محمدرضا منجذب- بعضا برخی انسانها موجودات مغرور و خودپسندی هستند و به خود، جامعه خود و دستاوردهای بشری غره و فریفته می شوند. یکی از دستاوردهای بشر امروزی عبارت است از علوم بشری و پیشرفتهایی که بابت آن کسب نموده است. هرچند در دهه های اخیر علوم بشری (اعم از انسانی و غیرانسانی) با سرعت بیشتری رشد داشته است ولی در درون خود معایب آن را بیشتر عیان کرده است. آخرین پدیده چند ماه اخیر ویروس کرونا است که نقاط ضعف زیادی را در حوزه علوم مختلف بشری آشکار نموده است. طی سطور زیر برخی از ضعف ها در برخی از علوم بشری به عنوان مشت نمونه خروار ذکر می گردد:
۱- علم اقتصاد: کرونا باعث بروز بحران های مختلفی در اقتصاد جهانی، منطقه ای، کشوری و ناحیه ای شد. سقوط قیمت نفت، سقوط ارزش سهام، سقوط قیمت برخی کالاها، افزایش شدید قیمت برخی کالاهای دیگر، مختل کردن سیستم توزیع، ..و اتفاقات زیادی که افتاد. هنوز تقریبا نسخه های هیچیک از سیاستگذاران و علمای علم اقتصاد در کشورهای مختلف از پس مشکلات عارض شده اقتصادی بر نیامده است. دولتهای مختلف مشغول طراحی طرحهای مختلف اقتصادی برای مقابله با این پدیده و حل مشکلات اقتصادی ناشی از آن هستند، لیکن هنوز به راه حل های مطلوب نرسیده اند. همه این شواهد حاکی از درماندگی علم اقتصاد از حل مشکلات (حداقل در کوتاه مدت) هست. ممکن است گفته شود در زامنی طولانی تر (و احتمالا با غلبه بر این ویروس) بر این مشکل فائق خواهیم شد. به فرض که این بیان صحیح باشد باز هم در کوتاه مدت لاینحل می ماند.
۲- مدیریت: یکی از علوم مطرح بشری که طی چند دهه در زمینه حاکمیت و نهادهای دولتی و سیستم های مدیریتی بخش خصوصی نظریات زیادی را به ساحت انسانها عرضه کرده است. کرونا نظام مدیریتی بشری را به سخره گرفته است. بعد از کرونا تصمیماتی که از ناحیه مدیران در سرتاسر دنیا گرفته شد، بارها مورد تجدیدنظر قرار گرفت. مدیریت با اقتصاد همواره پیوندی عمیق دارد و دیدیم که چگونه حتی کشورهای پیشرفته توسط سیستم مدیریتی خود اشتباهات فاحشی را مرتکب شدند و می شوند. نقاط ضعفی که در مدیریت بروز کرد موجب بهم زدن سیستم توزیع گردید.
۳- علم پزشکی: این علم در سده اخیر پیشرفت های بزرگی را تجربه کرده است و بر بیماریهای همه گیر زیادی غلبه کرده است. بروز کرونا نشان داد که علمای علم پزشکی در مورد درمان یک بیماری مشترک چقدر اختلاف نظر دارند. اختلاف نظر هم در طریق پیشگیری و هم درمان. در عین حال نقطه ضعفی که در درمان در حال حاضر وجود دارد. این ویروس عیان کرد که انسان امروزی چقدر آسیب پذیر و ضعیف هست.
۴- حکمرانی و علم سیاست: نظام سیاسی ایران طبق معیارهای متعارف جهان امروز، متمرکز و غیردموکراتیک است؛ اما در عالم واقع، ایران سرزمین تکثر سیاسی شدید و پراکندگی قدرت سیاسی است. فرمان‌ها از موضع اقتدار و مانند روسیه و چین صادر می‌شود، اما در مقام اجرا مانند ایتالیا و فرانسه، در گرداب تفاوت سلیقه‌ها و بلکه تعارض منافع گرفتار می‌شود و مانند انگلستان با عرف و سنت مواجه می‌شود. آنچه این تفاوت‌ها و تعارض‌ها را کم‌اثر و تحمل‌پذیر، و مواجهه با بحران‌ها را ممکن ساخته، فرهنگ تعاون اجتماعی ایرانیان است. در ماجرای بحران کرونا، سهم فداکاری جامعه پزشکی و بسیج خودجوش اجتماعی در حوزه‌های اطلاع‌رسانی و امداد فردی در مهار بحران حتما بیش از سهم سیاست‌گذاری‌های حکومت بوده است. اگر ایران به امکانات پزشکی بیشتری دسترسی داشت، احتمالا نسبت مرگ افراد کرونایی، به نسبت‌هایی مشابه آلمان و ژاپن می‌رسید. به هرحال این بحث نیز نشان از نقاط ضعف در دیدگاههای مختلف هست و نیز عدم توافق در یک نظریه مشترک را پررنگ می کند، که خود حاکی از ضعف انسانها در این خصوص است.
۵- تعارض علوم مختلف (مثال موردی کرونا) : اگر نگاه برخی پزشکان غالب شود که هدف تضعیف هرچه بیشتر احتمال سرایت ویروس است. در یک نگاه اغراق‌آمیز از این رویکرد، قرنطینه شدید بهترین حالت است (تعطیلی مطلق). از سوی دیگر اقتصاددانان و یا سیاستمدران موافق این نیستند چرا که رکودی شدید را بر اقتصاد حاکم می کند. این اختلاف نظر را در کشورهای تراز اول اقتصادی چون آمریکا و انگلیس ملاحظه کردیم. عدم تطابق مجموعه علوم مختلف بشری با یکدیگر در برهه های مختلفی از زمان مشاهده شده است.
خلاصه و نتیجه: موارد و مثال های زیادی می توان اقامه کرد که نشان از ضعف انسان، ضعف علوم بشری، تقابل علوم بشری با هم و در عین حال غرور بیش از حد برخی انسانها به دستاوردهای علمی دارد. بنظر می رسد انسان باید دست از این تکبر بردارد و با عنایت به اخلاقیات انسانی در رویکرد خود نسبت به قضیه تجدید نظر نماید. قطعا این تجدید نظر کمک شایانی به پیشرفت انسان خواهد داشت.
نظر شما