بازار؛ گروه استانها: اصلاح الگوی کشت برنامه ای برای تعیین الگوی کشت مناسب هر منطقه است تا اهداف کشور در تولید محصولات کشاورزی محقق شود که البته نبود قانون در زمینه الگوی کشت به یک ضعف در اجرای این برنامه مهم و راهبردی تبدیل شده است. بخش کشاورزی یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشور به شمار می‌رود چراکه تامین امنیت غذایی را در بر دارد و در این میان همدان به عنوان یک استان کشاورزی با داشتن بیش از ۱۱۷ هزار بهره بردار یکی از استان‌های مطرح در تولید غلات و سیب زمینی محسوب می‌شود.
با توجه به کاهش نزولات آسمانی و قرار گرفتن استان همدان در بخش نیمه خشک کشور بروز خشکسالی و کم آبی در استان و ایران به یک واقعیت اقلیمی تبدیل شده است و با توجه به روند روزافزون نیاز بخش‌های مختلف از جمله بخش کشاورزی به آب می‌طلبد استفاده صحیح و درست از آب داشت تا بهره‌وری بهتری حاصل شود. بهره‌وری بهتر با توجه به کشت صحیح در زمان و زمین مناسب و با بذر و در یک کلام با اصلاح الگوی کشت میسر می‌شود؛ کشت هر محصول در منطقه مناسب آن به بهره‌وری بالاتر و استفاده بهینه از آب کمک می‌کند هر چند علی رغم وجود برنامه اصلاح الگوی کشت متاسفانه قانونی برای این کار ایجاد نشده تا کشاورزان را ملزم به اجرای آن کند.
هنوز هم همدان برای دسترسی به منبع آب پایدار با مشکل روبرو است
این در حالی است که استان همدان به لحاظ منابع آبی با معضلات بسیاری روبرو شده است؛ انتقال آب از سد تالوار و اجاره چاه های کشاورزی روندی است که برای همدان درپیش گرفته شده اما هنوز هم همدان برای دسترسی به منبع آب پایدار با مشکل روبرو است؛ و این در حالی است که شاهد کشت محصولاتی پر آب بر مانند سیب زمینی، یونجه و حتی هندوانه در استان هستیم.
اسفندماه گذشته بود که محمد ضروری سرپرست شرکت آب منطقه‌ای همدان از کاهش ۹۸درصدی پوشش برف در استان همدان به نسبت سال گذشته خبر داد و با اشاره به اینکه بارش ها طی سال جاری موثر نبوده و شاهد کاهش شدید در پوشش های برفی هستیم، عنوان کرد: بارندگی‌های موثر که موجب اشباع زمین و تبدیل شدن به رواناب شود ضرورتی جدی برای همدان است اما به راستی حال قرار است با همین بدنه کشاورزی سنتی در سال جدید روبرو باشیم و سایر منابع آبی همدان را با چالش روبرو سازیم؟ جای اصلاح الگوی کشت، کشاورزی قراردادی، کشاورزی حفاظتی و سایر برنامه ریزی های نوین در این بین کجا است؟در این زمینه با قاسم اسدیان رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان همدان به گفتگو نشستیم.
* درباره الگوی کشت توضیح دهید
یکی از مسائل مهم در کشاورزی الگوی کشت یا الگوی زراعی است الگوی کشت نباید به تنهایی مورد بحث قرار گیرد، در اصلاح الگوی کشت نخستین موضوع مطرح این است که ما چه محصولی را و برای کدام بازار باید تولید کنیم و آیا محصول تولیدی جنبه صادراتی دارد؟ با طرح این مثال که در استان همدان محصول سیر به صورت سیر خشک و سیر سفید تولید می‌شود، ادامه داد: حدود ۶۰ درصد تولید سیر کل کشور در استان همدان انجام می‌شود که بخش عمده آن جنبه صادراتی دارد.
کاهش ۹۸درصدی پوشش برف در استان همدان به نسبت سال گذشته
در الگوی کشت باید بازار هدف مشخص شود در مورد بازار هدف باید به سیاست گذاری‌های کلان کشور توجه شود و مسئولان امر در این زمینه برنامه ریزی مناسبی داشته باشند. بعد از بازار هدف مسئله دوم الگوی مصرف است، باید مشخص شود که مصرف محصول به چه شکل اتفاق می‌افتد و آیا محصولی مناسب صنایع غذایی، فرآوری، پودر و عصاره است؟ سومین مسئله در الگوی کشت، الگوی تولید است در الگوی تولید مشخص می‌شود که تولید به صورت مکانیزه است یا نه، همچنین در الگوی تولید تعیین می‌شود که محصولی که در دامنه کوه و یا نقاط مختلف کشت می‌شود، آیا با دستگاه و ماشین آلات مکانیزه مراحلی از جمله تهیه زمین، کاشت، داشت و برداشت آن انجام می‌شود یا به صورت دستی خواهد بود؟
مسائل مطرح شده بر روی قیمت تولید و روی عملکرد محصول تاثیر می‌گذارد، در آخرین مرحله به الگوی زراعی یا الگوی کشت می‌رسیم، در اصلاح الگوی کشت مشخص می‌شود که در هر منطقه، متناسب با توان اکولوژیک آن منطقه، چه گیاهی، در چه شرایطی و با چه تناوبی باید کشت شود، آیا کشت به صورت تمام مکانیزه خواهد بود و علف‌های هرز و مبارزه با آفات و بیماری‌ها با ماشین آلات انجام می‌شود، بعد از برداشت محصول سلکسیون و کیسه گیری و ارائه به محل مورد نظر انجام می‌شود.
* این سبک ها چه جنبه هایی را مد نظر قرار می دهند
از طرفی یک نوع کشت با جنبه معیشتی وجود دارد که از طریق دست، کارگران و افراد مختلف انجام می‌شود، این کشت‌ها اغلب در مناطقی هستند که محدودیت‌هایی از نظر شیب زمین، دسترسی به بازار، دسترسی به ماشین آلات یا ضعف مالی تولید کنندگان دارد. در کشور چند محصول مهم به عنوان محصول استراتژیک کشت می‌شود باید بتوانیم محصولات مورد نیاز خود را تامین کنیم که یکی از این محصولات غلات و گندم است.
سالانه حدود ۱۴ میلیون تن میانگین تولید گندم در کشور است بخشی از اراضی غله کاری استان دیم و بخشی از آن آبی است که باید متناسب با شرایط آب هوایی، نوع ارقام و شرایط مختلف تولید انجام شود. محصول بعدی جو است که در کشور به عنوان یک محصول استراتژیک تلقی می‌شود، دانه‌های روغنی محصول استراتژیک بعدی است چراکه ۸۰ تا ۸۵ درصد روغن مورد نیاز از خارج کشور تامین می‌شود.
* این کار در تامین علوفه چه اثری دارد؟
محصولات بخش تامین علوفه مورد نیاز دام شامل ذرت، سویا، یونجه، کاه و جو برای تامین علوفه در دانه مرغ یا به صورت علوفه دام سبک و سنگین نیز بسیار حائز اهمیت است، الگوی زراعی تابع شرایط هر منطقه است و به عنوان مثال در بسیاری از مناطق استان با توجه به شرایط آب و هوایی و میزان آب موجود در آن منطقه می‌توان محصولات را به صورت دیم کشت کرد.اگر منطقه‌ای فاقد آب مورد نیاز در فصل تابستان باشد، در آن منطقه محصولات پر آب بر مثل محصولات صیفی و انواع و اقسام هندوانه و گوجه خیار و کدو کشت نخواهد شد اگر نیاز آبی محصول تامین نشود، عملکرد پایین می‌آید و حتی ممکن است که محصولی دست کشاورز را نگیرد.
باید کشت حبوبات مثل انواع اقسام لوبیا و محصولات ذرت کشت شود، وقتی موضوع الگوی زراعی و الگوی کشت را در نظر می‌گیریم باید بدانیم منابع آب، وضعیت خاک و مدیریت مزرعه چگونه است و این مسائل در نقاط و شهرستان‌های مختلف مشخص است. الگوی زراعی تابع آمایش سرزمین و کاربری اراضی است نحوه استفاده و کاربری زمین در نقاط مختلف، متفاوت است و این مهم هم در محصولات زراعی و هم محصولات باغی مصداق دارد.
* برای مقابله با کم آبی چه باید کرد؟
در نقاطی که محدودیت منابع آب وجود دارد می‌توان از سیستم‌های مختلف متراکم کشت‌هایی مثل کشت گلخانه‌ای یا کشت‌های متراکم دیگر استفاده کرد، روش دیگر این است که بیشتر محصولات به صورت پاییزه کشت شوند. اراضی کشاورزی استان و الگوی زراعی دیم زارها مشخص است انواع و اقسام گونه‌های گندم و رقم‌های جو در استان کشت می‌شود و بخش زیادی از کشت‌ها در پاییز به دانه روغنی مثل کلزا اختصاص داده شده است. مدیریت‌های جهاد کشاورزی شهرستان‌ها کشاورزان را به کشت محصولی مثل دانه روغنی ترغیب می‌کنند به کشاورزان کلزا کار یارانه از جمله کود و سم تعلق می‌گیرد و محصول تولیدی را کارخانه‌های روغن کشی خریداری می‌کنند.
نظر شما