بازار – بهمن خداپناه: علاقه مندان ساخت و سازه‌ای بزرگ پس از سال‌ها سدسازی به راه حل‌های انتقال آب روی آوردهاند. اما بحث انتقال آب علاوه بر مسائل زیست محیطی مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقلیمی به همراه دارد مانند موارد درگیری کشاورزان اصفهانی با ماموران نیرو انتظامی به دلیل کم آبی زاینده رود و بایر شدن زمین‌های اصفهان. و در عین حال انتقال آب به یزد بارها با اعتراض اصفهانی‌ها مواجه شده و بارها تاسیسات انتقال آب در ورزنه مورد آسیب قرار گرفته و آب شرب یزد قطع شده است.
اثرات کم آبی در شهرهای بزرگی مثل تهران نیز بروز کرده به طوریکه در جنوب تهران سالانه ۳۶ سانتی متر نشست زمین وجود دارد در حالی که اتحادیه اروپا ۴ میلیمتر را شرایط بحرانی اعلام نموده است. یعنی این مقدار ۹۰ برابر حد بحرانی اتحادیه اروپاست.
راه حل بحران آب
از جمله راه حل‌ها، آب مجازی است. واژه آب مجازی برای نخستین بار با کمک جی. ای. آلن در سال ۱۹۹۳ مطرح شد، محاسبات از جابه جایی جریان عظیمی از آب خبر می‌دهد که به طور مجازی با تجارت کالاهای آب بر جابه جا می‌شود. قبل از سال ۱۹۹۳، واژه «آب جاسازی شده» برای رساندن این مفهوم به کار می‌رفت؛ اما نتوانست توجه مدیران منابع آب را به خود جلب کند تجارت آب مجازی مفهومی است که تنها دگرگونی ساختارهای کشاورزی را توصیه نمی‌کند؛ بلکه با توجه به تنوع اقلیمی و فراوانی اکثر نهاده‌های تولید در بیشتر نقاط کشور، می‌توان به تخصیص بهینۀ سهم تولید نیز پرداخت.
بنابر تحقیقات، مردم ایران با توجه به رژیم غذایی خود، حداقل روزانه ۳۰۰۰ لیتر آب مصرف می‌کنند. بنا به تعریف آب مجازی آبی است که یک کالا و یا یک فرآورده کشاورزی طی فرایند تولید، مصرف می‌کند تا به مرحله تکامل برسد و مقدار آن معادل جمع کل آب مصرفی در مراحل مختلف زنجیره تولید از لحظه شروع تا پایان می‌باشد. صفت مجازی در این تعریف به این معناست که بخش عمده آب مصرف شده طی فرایند تولید در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند. نکته مهم اینکه صفت مجازی به معنای غیر واقعی نیست بلکه صریحا باید گفت که آب مجازی آب کاملا واقعی است. شرایط اقلیمی و فرهنگی مکان تولید و مدیریت و برنامه‌ریزی در میزان و حجم آب مجازی کالا موثر است و قطعا مقدار آن در مورد یک کالا در مناطق مختلف جهان متفاوت می‌باشد.
کشورهای کم آب می‌توانند با واردات محصولات آب بر، نظیر مواد غذایی، آبی را که برای تولید آن نیاز است را در بخش‌های دیگر مصرف کنند. این تجارت با در نظر گرفتن مزیت نسبی کشورهای صادر کننده در تولید محصولات غذایی صورت می‌گیرد از این رو کشوری به صادرات مواد غذایی می‌پردازد که از نظر منابع و عوامل تولید شرایط بهتری در تولید محصولات نسبت به کشورهای وارد کننده داشته باشد.
واردات آب مجازی بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی یک کشور را تحت تاثیر قرارمی دهد و با امنیت غذایی آن ارتباط مستقیم دارد. حجم جهانی آب مجازی مبادله شده توسط کالاها در معاملات بین المللی، ۱۶۰۰ کیلومتر مکعب در سال است که از این مقدار حدود ۸۰ درصد به محصولات کشاورزی و بقیه به محصولات صنعتی مربوط می‌شود برای نمونه، برای تولید یک کیلوگرم از غلات که به صورت دیم و در وضعیت جوی مطلوب رشد کرده است، بین ۱تا۲ مترمکعب آب نیاز است و برای تولید همین اندازه غله در اوضاع جوی نامطلوب با دما و تبخیر و تعرق زیاد، بین ۳تا۵ مترمکعب آب مصرف می‌شود.
برای تولید محصولات دامی درمقایسه با محصولات کشاورزی، به مراتب، به مصرف آب بیشتری نیاز است؛ برای نمونه، برای تولید ۱ کیلوگرم پنیر، به ۵تا۵,۵ مترمکعب آب و برای تولید ۱ کیلوگرم گوشت گاو، تقریباً به ۱۶ مترمکعب آب نیاز است. از نظر جهانی، اگر محصولات کشاورزی از مناطق پر آب‌تر به مناطق کم آب‌تر صادر شوند، در مصرف آب صرفه جویی می‌شود.
در حال حاضر اگر کشورهای وارد کننده تمام محصولات کشاورزی وارداتی خود را با استفاده از منابع محلی تولید کنند، در حدود ۱۶۰۰ کیلومتر مکعب آب در سال نیاز خواهند داشت، در حالی که برای تولید این محصولات در کشورهای صادر کننده فقط ۱۲۰۰ کیلومتر مکعب آب استفاده می‌شود و به این ترتیب ۴۰۰ میلیارد متر مکعب در سال در منابع آب جهانی صرفه جویی می‌شود.
مصرف آب مجازی هر نفر بستگی به نوع رژیم غذایی وی دارد و از ۱ متر مکعب در روز (مقدار لازم برای زنده ماندن) تا ۶.۲ متر مکعب در روز برای گیاه خواران و بالای ۵ متر مکعب برای یک رژیم گوشتی متفاوت است. فقط در حدود ۷ درصد از ردپای آب چینی‌ها که چیزی در حدود۷۰۰متر مکعب برای هر نفر در سال است، به بیرون از چین می‌رسد.
در حالی که ۶۵ درصد از ردپای آب ژاپن که۱۱۵۰متر مکعب برای هر نفر در سال است، به بیرون از مرزهای ژاپن می‌رسد. ردپای آب ایالات متحده به طورمتوسط برای هر نفر در سال ۲۴۸۰ متر مکعب است در حالی که ردپای آب جهانی به طور متوسط ۱۲۴۰ متر مکعب برای هر نفر در سال است. این اطلاعات از دومین گزارش پیشرفت جهانی آب سازمان ملل با عنوان «آب، یک مسئولیت مشترک» استخراج شده است. ظرفیت‌ها و ملاحظات سالانه به کانالی پر از آب به عمق یک متر و عرض یک کیلومتر و طول هفت میلیون کیلومتر، یعنی ۱۸۰ برابر محیط کره زمین نیاز است، تا روزانه ۳۰۰۰ کالری انرژی را برای ۱.۶ میلیارد نفر جمعیت کره زمین تولید کند.
درحالیکه کره زمین تا سال ۲۰۵۰ با ۲تا۳ میلیارد نفر افزایش جمعیت مواجه خواهد بود. تأمین آب و غذای این جمعیت از هم اکنون جای بحث است. بدون شک چالش‌های پیشِ رو در مدیریت منابع آب با ۲۵ سال پیش از این بسیار فرق کرده است و تا ۲۵ سال آینده نیز وضعیت بسیار متفاوت خواهد بود. پخش ناهمگون منابع آبی، تلاش کشورها برای تأمین امنیت غذایی ملت‌های خود، نیاز به توسعۀ زیرساخت‌های آبی و کمبود منابع مالی در این زمینه، مسئلۀ آب برای تولید غذا را به مسئله‌ای بین المللی تبدیل کرده است. مفهوم آب مجازی در دهۀ اخیر، به خوبی توانسته است بحث آب برای غذا را به گونه‌ای شفاف به تصویر بکشد.
ظهور بحث آب مجازی، توجه مدیران منابع آب را به سوی شاه راه‌های عظیم آب مجازی جلب کرد که می‌توانند به کمک مسیرهای انتقال آب حقیقی بیایند. درحالیکه توسعۀ هدفمند تجارت آب مجازی توسعۀ پایدار منابع آبی را نشانه رفته است، مشکلات ناشی از دگرگونی ساختارها و مشکلات حکومتی و سیاسی که تأمین غذای برخی از کشورهای واردکننده را به چالش می‌کشد، مسئلۀ تجارت آب مجازی را به مسئله‌ای کلان و پیچیده تبدیل می‌کند.
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که در سالهای ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ میزان میانگین سالانۀ آب مجازی درحال جابه جایی، با کمک تجارت محصولات کشاورزی ۶۹۵ میلیارد مترمکعب بوده است.
کل آب مورد استفاده برای تولید این محصولات در کشورهای تولیدکننده، ۵۴۰۰ میلیارد مترمکعب بوده است. این بدین معنی است که ۱۳ درصد از کل آب مصرفی برای تولید محصولات به صورت مجازی وارد بازار تجارت شده است. تحقیق دیگری نشان می‌دهد که حجم آب مجازی درحال جابه جایی با کمک تجارت دام و فرآورده‌های دامی برای دوره زمانی ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ حدود ۲۴۵ میلیارد مترمکعب بوده است. اگر تجارت کالاهای کشاورزی را هم به این عدد اضافه کنیم، حجم آب مجازی درحال جابه جایی با کمک تجارت در این سال‌ها، به ۹۴۰ میلیارد متر مکعب می‌رسد.
با در نظرگرفتن تجارت دام و محصولات آن، می‌توان گفت که درمجموع ۲۰ درصد از آب مصرف شده برای تولید محصولات کشاورزی و دامی در جابه جایی مجازی آب بین کشورها مشارکت داشته است. واژه آب مجازی، آب، غذا و فرایند اقتصادی آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد. این اعداد و ارقام به خوبی گواه این مطلب در مقیاس جهانی است. کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک می‌توانند با واردات کالاهای آب بر، نظیر مواد غذایی، آبی را که برای تولید آن نیاز است، برای استفاده در سایر بخش‌ها حفظ کنند. انتقال آب حقیقی در حجم زیاد و در فاصله‌های طولانی برای مشکلات انتقال آب و هزینه‌های زیاد آن، تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد. دراین حالت تجارت مواد غذایی با انتقال مجازی حجم عظیمی از آب می‌تواند همگون سازِ پخش ناهمگون منابع آب باشد.
برخی از کشورهای کم آب برای تأمین بخشی از این آب، با نادیده گرفتن ظرفیت‌های طبیعی، آبهای زیرزمینی را بیش از حد پمپاژ کرده و بیش از اندازه آب دریا را نمک زدایی می‌کنند.
نتایج نشان می‌دهد که تولید محصولات در چنین وضعیتی، بیش از پنج برابر گران‌تر است. کشورهای کم آب می‌توانند با دخالت دادن تجارت آب مجازی در سیاست‌های آبی، علاوه بر اینکه میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزایش می‌دهند، از افزایش فشار بر منابع محدود خود نیز بکاهند.
واردات مواد غذایی به منظور استفاده از منبع تجارت آب مجازی، بخش‌های اقتصادی و اجتماعی و محیط زیست هر کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با امنیت غذایی و فرهنگ کشور همبستگی مستقیم دارد. کشورهای کم آب می‌توانند با توجه به ملاحظات امنیت غذایی خود، نقطۀ بهینه‌ای را برای میزان واردات مواد غذایی به کشور بیابند.
میانگین سالانه حجم آب مجازی در حال جابجایی در بازه ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱
|
عنوان |
حجم(میلیارد متر مکعب در سال) |
درصد |
|
محصولات کشاورزی |
۹۸۷ |
۶۱ |
|
دام و فراورده‌های دامی |
۲۷۶ |
۱۷ |
|
محصولات صنعتی |
۳۶۲ |
۲۲ |
|
مجموع |
۱۶۲۵ |
۱۰۰ |
تجارت آب مجازی و حفظ آب در سطح ملی و صرفه جویی در مصرف آب بسیاری از کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک با واردات مواد غذایی، بخشی از آبی را که برای تولید داخلی محصولات لازم است، برای استفاده در سایر مصارف حفظ می‌کنند؛ برای نمونه، مصر در سال ۱۹۹۵ حدود ۷.۵ میلیون تن انواع غلات وارد کرد، تولید این اندازه غلات در مصر ۹.۹ میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد. در همین سال، ژاپن با واردات ۲۷میلیون تن غلات، ۳۷میلیارد مترمکعب از منابع آب داخلی خود را حفظ کرده است.
کشور مصر در بازه زمانی ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱، با واردات گندم از کشورهای گوناگون، به طور میانگین ۳۵۷۸ میلیون مترمکعب از منابع آب داخلی خود را حفظ کرده است.
کشورهای صادرکننده با تولید و صادرات محصولات کشاورزی، درواقع موجب کاهش در منابع آب داخلی خود می‌شوند. کشور تایلند در بازه زمانی ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱، با صادرات برنج به کشورهای گوناگون، سالانه به طور میانگین، ۲۷۷۶۶میلیون مترمکعب از منابع آبی داخلی خود را از دست داده است.
تجارت آب مجازی و حفظ آب در سطح جهانی اگر تولید محصولات در کشورهای صادرکننده درمقایسه با کشورهای واردکننده، آب کمتری نیاز داشته باشد، صرفه جویی در آب جهانی صورت می‌گیرد؛ برای نمونه، کشور ژاپن در سال ۱۹۹۵، با واردات انواع محصولات کشاورزی از آمریکا که برای تولید آنها، ۱۶.۶ میلیارد مترمکعب آب مصرف شده بود، توانست ۲۸.۱ میلیارد مترمکعب از منابع آب ملی برای تولید این محصولات را حفظ کند.
با این کار ۱۱.۵ میلیارد مترمکعب از مصارف آب جهانی کاسته شد. اما زمانیکه تولید محصولات در کشورهای صادرکننده درمقایسه با کشورهای واردکننده، آب بیشتری نیاز داشته باشد، مصرف آب جهانی افزایش می‌یابد؛ برای نمونه، اندونزی در سال ۱۹۹۵ حدود ۲.۳ میلیون تن غلات از هند وارد کرد. تولید این اندازه غلات در اندونزی، ۱۶.۷ میلیارد مترمکعب و در هند، ۱۷.۴ میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد.
بنابراین، این تجارت ۰.۷ میلیارد مترمکعب مصرف آب جهانی را افزایش داد. مدیران منابع آب در سطح ملی، علاقه‌ای به حفظ آب جهانی ندارند؛ اما از آنجا که کشورهای تولیدکننده ازنظر طبیعی و تکنولوژیکی وضعیت مناسبتری برای تولید دارند، همواره در مصرف آب جهانی صرفه جویی شده است.
آمارها نشان می‌دهد که در طی سالهای ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱، آب لازم برای اینکه کشورهای واردکننده بتوانند برخی از محصولات کشاورزی موردنیاز خود را در درون مرزهای خود تولید کنند، درمجموع سالانه ۱۶۰۵میلیارد مترمکعب بوده است. اما به واسطۀ تجارت آب مجازی، آب مصرف شده برای تولید این محصولات، ۱۲۵۳میلیارد مترمکعب کاهش یافته و سالانه ۳۵۲میلیارد مترمکعب در مصرف آب جهانی صرفه جویی شده است.
تعدادی از محققین معتقدند که واردات آب مجازی (از طریق غذا و یا محصولات کشاورزی) راه حل مناسبی برای بحران آب بخصوص برای کشورهای خشک که کشاورزی آنها فقط بستگی به آبیاری دارد و کارایی مصرف آب محصولات تولیدی آنها نیز پائین است می‌باشد. بنابراین در عوض مصرف منابع آب کمیاب برای محصولاتی که مصرف آب آنها نیز بالا است، این قبیل کشورها می‌توانند غذای ارزان وارد نموده و از فشار بیش از حد به منابع آب خود خودداری نمایند.
نگاهی به تاثیرات آب مجازی در برخی از کشورها
اخیراً کشورهایی از قبیل اردن سیاستهایی را برای کاهش صادرات محصولات پرمصرف از لحاظ نیاز آبیاری اتخاذ نموده‌اند. در سالهای اخیر ۶۰ الی ۹۰ درصد آب کشور اردن از طریق واردات آب مجازی تامین می‌شود ولی در حال حاضر کشورهایی پر جمعیت نظیر چین و هندوستان از آن بیم دارند که این امریعنی واردات آب مجازی آنها را به تجارت جهانی وابسته نماید.
دلیل آنها این است که چه اتفاقی خواهد افتاد اگرکه نیاز غذایی این کشورها نتواند از طریق واردات محصول تامین گردد. این دلیلی است که بر اساس آن اینگونه کشورها تلاش دارند تا آنجا که ممکن است محصولات غذایی را از طریق تولیدات کشاورزی در داخل کشورهای خود تامین نمایند. نتایج تحقیق به نظر می‌رسد در تجارت آب مجازی بیش از حد به تفکیک آب از کالا تاکید می‌شود.
در صورت تثبیت این امر ممکن است در قدم بعدی کشورهای پر آب طرح قیمت آب مجازی کالا علاوه بر قیمت خود کالا را به عنوان بخشی از داد و ستد مطالبه نمایند که در این صورت کشورهای کم آبی مانند ایران در معرض تهدید خواهند بود.
به عنوان مثال اگر کشوری یک میلیون تن گندم وارد کند آب مجازی آن به طور متوسط ۱/۳ میلیارد متر مکعب خواهد بود. چنانچه هر متر مکعب آب یک دلار قیمت‌گذاری شود فقط بهای آب یک میلیارد دلار خواهد شد از این رو صاحب نظران این امر توصیه می‌کنند که در بحث تجارت آب مجازی نباید بر روی واژه تجارت آن زیاد از حد تاکید نمود، با این حال مفهوم آب مجازی و تجارت آب مجازی بیش از آن که تهدیدی برای اقتصاد کشورمان باشد می‌تواند به عنوان فرصتی برای توسعه پایدار و نیز استفاده بهینه از آب در بخش کشاورزی تلقی گردد. براساس این مطالعه برخی نتایج حاصله به شرح ذیل بیان می‌گردد:
- با توجه به توزیع مکانی و زمانی نامناسب منابع آب در داخل کشور، گسترش مفهوم آب مجازی و تجارت آن می‌تواند تا میزان قابل قبولی بر روند افزایشی برداشت از منابع آبی، آلودگی منابع آب سطحی و به خصوص تخلیه و از بین رفتن منابع آبهای زیرزمینی از طریق کاهش حجم مصرف آب به دلیل ورود آب مجازی از کانال محصولات پرمصرف در نقاط بحرانی کشور موثر واقع شود.
- ایران همواره از بزرگترین واردکنندگان آب مجازی در جهان بوده است اما هنوز واردات محصولات کشاورزی با هدف تجارت آب مجازی در ایران صورت نمی‌گیرد. با توجه به کمبود منابع آب و پراکنش نامناسب آن درسطح کشور و توجه به مفهوم آب مجازی در انتخاب محصولات وارداتی و صادرات تولیدات کشاورزی می‌تواند در بهره برداری بهینه از منابع آبی موثر واقع گردد. بدین منظور باید با انجام مطالعات جداگانه در هر منطقه از کشور و بررسی پتانسیل‌های آبی موجود وضعیت بهره برداری از منابع آب منطقه، الگوی کشت محصولات کشاورزی منطقه و نیازهای آبی آنها به محاسبه میزان آب مجازی محصولات زراعی در هر منطقه پرداخته و با بهره‌گیری از مدیریت جامع منابع آب، سیاست‌های مدیریتی تجارت درون کشوری و بین اللملی محصولات را تدوین نمود.
- اگر محصولات کشاورزی از مناطق پرآب‌تر به مناطق کم آب‌تر صادر شوند، در مصرف آب صرفه جویی می‌شود. در واقع کشورهای کم آب با واردکردن محصولات آب بر، آب مربوطه را ذخیره کرده و در موارد مورد لزوم دیگر مصرف می‌کنند.
- راهبرد تجارت آب مجازی، بیشتر به عنوان یک «اقدام مکمل» همراه با سایر اقدامات لازم در مدیریت منابع آب پایدار، مطرح است و به عنوان یک راهبرد سیاست‌گذاری و تجاری مستقل توصیه نمی‌شود. تجارت آب مجازی به عنوان یک اقدام حمایتی هنگامی موثر است که تامین کننده منافع ملی از جنبه امنیت غذایی، آبی، اجتماعی، زیست محیطی وبطور خاص اقتصادی کشور باشد. به عنوان مثال بین اشتغال نیروی کار فعال در بخش کشاورزی و سیاست‌های واردات آب مجازی باید موازنه برقرار باشد.
- در کشور ایران به دلیل توزیع نامناسب نزولات جوی، استفاده مناسب از مفهوم آب مجازی می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در افزایش بهره وری و توسعه پایدار ایفا کند. با توجه به نیاز آبی متفاوت در نقاط مختلف کشور برای تولید محصولات مختلف، استفاده از این ابزار یه جای صرف هزینه‌های سنگین جهت گسترش ابزارهای سازه‌ای مانند احداث سدهای بزرگ و شبکه‌های آبیاری و زهکشی، می‌تواند از نقطه نظر وجود مشکل کمبود منابع آب در راستای رفع نیازهای غذایی آینده موثر واقع شود. بنابراین آب مجازی می‌تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای طرح‌های بین حوزه‌ای نیز قلمداد گردد.
- در بحث آب مجازی نباید بیش از حد برمحصول نهایی و میزان آب مصرف شده برای تولید تکیه نمود. بلکه علاوه بر توجه به این امور چگونگی مدیریت آب در فرآیند مصرف نیز مهم می‌باشد. به طوری که بهره وری آب کشاورزی به عنوان ابزاری قدرتمند در استفاده حداکثری از حجم آب مصرفی در تولید محصولات، افزایش بازدهی روش‌های آبیاری و ایجاد اشتغال از عواملی هستند که باید در مدیریت بهینه آب لحاظ گردند.
- به منظور جلوگیری از وارد شدن فشار مضاعف بر ذخایر و منابع آب کشور که اتفاقاً در اکثر سفره‌ها با تراز منفی روبرو است واردات آب مجازی در چارچوب مصالح کشور اجرایی ترین راهکار در جهت تامین غذا برای شهروندانی است که با رشد جمعیت به تعداد آنها نیز افزوده می‌شود. که این موضوع از نظر اقتصادی نیز در حال و آینده به نفع کشور است.
– در زمینه واردات و صادرات مسئولان باید از صادرات محصولاتی که آب زیادی مصرف می‌کنند جلوگیری کرده و نسبت به واردات محصولات آب بر اهتمام نمایند.
- توجه صرف بر روی واردات محصولات آب بر و صادرات محصولاتی که به آب کمتری نیاز دارند باعث می‌شود که مجبور به کشت تنها چند محصول معدود در منطقه شویم که این امر به کاهش اشتغال خواهد گردید. بنابراین لازم است ضمن پرداختن به الگوهای اقتصادی مبتنی بر حداکثرسازی سود اجتماعی و واردات آب مجازی با توجه به پیامدهای اجتماعی و متعاقباً اقتصادی می‌تواند به سیاست‌های مبتنی بر اشتغال در منطقه همانند رشد صنایع تبدیلی و سایر فعالیت‌های اشتغال زا پرداخته شود.
ضرورت توجه به آب مجازی در ایران
توجه به این نکته ضروری است که سرزمین ایران به واسطه موقعیت ژئوپلیتیک خاصش جز مناطق کم آب جهان بشمار می‌آید که همواره با تهدید کم آبی روبرو بوده و هست. دراین باره بررسی‌ها نشان می‌دهد که سهم ایران از منابع آب شیرین جهان نسبت به مناطق دیگر در سطح پایین تری قرار دارد. درحالیکه یک درصد از جمعیت جهان به ایران اختصاص دارد، سهم آن از منابع آب شیرین تنها ۰.۳ درصد است. این سهم کم آب شیرین نیز در کشور همواره روبه کاهش است و طبق گزارش بانک جهانی کاهش سالانه منابع آب داخلی شیرین در ایران حدود ۳.۶ برابر استانداردها و شاخص‌های جهانی است. در حال حاضر مروری کلی بر وضعیت بخش آب و اجزای آن، وضعیت رضایت بخشی را برای آن متصور نمی‌کند. دراین باره بررسی شاخص‌های فالکن مارک، شاخص سازمان ملل و شاخص موسسه بین المللی مدیریت آب بیانگر همین واقعیت است. بر اساس شاخص نخست وضعیت منابع آب ایران در وضعیت تنش آبی و بر اساس دو شاخص دیگر، منابع آب ایران در وضعیت بحران آبی شدید قرار دارد. از این لازم و ضروری است به منظور مدیریت بحران آب و انتقال آب در برنامه‌های توسعه‌ای توجه جدی صورت گیرد.
نظر شما