بازار؛ گروه بین الملل: حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در حالی روز پنج‌شنبه ۱۳ سپتامبر عازم چین شد که پکن میزبان هیات‌هایی از دیپلمات‌های ارشد کشورهای غرب آسیا بود.
وزرای خارجه ۴ کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس و دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس روز دوشنبه ۱۰ ژانویه وارد پکن شده بودند. مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه هم روز چهارشنبه ۱۲ ژانویه با وزیر خارجه چین دیدار کرده است.
به نظر برخی از تحلیلگران سیاسی، سفر تقریباً همزمان وزرای خارجه ایران، ترکیه، عربستان سعودی، کویت، عمان و بحرین به چین، نشان از رویکرد جدید سیاست خارجی چین در غرب آسیا دارد.
چین که برای تأمین نفت خام مورد نیازش به دنبال انعقاد قراردادهای بلند مدت با کشورهای نفت‌خیز است، به این کشورها به عنوان شرکای مهم خود می‌نگرد.
شورای همکاری خلیج فارس و وزارت خارجه چین در بیانیه مشترکی که پس از دیدار مقام‌های ارشد دو طرف منتشر شد، بر امضای برنامه «اقدام مشترک برای گفتگوهای راهبردی» که قرار است بین سال‌های ۲۰۲۵-۲۰۲۲ انجام شود، تأکید کردند.
دو طرف همچنین بر ضرورت تکمیل مذاکرات بر سر «توافقنامه تجارت آزاد میان شورای همکاری خلیج فارس و چین و ایجاد منطقه تجارت آزاد میان دو طرف» تأکید کردند.
در گفتگو با پروفسور «شیرین هانتر» عضو شورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا به بررسی این موضوع پرداخته شده است که در ادامه می خوانیم.
هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران، خاورمیانه و اسلام سیاسی است. تا پیش از انقلاب ۵۷ ایران، هانتر عضو وزارت امور خارجه ایران بوده‌است و پس از آن به ایالات متحده مهاجرت نمود. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی مسلط است. وی همچنین عضو شورای روابط خارجی امریکاست.
کتاب «روابط ایرانی-عربی، فرایندهای تنش و سازگاری» از جمله کتابهای متأخر هانتر است. این کتاب تلاشی برای فهم و درک بهتر تاثیرات رقابت‌های فرهنگی، مدرنیزاسیون (نوگرایی)، اختلافات قومی و مذهبی، دولت‌سازی، نقش قدرت‌های بزرگ و سیستم سیاسی بین‌المللی بر روابط ایرانیان و اعراب طی هفت دهۀ گذشته است.
از جمله آثار دیگر وی می توان به کتابهای «خدا در کنار ماست: دین و امور بین الملل»، «سیاست خارجی ایران در دوران بعد از شوروی»، «ایران متفرق: ریشه های تاریخی مناظرات ایرانیان درباره هویت »، «فرهنگ و حکومت در قرن بیست و یکم»، «اسلام در روسیه؛ سیاست هویت و امنیت»، «آینده اسلام و غرب؛ برخورد تمدنها یا همزیستی مسالمت آمیز»، «صدای اسلام از جناح اصلاح طلب»، «اسلام و حقوق بشر»، «مدرنیزاسیون، دموکراسی و اسلام» و «اسلام: دین دوم اروپا» اشاره کرد.
*حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در پایان دیدار با وزیر خارجه چین گفت: در این سفر توافق کردیم که دو طرف اجرایی شدن و شروع عملیاتی شدن توافق همکاری های راهبردی و جامع ۲۵ ساله دو کشور را اعلام کنیم. به نظر شما عملیاتی شدن این توافق چه آثاری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟
صرف اعلام اینکه ایران و چین وارد فاز اجرایی توافقنامه راهبردی 25 ساله خود شده اند، به معنای اجرایی شدن مفاد آن نیست. به ویژه، بعید است که چین سرمایه گذاری قابل توجهی در ایران انجام دهد.
تفاوت مهم بین اکثر کشورهای عربی خلیج فارس و ایران این است که کشورهای خلیج فارس، به استثنای عربستان سعودی، کشورهای کوچکی هستند که توانایی محدودی برای به چالش کشیدن چین در خاورمیانه یا آسیای مرکزی دارند. اما یک ایران قوی و احیا شده اقتصادی با پیوندهای تاریخی و فرهنگی با این مناطق می تواند به طور بالقوه رقیبی برای چین باشد.
علاوه بر این، تا زمانی که تحریم‌ها علیه ایران لغو نشود، چین نیز در گسترش روابط با تهران حرکت جدی نخواهد کرد.
*این سفر در حالی انجام شد که مذاکرات وین ادامه دارد. آیا اعلام عملیاتی شدن سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین می تواند دست ایران در مذاکرات وین را باز نگه دارد؟
روابط با چین مهمترین مشکل ایران که تحریم های اقتصادی آمریکاست را حل نمی کند. برای کاهش تحریم ها، ایران باید با 1+4 در وین به توافق برسد. در واقع، گسترش روابط ایران و چین تا حدی به لغو تحریم‌ها علیه ایران بستگی دارد.
*همزمان با سفر وزیر خارجه ایران به چین، شاهد حضور هیاتی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به چین بودیم که در بیانیه مشترکی که پس از دیدار مقام‌های ارشد دو طرف منتشر شد، بر امضای برنامه «اقدام مشترک برای گفتگوهای راهبردی» که قرار است بین سال‌های ۲۰۲۵-۲۰۲۲ انجام شود، تأکید کردند. دو طرف همچنین بر ضرورت تکمیل مذاکرات بر سر «توافقنامه تجارت آزاد میان شورای همکاری خلیج فارس و چین و ایجاد منطقه تجارت آزاد میان دو طرف» تأکید کردند. اهمیت این منطقه تجارت آزاد میان طرفین چیست؟
چین به عنوان یک قدرت جهانی با جاه طلبی بازیگری کلیدی در خلیج فارس، طبیعتاً مایل است روابط نزدیکی با همه کشورهای منطقه داشته باشد. اعضای شورای همکاری خلیج فارس به دلیل منابع عظیم انرژی خود برای چین اهمیت ویژه ای دارند. به طور کلی، برخلاف ایران، چین روابط با ایران را استراتژیک نمی بیند.
در مقابل، ایران یکی از کشورهایی است که چین به دنبال تحت تأثیر قرار دادن آن است. سرمایه گذاری چین در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حال حاضر بیشتر از سرمایه گذاری در ایران است. چین همچنین روابط خود را با ترکیه گسترش داده است. به طور خلاصه، چین ایران را شریک ممتاز نمی داند.
*مدتی پیش شبکه خبری «سی‌ان‌ان» در گزارشی از انتقال فناوری تولید موشک‌های بالستیک چین به عربستان سعودی خبر داد. آیا چین در تلاش است تا نقشی مانند آمریکا را در منطقه خلیج فارس عهده دار شود؟
در صورت صحت، گزارش انتقال فناوری موشکی چین ثابت می کند که چین ایران را به عنوان یک شریک خاص نمی بیند. این کشور به جای ایجاد روابط نزدیک با همه کشورهای منطقه، می خواهد به یک قدرت جدید در منطقه تبدیل شود. با این حال، چین برای این نقش رقبایی دارد، از جمله روسیه، اروپا و البته آمریکا.
در این شرایط، اینکه ایران معتقد باشد هژمونی چین در خلیج فارس به نفع این کشور است، اشتباه است.
نظر شما