محمد هاشمی_ نگاهی به مقصدها و کالاهای صادراتی مازندران نوعی داد و ستد سنتی با رویکرد نوین را در ذهن متبادر می سازد، مقصد های صادراتی با کالاهای محدود و معدود که هیچ برنامه مشخص و راهبردی در ورای آن دیده نمی شود.
هنوز حجم صادرات مازندران دلچسب و رضایتخبش نیست، نه تولیدکنندگان و صادرکنندگان رضایت دارند و نه مسئولان، هریک تقصیر را به گردن دیگری می اندازند و با فرافکنی درپی شانه خالی کردن از مسئولیت های محوله هستند.
وجود بازارهای چندهزار میلیارد دلاری در حاشیه خزر، کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا گرفته تا خاور دور و سرزمین عجایب و شگفتی ها، مازندران با آنکه از نظر موقعیت جغرافیایی و استراتژیک در معدن طلایی واقع شده اما همچنان چشم به داشته های دیگران و بیگانه دارد و دستش خالی است.
ترازوی واردات پر پیمانه تر است
نگاهی به آمارهای گمرکات مازندران نشان می دهد که همچنان ترازوی واردات نسبت به صادرات در استان پر پیمانه تر است و در ازای صادرات یک واحد محصول سه واحد کالا وارد شده است و این چرخه نابرابر نشان از ضعف زیرساخت های صادراتی دارد.
تمرکز صادرکنندگان مازندران بر روی چند کشور خاص از جمله عراق، روسیه، قزاقستان، هند، ترکمنستان، امارت و غیره نیز نشان می دهد که دیپلماسی اقتصادی قوی با راهکارهای مشخص و برنامه های مدون برای حضور در بازارهای سایر مناطق وجود ندارد.
صادرات بی نقشه
نبود نقشه راه صادراتی مشخص سبب می شود که تبادلات تجاری مازندران با بازارهای هدفش هر از گاهی دستخوش تغییرات و نوساناتی شود، زمانی مسائل سیاسی و اجتماعی و گاهی نیز دیگر متغییرها عاملی است که نتوان به بازارهای محدود و مشخص به عنوان بازار با ثبات و با دوام برای صادرات کالاها تمرکز کرد.
برنامه صادراتی مازندران همچنان بر روی نقشه آزمون و خطا حرکت می کند، توان تولید هفت میلیون تن محصولات کشاورزی و غذایی در برابر صادرات هزار تنی نشان از بی سامانی صادرات در استان دارد و در کنار تولیدات کشاورزی بیش از سه هزار واحد تولیدی و صنعتی در استان فعالیت دارد که سهمشان از صادرات محدود و اندک است.
درحالی اکنون حجم صادراتی مازندران در سال کمتر از نیم میلیارد دلار است که قرار بود طبق برنامه ششم توسعه این میزان به سه میلیارد دلار برسد و با گذشت چند سال، همچنان این آرزو بر دل متولیان امر و تولیدکنندگان باقی مانده است.
کشورهای حوزه خزر که عنوان بهشتی برای صادرات کالاهای مازندران به روی واردات کشورهای مختلف آغوش باز کرده است، اما به دلیل نبود استراتژی مشخص و نداشتن نقشه راه مناسب از یکسو، بالا بودن هزینه های تولید و قابت ناپذیری محصولات بر روی تولیدات مازندران قفل شده است و در این وضعیت که حجم واردات کشورهای همسایه شمالی ما در آن سوی آب های خزر بالغ بر هزار میلیارد دلار برآورد می شود، سهم مازندران از آن ناچیز و اندک است.
نبود تنوع کالایی برای صادرات از یک سو و بهانه ای تکراری هر سال نظیر مسائل قرنطینه ای، گمرکی و بهداشتی، نبود امکانات مناسب حمل و نقلی و غیره همه و همه دست به دست هم داده تا تولیدکننده مازندرانی راهی غیر از مازندران را برای صادرات برگزیند و غالب محصولات استان بر دوش پیله وران و کول برها روانه بازارهای هدف و حاشیه شود.
طی یک دهه گذشته نه تنها هیئت های مختلفی بین مازندران و کشورهای دیگر رد و بدل شده اما نتیجه خواهرخواندگی و برادرخواندگی شهرهای استان با دیگر کشورها چیزی جز چند عکس یادگاری، امضای تفاهمنامه های بی پشتوانه، راه اندازی سراهای تجاری که چند ماه بعد تعطیل شده، نبوده است.
خانه از پای بست خراب است
بررسی نوع کالاهای صادراتی، روند و میزان صادرات مازندران نشان می دهد که مسیر و برنامه صادراتی از اساس نیازمند تحول و بازنگری است، ضعف در زیرساخت ها، کم توجهی به صنعت بسته بندی، ناآشنایی با ذائقه بازارهای هدف، مشکلات در نقل و انتقال و تبادلات پولی و مالی، نبود هلدینگ های بزرگ صادراتی و تمرکز بر صادرات خرد و کوچک از جمله مسائلی است که صادرات استان مازندران تهدید می کند.
به عنوان نمونه با آنکه مازندران قطب تولیدات کشاورزی و مرکبات در کشور به شمار می رود اما آمارهای گمرکی نشان می دهد که ۱۲ هزار تن کیوی فقط از مبادی گمرکی استان صادر شده است در حالی طبق آمار مسئولان میزان صادرات کیوی در کشور به بیش از ۱۳۰ هزار تن رسیده است و صادرات پرتقال نیز از مبادی دیگر مناطق راهی بازارهای هدف می شود.
با آنکه مازندران قطب مهم تولیدات در حوزه کشاورزی، باغی و صنعتی به شمار می رود و پتانسیل بالایی در این زمینه دارد اما در زمینه صادرات و حضور در بازارهای جهانی و فرامرزی نقش چشمیگری ندارد و مهمترین مسئله در عدم دستیابی به هدف و حلقه مفقوده در حوزه صادرات، تولید و بازاریابی است چرا که آمارها نشان می دهد بیشتر فعالان تولیدی استان هیچ برنامه ای برای صادرات ندارند و شیوه تولیدی آنان نیز سنتی و درجه صنعتی بودن تولیداتشان نیز ضعیف است.
از بین مجموع صادرکنندگان مازندران تعداد انگشت شماری به صورت مرتب و مستمر در سال های اخیر صادرات داشته اند و بیشتر این صادرکنندگان نیز محصولات را واسطه ای و غیرمستقیم روانه بازار فرنگ و جهانی می کنند.
متغییرهایی نظیر کالا، مکان و کانال توزیع و سیاست های تشویقی و حمایتی و قیمت تمام شده از جمله مواردی است که سبب شده تاکنون مازندران نتواند به اهداف و برنامه های صادراتی خود براساس مدل طراحی شده دست یابد.
نظر شما