تهمینه غمخوار؛ بازار: ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران، به دعوت رسمی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی و به منظور دیداری رسمی و نیز شرکت در ششمین اجلاس سران اوپک گازی، در روز دوشنبه دوم اسفند ماه به قطر سفر کرد.
سفر رئیس دولت سیزدهم به عنوان چهارمین سفر خارجی و اولین سفر به یک کشور حوزه خلیج فارس در راس هیاتی اقتصادی_سیاسی به دوحه در حالی صورت گرفت که هدف از این سفر، شرکت در مجمع کشورهای تولید و صادرکننده گاز در جهان و توسعه روابط دوجانبه اعلام شده است. رئیسی پیش از ترک تهران در جمع خبرنگاران بر فعال شدن دیپلماسی همسایگی به ویژه با کشورهای حاشیه خلیج فارس تاکید کرد و با اشاره به میدان مشترک گازی دو کشور ایران و قطر، توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با این کشور را با اهمیت دانست. به گفته وی، در این سفر گام های اساسی برای ارتقای همکاری در حوزه اقتصاد و انرژی برداشته خواهد شد، در حالی که در روز اول سفر طی دیدارهای سران دو کشور قراردادهایی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی به امضا رسید.
در همین راستا و با توجه به اهمیت موضوع سفر رئیس جمهور به قطر در بحبوحه مذاکرات وین، خبرنگار بازار گفتگویی را با «ابوالفضل ظهره وند» سفیر سابق ایران در ایتالیا و افغانستان و کارشناس مسائل بین الملل ترتیب داده که در ادامه میخوانیم:
* در خصوص سفر رئیس‌جمهور ایران به قطر نیز بحث‌های مهمی شکل گرفت؛ به خصوص بحث گردشگری برای جام جهانی و مباحث انرژی در بحبوحه بحران اوکراین. از طرفی، قطر به دنبال فرصتی برای سرمایه‌گذاری در ایران با پتانسیلهای بالا در بخشهای گاز، برق، کشاورزی و ترانزیتی با نتیجه برد_برد است. از طرفی سرمایه گذاری در قطر می تواند در توسعه مناسبات ایران با دیگر کشورها تاثیرگذاری زیادی داشته باشد. گسترش روابط تجاری و افتصادی دوجانبه تا چه اندازه منافع ملی دو کشور و منطقه را تامین خواهد کرد؟
حوزه خلیج فارس یک حوزه مشترک بین ایران و کشورهای جنوبی خلیج فارس و قطعا امنیت این حوزه در گروه همکاری های نزدیک این کشورها با ایران است. هر نوع ناامنی قطعا تمامی کشورهای این حوزه های را متضرر کرده و تحت تاثیر قرار خواهد داد.
بنابراین، توجه به نوع همکاری ها در این حوزه قطعا جزء الویتهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به ویژه در دولت سیزدهم است. در بین این کشورها، ما شاهد هستیم که قطر روابط ویژه ای را به دلایل مختلف با ایران داشته و دارد. در زمان وقوع بحران برای قطر و انزوای راهبردی، استراتژیکی که این کشور با آن مواجه شد، در آن شرایط سخت ایران دست همکاری دراز کرد، در حالی که کمک جمهوری اسلامی در آن شرایط بسیار تعیین کننده و سازنده بود. به عبارتی ایران، همواره سعی کرده تا در ترازهای دشوار سیاسی نقش پشتیبانی خود را نشان دهد که در این مقطع، در رابطه با قطر این رویکرد را نشان داد. حتی ایران در تحولات کویت و امارات نیز این چنین نقشی را ایفا کرد.
در قطر، روابط دو کشور دارای ویژگی خاصی است: از یک طرف، نقش مستقلی که امیر قطر از بعد از درگذشت پادشاه عمان ایفا کرده، مطرح است که مانند عمان یک نقش میانجی را میان ایران و غرب دارد که با هدف تنش زدایی در پی ایفای نقشی مثبت است. از طرف دیگر، بحران اوکراین موجب شکل گیری تحولات انرژی شده است. از آن جایی که ایران و قطر درصد بالایی از گاز جهان را در اختیار دارند، این همکاری ها می توانند شکل عملیاتی به خود گرفته در حالی که حوزه و میادین گازی مشترک بین دو کشور وجود دارد.
اگر دو کشور همکاری و روابط نزدیکتری با یکدیگر داشته باشند، می توانند برداشت صیانتی انجام داده و در کنترل بازار نقش موثری ایفا نمایند. با توجه به اینکه ایران و قطر در تاسیس اوپک گازی نقش مهمی داشته اند، بر همین اساس، باید رایزنیها به شکل مستمر ادامه یابد. قطر، کشور کوچک با جمعیت کم است که در آمد آن تقریبا معادل ایران و در حال حاضر بیشتر است. این امر، توان سرمایه گذاری قطر را نشان می دهد که این سرمایه گذاری در ایران در بخشهای مختلف مانند حوزه مواد غذایی و صنعتی می تواند تامین کننده امنیت پایدار و بلند مدت برای قطر باشد.
مسئله بعدی مربوط به جام جهانی ۲۰۲۲ و این تحول ورزشی است که در پیش رو است. قطر در رابطه با این رویداد ورزشی بر روی ایران هم در جنبه جذب توریست، خطوط پروازی، پشتیبانی از حجم عظیمی از تماشاچیان و توریستی که وارد قطر می شود. از جمله حمایتهای غذایی و خدمات فنی_مهندسی حساب باز کرده است.
بر همین اساس، مجموعا، امروز ایران و قطر در بین کشورهای عربی می توانند یک شاخص همکاری که سود دو طرفه دارد و خروجی آن ایجاد منافع مشترک یعنی یک بازی برد_برد را ارائه نمایند.
* برخی از کارشناسان خارجی معتقدند که سفر اخیر رئیس جمهور ایران به قطر به موازات گمانه زنی‌های سیاسی و رسانه‌ای پیرامون توافق قریب الوقوع در وین نشان می دهد که دیدار رئیسی و همتای قطری او، بیش از آن که ارتباطی به سیاست خارجی دولت سیزدهم مبنی بر ارتقاء مناسبات منطقه‌ای و تلاش برای گسترش روابط تهران - دوحه داشته باشد صرفا در ارتباط با احتمال توافق در وین است. آیا از دیدگاه شما، سفر ابراهیم رئیسی به قطر نشانگر حتمی بودن توافق در وین است؟
ارتباط این موضوع به سفر امیر قطر به امریکا در اثنای مذاکرات وین بود؛ خصوصا در مقطعی که بحث از تضمین های مورد نظر ایران مطرح بود. قطر در آن زمان تلاش کرد تا ببیند که نقشی تضمین کننده و تسهیل کننده برای بیرون رفت مذاکرات از بن بستی که در آن مقطع ایجاد شده بود، ایفا کند یا خیر یا همچنین از چه ظرفیتی نزد سیاست خارجه ایران برخوردار است یعنی تا چه میزان میتواند با لابی گری میان ایران و امریکا و ۱+۴ نقش موثری داشته باشد.
امیر قطر، به حساسیت روابط فی مابین در سفر خود به واشنگتن اشاره کرده چرا که امریکاییها نباید تنها به یک بعد از مسئله نگاه کنند و باید ایران را به همراه مسائل منطقه مد نظر قرار دهند. در همان مقطع، از مقامات بلند پایه کره ای هم به وین سفر کرد تا مشکل عدم برخورداری از اراده کافی طرف امریکایی را با ایفای نقش مثبت حل کرده و بن بست مذاکرات وین را بشکنند تا این مذاکرات در یک مسیر مطلوب و مناسب قرار گیرد. اما امریکاییها به نظر من باز هم از این فرصت استفاده نکرده و پس از آن بحران اوکراین اتفاق افتاد و اوضاع آنها پیچیده تر نیز شده است.
* وزارت امور خارجه رویکرد دیپلماسی اقتصادی را در پیش گرفته است. تا چه اندازه از زمان شکل گیری دولت سیزدهم این قضیه و تعامل با همسایگان در حال پیشروی است؟
در اینجا دو مبحث مطرح است: یکی رویکرد و جدیت دولت سیزدهم برای فعال شدن و توجه به ظرفیتهای پیرامونی از جمله توسعه روابط با کشورهای همسایه است. این مسئله، اولین پتانسیلی است که در اختیار سیاست خرجه قرار می گیرد. منتها، سیاست خارجه باید این توانایی را داشته باشد تا این رویکرد را به یک برنامه و سیاست عملی تبدیل کند که برخاسته از کار کارشناسی جدی است و این امر به گذشت زمان نیاز دارد.
بنابراین باید دید که خواسته رئیس جمهور و دولت سیزدهم به همراه وزارت خانه هایی که اعلام آمادگی برای فعال بودن کرده اند را وزارت خارجه چگونه می تواند عملیاتی سازد. بر همین اساس، وزارت خارجه باید با ارائه نتیجه از این اقدام دفاع کند و در عمل نشان دهد که سطح روابط ایران با کشورها به خصوص همسایگان چندین گام برداشته است.
نظر شما