تهمینه غمخوار؛ بازار: در اوایل ماه جاری، ابراهیم رئیسی در دیدار با «سردار عمر زاق اف» معاون نخست وزیر و وزیر سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی ازبکستان ضمن تاکید بر توسعه روابط ایران و ازبکستان، گفت: تهران از توسعه روزافزون سطح روابط با همه کشورهای آسیای مرکزی خصوصاً ازبکستان استقبال می‌کند و هیچ محدودیتی در این زمینه قائل نیست.
رییس‌جمهور با با اشاره به اشتراکات تاریخی و فرهنگی ریشه‌دار دو کشور خاطر نشان کرد که ظرفیت‌ها و امکانات مشترک دو کشور می‌تواند در مسیر تأمین منافع دو ملت و ملت‌های منطقه قرار گیرد ضمن اینکه تقویت مناسبات دو کشور را زمینه مناسبی برای توسعه همکاری‌های تهران - تاشکند در سایر حوزه‌ها دانست.
در همان زمان هم وزیر صمت کشور در نشست چهاردهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، علمی و فنی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ازبکستان، با اشاره به سوابق دیرینه اجتماعی، فرهنگی و تمدنی ایران و ازبکستان، تصریح کرد: می‌خواهیم روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور با تکیه بر همین قرابت فرهنگی و مناسبات دیرینه ارتقا یابد.
براساس آمارهای موجود حجم مبادلات تجاری ایران و ازبکستان در ۹ ماهه سال‌جاری به رقم ۴۰۷ میلیون دلار رسید که از این رقم ۳۱۰ میلیون دلار صادرات ایران به ازبکستان و ۹۷ میلیون دلار واردات ایران از این کشور بود. بررسی‌های آماری در این زمینه حاکی از افزایش تدریجی حجم تجارت بین دو کشور است.
در همین راستا خبرنگار بازار گفتگویی را با «حسن شکاری» کارشناس و پژوهشگر مسائل اوراسیا و دانشجوی دکتری مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز دانشگاه تهران در خصوص روابط دوجانبه ایران و ازبکستان ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* در میان کشورهای آسیای مرکزی، ایران و ازبکستان مهم‌ترین کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی هستند که پتانسیل آنها می‌تواند بر توسعه کانون‌های کنونی (مانند سوریه و افغانستان) در جهان و در نتیجه شکل‌گیری نظام بین‌المللی جدید تأثیر بگذارد. دو کشور تا چه میزان در جهت بهبود روابط اقتصادی دوجانبه گام برداشته اند؟
در خصوص روابط ایران و ازبکستان، در ابتدا باید به درک و فهمی از جایگاه دو کشور بپردازیم. ایران یک کشور کانونی با موقعیت ژئوپلیتیک در یک منطقه پر از چالشها قرار گرفته است که موقعیتهای متنوعی از مسیرهای ژئوپلیتیک در جنوب، جنوب به شمال و شرق به غرب دارد. همچنین کشور به دلیل پیوستگی های فرهنگی و تاریخی خود به محیط پیرامونی، کشوری موثر در شکل دهی روندهای آسیای جنوب غربی است.
از طرف دیگر، ازبکستان نیز در منطقه آسیای مرکزی از موقعیت و شرایط مهمی چه به لحاظ جمعیتی و چه موقعیت جغرافیایی برخوردار است. این کشور با تمام کشورهای آسیای مرکزی دارای مرز مشترک است. از دیرباز، ازبکها نمایندگان نیابتی روسها و شوروی در جهت مدیریت منطقه بوده اند. مسئولان حزب کمونیست حاکم بر جمهوری سوسیالیستی ازبکستان شوروی همواره از جایگاه مهمی در مرکز مسکو در شکل دادن به سیاستهای تاجیکستان و کشورهای دیگر برخوردار بوده اند. از این رو، ازبکستان دارای اهمیت زیادی در منطقه آسیای مرکزی است.
ازبکستان تا زمان حکومت« اسلام کریم اف» از یک سیاست امنیتی محور با نگاهی تند و رادیکال نسبت به گروههای مخالف برخوردار بود، در حالی که در حوزه سیاست خارجه بسیار متزلزل بود. اما، پس از فوت کریم اف، اصلاحات اقتصادی و به طور کلی اصلاحات در سیاست داخلی و خارجی این کشور رخ داد. سازمانها و مجموعه های امنیتی، آن حالت محوریت و قدرت خود را در شکل دادن به سیاست های داخلی و خارجی تغییر دادند و رویکردهای اقتصادی در کشور وزن بالایی پیدا کرد و قوی تر شد. طبیعتا، با محوریت یافتن اقتصاد و روابط اقتصادی خارجی، سیاستهای درهای بازی از سوی ازبکستان شکل گرفت.
دیدگاه دو کشور در توسعه روابط با همسایگان خود و این تقارن بسیار کمک کننده است، زیرا یک فضای مثبت از سوی ازبکستان و اراده جدی از سوی ایران برای حضور و داشتن روابط مستمر و موثر در آسیای مرکزی نمایان شده است
از سوی دیگر، ایران هم بر اساس رویکرد دولت سیزدهم یعنی توسعه تعاملات با همسایگان که به عنوان یک عنصر کلیدی در سیاست خارجی کشور در نظر گرفته شد، در حال پیشروی است. دیدگاه دو کشور در توسعه روابط با همسایگان خود و این تقارن بسیار کمک کننده است، زیرا یک فضای مثبت از سوی ازبکستان و اراده جدی از سوی ایران برای حضور و داشتن روابط مستمر و موثر در آسیای مرکزی نمایان شده است. در این میان، سیاست همسایگی نیز مزید علت شده و حجم روابط دوجانبه در یک روند مطلوب دوبرابر شده و توسعه مناسبات سرعت گرفته است.
در ۹ تا ده ماه اخیر که دولت جدید در ایران حاکم شده، اراده جدی برای دستیابی به چشم انداز یک میلیارد دلاری ر روابط ایران و ازبکستان پیش بینی شده است که به نظر واقع بینانه است
در ۹ تا ده ماه اخیر که دولت جدید در ایران حاکم شده، اراده جدی برای دستیابی به چشم انداز یک میلیارد دلاری ر روابط ایران و ازبکستان پیش بینی شده است که به نظر واقع بینانه است. در بازار وارداتی ۲۰ میلیارد دلاری ازبکستان، ایران می تواند سهم بزرگی را به دلیل مزیتهای متنوع کسب کند. این روند توسعه روابط به تازگی در طی ۱۰ ماه اخیر شکل گرفته و کارنامه خوبی قابل مشاهده بوده است. طبیعتا، خروجی این روند را باید با گذشت چندین سال مشاهده و ارزیابی این کارنامه را به سال آینده به گونه ای واقع بینانه تر موکول کرد.
* جنابعالی به سهم ایران در بازار ازبکستان اشاره کردید. از دیدگاه شما، کشور چه برنامه ها و تلاشهایی را برای داشتن سهم بیشتر در بازار این کشور آسیای مرکزی را باید در دستور کار قرار دهد؟
واقعیت این است که در ابتدا ایران باید سهم خود را در بازارهای موجود ازبکستان افزایش دهد که نیازمند یک وجود برنامه بازاریابی و حضور فعالانه در این روندها و تبلیغات در ازبکستان است که شامل حضور در نمایشگاهها، تبلیغات رسانه ای و برند سازی و تسهیل صادرات است. بحث دیگر در خصوص زیرساختهای صادراتی کشور است که شامل حوزه تعرفه های تجاری، تسهیل روند عضویت ایران در سازمان شانگهای و استفاده از مزیتهای حوزه گمرکی و تعرفه ای است.
در حالی که ترکیه در حدود ۲۰ پرواز و دیگر کشورهای رقیب ایران در منطقه حدود ۱۰ تا ۱۵ پرواز را به ازبکستان انجام می دهند، ایران تنها یک پرواز به این کشور دارد
مسئله سوم که سریعا باید در خصوص آن برنامه ریزی درستی صورت گیرد، مربوط به حوزه حمل و نقل ریلی، جاده ای و هوایی است. واقعیت این است که در حالی که ترکیه در حدود ۲۰ پرواز و دیگر کشورهای رقیب ایران در منطقه حدود ۱۰ تا ۱۵ پرواز را به ازبکستان انجام می دهند، ایران تنها یک پرواز به این کشور دارد. این مسئله در حوزه گردشگری و تجارت مشکلات زیادی را ایجاد خواهد کرد. البته در خصوص صدور ویزا هم باید تسهیلاتی صورت گیرد که هنوز چالشهایی در این زمینه وجود دارد و ایران نتوانسته خود را با شرایط پساکرونا تطبیق دهد. از این رو، اخذ ویزای تجاری و توریستی بسیار پیچیده است.
موضوع دیگر این است که ایران باید نگاه جامع تری به بهره مندی از فرصتهای تجارت خارجی داشته باشد. جمهوری اسلامی همچنین باید از اتصال ازبکستان به منطقه جنوب شرق، شبه قاره هند، شامات و کشورهای جنوب خلیج فارس استفاده کند و در این زمینه نقش مهمی را در حوزه تسهیل زیرساختهای حمل و نقلی و قوانین گمرکی و مسائل ریلی ایفا نماید. بر همین اساس، نیاز است که ایران در این حوزه اراده جدی تری داشته باشد تا این تصمیماتی که در حال شکل گرفتن در سطوح کلان است، هر چه زودتر عملیاتی شود.
نظر شما