بازار؛ گروه استان ها: مردمان این ناحیه ییلاقی در جوار شهر مشهد مقدس قرن‌های متمادی است که اقتصادشان را باپوست و شاخه‌های ارغوان گره زده‌اند و هنوز هم با تکیه‌بر طبیعت و هنر دستان مردمان این خطه از میهن اسلامی ایجاد اشتغال کرده‌اند.
تنوع در بافت ارغوان که تا چندی پیش بیشتر به سبدهای مصرفی در آشپزخانه منحصر می‌شد اما این روزها با استفاده از طرح‌های نوین کاربردهای بیشتری یافته تا آنجا که در معماری شهری نیز به‌عنوان حصار یا بخشی از تزئینات نما به کار گرفته می‌شود.
به نظر می‌رسد این رشته کاربردهای بیشتری از سبد و آبکش دارد و این روزها در مناطقی از شهر گردشگری طرقبه شاهد ویلاهایی هستیم که دارای آلاچیق‌ها یا ورودی‌هایی از جنس ارغوان هستند.
برای آشنایی با این هنر و مشکلاتی که تولیدکنندگان این آثار دستی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند با راضیه محمودی سرگروه سبدبافی در این شهر به گفت‌وگو نشستیم.
* گیاه ارغوان را از کجا تهیه می‌کنید؟
گیاه ارغوان که در ییلاقات اطراف مشهد ازجمله طرقبه فراوان است و سال‌هاست که برای بافت سبد استفاده می‌شود.
* ظاهراً این هنر ریشه‌ای قدیمی دارد؟
سبدبافی از قدیمی‌ترین بافته‌های بشر در عرصه صنایع‌دستی است که در نقاط مختلف ایران و بر اساس طبیعت هر منطقه، از الیاف طبیعی آن برای بافت‌های سبدی استفاده می‌شود.
* پس این هنر اختصاص به طرقبه شاندیز ندارد؟
سبدبافی یا «ترکه‌بافی» همچون حصیربافی در استان‌های یزد و گیلان رایج است و از قدیم جزو آن دسته از صنایعی است که جنبه هنری کمتری داشته و در عوض جنبه کاربردی آن بیشتر بوده است و لذا برای برطرف ساختن نیازهای مصرفی محلی و منطقه‌ای استفاده می‌شد.
* چه تغییری در این هنر از گذشته تا الآن ایجادشده است؟
سبدبافی ازجمله هنرهای دستی است که در اکثر نقاط روستایی ایران به روش‌های مختلفی ایجادشده و لذا کاربردهای متفاوتی دارد.انی هنر نقش بسیار مهمی در اقتصاد خانواده‌ها دارد که بروز شدن این صنعت همراه با سلایق کنونی بسیار با اهمیت و ضروری است. در حال حاضر همان‌طور که مشاهده می‌کنید کارکردهای زینتی بسیاری این هنر پیدا کرده است.
* شما چگونه این هنر را فرا گرفتید؟
من از ۷ سالگی کنار پدر و مادرم این کار را یاد گرفتم و بعد از ازدواج به دلیل درگیر شدن با زندگی آن را کنار گذاشتم اما مجدداً برای درآمدزایی چندین سالی است که به‌صورت جدی مشغول به کار هستم.
* ارغوان بافی کار سختی است؟
بله سبدبافی کار سختی است و شاید از همین رو نسل جدید علاقه‌ای به یادگیری آن نشان نمی‌دهند. من نیز از نسل‌های قبل‌تر و جد پدریم که بیش از۱۵۰ سال پیش حرفه آن‌ها سبدبافی بوده است آن را یاد گرفته‌ام و در حال حاضر ما پنج نفر یعنی خودم به همراه مادر و خواهرانم این هنر را ادامه داده‌ایم.
این هنر دارای بضاعت‌های بروز شدن است و لذا مدتی است که در ساخت آلاچیق‌ها و دیوارها این نوع بافت سبد استفاده می‌شود که کار سخت و مردانه‌ای است که با چوب‌های ضخیم‌تر از همان چوب ارغوان بافته می‌شود.
* شما چه محصولاتی را تولید می‌کنید؟
انواع سبدها،آبکش برنج، سبدهای دردار برای میوه و نگهداری نان ،جای سبزی ،سینی و سایر ملزومات خانه‌ها.
* مواد اولیه را از کجا تأمین می‌کنید؟
این هنر با چوب درخت ارغوان که به زبان محلی به آن «خویش» می‌گویند، بافته می‌شود.
هر درختی که شاخه‌هایش هنوز شکوفه نزده قدرت بافتن آن وجود دارد،مانند درخت بید ، توت و... اما درخت ارغوان برای بافت بسیار خوب است .از طرفی درخت‌ها باید سالانه چیده شود تا امکان بافت از شاخه‌های آن وجود داشته باشد .
* چگونه این محصولات را به فروش می‌رسانید؟
برخی از مغازه‌ها از ما می‌خواهند تا تولیداتمان را به امانت برای فروش بگذاریم و برخی هم که خریدار محصول ما هستند آن را باقیمت پائین خریداری می‌کنند.
برای فروش کارهایم را معمولاً در بازار مجیدیه یا نمایشگاه‌هایی که برپا می‌شود در معرض دید عموم قرار می‌دهم.
* با چه قیمتی این محصولات را از شما خریداری می‌کنند؟
برای مثال قیمت همین سبد های کوچک در گذشته در بازار ۲۵ الی ۳۰ هزار تومان بود اما بعد از گران شدن چوب همین صافی‌های بزرگ حدود ۴۵ هزار تومان و نوع کوچک آن نیز۳۰ هزار تومان قیمت می خورد که اگر همین سبدها را به فروشگاه‌های طرقبه بفروشیم حداقل ۱۵ هزار تومان قیمت آن کاهش می‌یابد البته برای ما نه خریدار!
* شما روزی چند سبد می‌بافید؟
برای بافت یک سبد آبکش حدود یک الی یک ساعت و نیم زمان می‌گذارم م و در روز درنهایت می‌توانم سه تا سبد ببافم چون کار سختی است.
* توی کار شما هم امکان تقلب هست؟
متأسفانه در حال حاضر پلاستیک‌های فشرده‌ای توسط کشور چین تولید و واردشده است که برای بافت آلاچیق‌ها از آن استفاده می‌شود که کار با آن بسیارراحت است اما دیگر حس و حال خوب طبیعت را ندارد.
* به چه قیمتی چوب‌های ارغوان را خریداری می‌کنید؟
معمولاً چوب‌ها را از روستاهای «کلاته آهن» و یا داخل شهر طرقبه خریداری می‌کنیم.در حال حاضر قیمت این چوب کیلویی حدود ۷ الی ۸ هزار تومان است که درگذشته این چوب کیلویی حدود ۲ الی ۳ هزار تومان بوده است.
متأسفانه در حال حاضر پلاستیک‌های فشرده‌ای توسط کشور چین تولید و واردشده است که برای بافت آلاچیق‌ها از آن استفاده می‌شود که کار با آن بسیارراحت است اما دیگرحس و حال طبیعت را ندارد
* آیا برای انتقال این هنر به نسل بعد از خودتان هم تلاشی دارید؟
پیشنهاد آموزش این هنر را در جاهای مختلف دادم و برای مثال در کانون طرقبه این کار انجام شد و بیش از ۲۰ نفر ابتدا ثبت‌نام کردند اما ازآنجایی‌که این کار سختی‌ها و صبر و حوصله خاصی می‌طلبد در پایان کار فقط دو نفر برای ادامه کار باقی ماندند.
در حال حاضر بافت با پلاستیک‌های فشرده متداول شده است که ساده است و حداقل هنرجو می‌داند، هزینه‌ای که می‌پردازد، امکان ادامه کار را دارد ولی کار ما سخت و مردانه است .
* در مسیر تولید با چه مشکلاتی روبرو هستید؟
متأسفانه در تعداد بسیاری از ما هنوز بعد از سال‌ها کار کردن بیمه نشده‌ایم و با توجه به آن‌که کار بسیار سختی است ، هیچ مساعدتی برای ما بانوان سبدبافی انجام نمی‌شود و این در حالی است که برای حفظ این هنر باید راهکارهایی را به‌صورت جدی ارائه داد.
من خودم هنوز نتوانسته‌ام کارگاهی برای کارم تهیه کنم و لذا ارغوان بافی بازندگی‌های امروزی که در آپارتمان‌های کوچک می‌گذرد سنخیت چندانی ندارد.نگهداری چوب ارغوان شرایط خاص و هوای مرطوبی را می‌طلبد لذا من خودم چوب‌ها را در حمام نگهداری می‌کنم چون باید چوب‌های در فضای مرطوب باشند.
سعی کرده‌ام کارها را بروز و فانتزی ببافم تا نسل جدید آن‌ها را بپسندد و این در حالی است که مردم بیشتر سبد نان، میوه، سینی، سبد لباس، جانانی و ... فانتزی را می‌پسندند. از طرفی مردم اجناس مناسب را دوست دارند و به همین دلیل کارهای کوچک‌تر و مناسب بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد گاهی هم سفارش و مدل خاصی را خریداران مدنظر دارند که آن‌ها را هم قبول می‌کنم.
نظر شما