بازار؛ گروه بین الملل: با وجود افزایش تنش‌های مقطعی بین تهران و آنکارا در سال‌های اخیر، هر دو کشور به طور قابل توجهی موفق به کاهش اختلافات از طریق گفتگوهای چندجانبه شده‌اند. ایران به شدت با کودتای نظامی ۲۰۱۶ مخالفت کرد. همچنین، ترکیه نیز به نوبه خود از اعتراضات در ایران در سال ۲۰۱۸ و عراق در ۲۰۱۹ انتقاد نمود که هر دوی این تظاهرات در راستای تضعیف حکومت ایران و نفوذ منطقه‌ای آن بود.
در این شرایط چندین عامل موجب نزدیکی دو کشور شده که عبارتند از: مخالفت با نقش ایالات متحده در سوریه، تهدید فزاینده حزب کارگران کردستان و شاخه‌های منطقه‌ای آن، موضع واحد در مورد تحریم قطر و خصومت مشترک با ریاض، ابوظبی و اسرائیل.
در ماه های اخیر و با وجود تنش و اختلاف نظر در خصوص جنگ قره باغ، به نظر می رسد که دو کشور به دنبال یافت مخرج مشترک برای تقویت روابط هستند که دو نمونه آن، یکی زمزمه قرارداد همکاری بلندمدت بین دو کشور و دیگری تشکیل اتحادیه سه جانبه با حضور تهران، آنکارا و بغداد است. این دو پیشنهاد با توجه به نقاط مشترک فراوان بین دو کشور به راحتی می تواند محقق شده و نتیجه برد_بردی حاصل گردد.
منافع اقتصادی حاصل شده از رابطه ای گرم
کارزار فشار حداکثری ایالات متحده از طریق تحریم‌های اقتصادی و تلاش های سیاسی برای منزوی کردن حکومت ایران، تاثیرات خود را بر تجارت و روابط اقتصادی بین آنکارا و تهران گذاشته است.
تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران در اواخر سال ۲۰۱۸ موجب شد تا حجم تجارت دوجانبه با افت ۵۰ درصدی از حدود ۱۰.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ به ۵.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ کاهش یابد. چنین افتی را می‌توان با تصمیم ترکیه برای کاهش واردات نفت خام و فرآورده‌های نفتی از ایران پس از عدم تمدید معافیت های تحریمی ویژه آمریکا برای ترکیه و سایر کشورها توضیح داد در حالی که تراز تجاری سال هاست که به نفع ایران بوده است.
علیرغم کاهش صادرات ایران، صادرات غیرنفتی ترکیه به ایران در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ کمترین تأثیر را داشته است. اما ایران تلاش کرده تا روابط اقتصادی دو جانبه را حفظ و از وخامت اوضاع حتی اگر به نفع ترکیه باشد، جلوگیری نماید. در این صورت، ترکیه می‌تواند تا حدودی فشارهای اقتصادی تحریم‌ها علیه ایران را کاهش دهد.
چشم انداز میان مدت و بلندمدت صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه پیچیده است، زیرا ترکیه قصد دارد واردات انرژی را برای مصرف داخلی کاهش داده، واردات گاز را متنوع و سهم سوخت های داخلی را افزایش دهد تا امنیت انرژی کشور را ارتقاء بخشد
از طرفی، ترکیه و ایران طی دهه گذشته موفق شده اند تا روابط اقتصادی خود را از رقابت های منطقه‌ای خود جدا کنند. از نظر مزایای اقتصادی که هر یک می‌توانند به یکدیگر ارائه دهند، ترکیه، ایران را به عنوان یک منبع استراتژیک در تامین نفت خام و گاز طبیعی قلمداد می کند، در حالی که برای امنیت انرژی و متنوع سازی آن ضروری است. جمعیت قابل توجه ایران نیز ترکیه را به بازار مهمی برای صادرات غیرنفتی خود تبدیل کرده است. علاوه بر این، ترکیه به طور فزاینده‌ای از ایران به عنوان مسیر ترانزیتی به سمت بازارهای آسیای مرکزی استفاده می‌کند.
چشم انداز میان مدت و بلندمدت صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه با این وجود پیچیده است، زیرا ترکیه قصد دارد واردات انرژی را برای مصرف داخلی کاهش داده، واردات گاز را متنوع و سهم سوخت های داخلی را افزایش دهد تا امنیت انرژی کشور را ارتقاء بخشد.
ترکیه با ایجاد ارتباط بین تولیدکنندگان طبیعی در شرق با مصرف کنندگان اروپایی، با افزایش رقابت بین تامین کنندگان در بازار ملی انرژی، خود را به یک قطب انرژی منطقه‌ای تبدیل می‌کند. در نتیجه، ایران مجبور خواهد شد تا قیمت گاز نسبتاً گران خود را به قیمت گاز ارزان تر روسیه و آذربایجان با ورودی بیشتر گاز طبیعی مایع، به ویژه از ایالات متحده کاهش دهد.
سال‌ها، سهم این کشور در واردات گاز ترکیه از ۲۱ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۱۵.۶۱ درصد در سال ۲۰۱۸ کاهش یافته که این امر نشان دهنده تنوع واردات گاز ترکیه است؛ چرا که این کشور امنیت انرژی خود را تقویت می‌کند.
صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه در حال حاضر توسط ایالات متحده با مشکل مواجه است، زیرا ترکیه به دلیل محدودیت های زیرساختی نمی‌تواند به راحتی گاز ایران را جایگزین کند. در همین حال، ایران نیز نمی تواند درآمدهای خود را از صادرات به صورت ارز دریافت نماید.
برای ایران، ترکیه بزرگترین واردکننده گاز طبیعی و واردکننده کلیدی نفت خام این کشور است. همچنین این کشور به عنوان دروازه ورود به بازارهای انرژی اروپا در نظر گرفته می شود. در مقابل، ایران نیز، ترانزیت ترکیه را از طریق آسیای میانه و همچنین پاکستان و افغانستان تسهیل می کند. برای نمونه در ماه‌های اخیر راه اندازی قطار اکو یا همان ITI (استانبول_تهران_اسلام آباد) مطرح شده در حالی که اتصال راه آهن ترکیه با راه آهن سراسری ایران برای اتصال به افغانستان، تاجیکستان و نهایتا چین نیز مطرح بوده است.
بنابراین، دو کشور حداقل در موضوع ترانزیت و انرژی موضع بسیار نزدیکی به یکدیگر دارند، حتی در مورد عراق نیز هر دو کشور نفوذ امارات، عربستان و اسرائیل را برخلاف منافع ملی خود میدانند که می‌تواند زمینه ساز روابط دو و سه جانبه باشد.
بر همین اساس، فرسایش روابط اقتصادی ترکیه و ایران ممکن است پیامدهای سهمگینی را برای روابط سیاسی و رقابت منطقه‌ای محدود به همراه داشته باشد. اگر این کشورها، تصورات مشترک تهدید را حفظ کرده و گسترش دهند و تلاش کنند تا اختلافات ژئوپلیتیکی را از طریق مکانیزمهای نهادی مهار کنند، روابط آنها ممکن است در کوتاه مدت در برابر رکود اقتصادی ادامه یابد، اما هر دو کشور برای جلوگیری از سقوط تجارت خود تلاش خواهند کرد.
تجارت آزاد؛ الگوی مناسب تجارت
امروزه تقریبا تمام کشورها از الگوی تجارت آزاد دو یا چندجانبه برای تسریع در مبادلات خود استفاده می‌کنند به طوری که این موضوع می‌تواند در چهارچوب همکاری بلندمدت تهران_آنکارا نیز بررسی شود. تجارت آزاد سیاست رفع تبعیض علیه واردات و صادرات است و در واقع نقطه مقابل حمایت گرایی یا انزواگرایی اقتصادی است.
بنابراین با وجود وجوه مشترک بین دو کشور، تجارت آزاد می‌تواند زمینه ساز جریان روان کالا و خدمات شود که به نظر میرسد در این شرایط به نفه هر دو کشور خواهد بود.
نظر شما