کند. آنگونه که آمارها نشان می دهد ۲۸ درصد جویندگان کار تحصیل کرده وارد بازار کار نمی شوند. همچنین ۲۳ درصد کسانی هم که وارد بازار کار می شوند بعد از ۲ سال ترک کار ارادی می کنند.
این مشکل نتیجه همان سرکوب دستمزدی است که بسیاری از کارفرمایان و البته دولت در تمام طول سال های گذشته دنبال آن بودند. با این وجود تبعات منفی که بی توجه به تامین هزینه سبد معیشت کارگران برای اقتصاد ایران داشته همچنان شاهد مخالفت های جامعه کارفرمایی با افزایش ۵۷ درصدی حقوق کارگران در سال ۱۴۰۱ هستیم. غافل از اینکه بی توجهی به این مساله ایران را در آستانه بحران نیروی کار قرار خواهد داد. بحرانی که پیش از این تنها به نیروهای متخصص محدود بود، حالا به کارگران ساده هم رسیده است.
نظر شما