تهمینه غمخوار؛ بازار: مهره های صفحه شطرنج اوراسیا با سرعتی سرگیجه آور و بی وقفه در حرکت هستند. پس از شوک افغانستان، همه جهانیان از گسترش ارتباطات متقابل، پیشروی طرح یک کمربند_ یک جاده، اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و نقش برجسته روسیه، چین و ایران آگاه هستند. اینها ستون های یک بازی بزرگ جدید هستند.
بر همین اساس، اکنون، تمرکز بر روی برخی از جنبه های نسبتاً نادیده گرفته شده اما نه کم اهمیت یعنی مسائل قفقاز جنوبی تا آسیای مرکزی در این بازی ضروری است.
ایران در دولت جدید ابراهیم رئیسی، پس از پذیرش به عنوان عضو کامل سازمان همکاری شانگهای، اکنون در مسیر افزایش ادغام تجاری و اقتصادی با اوراسیا قرار دارد. محور «نگاه و حرکت به سوی شرق» تهران مستلزم تقویت امنیت سیاسی و همچنین امنیت غذایی است.
اینجاست که نقش دریای خزر نقش کلیدی می شود، زیرا مسیرهای تجاری بین دریای خزر به طور کامل تحریم ها یا تلاش های محاصره ای آمریکا را دور می زند. علاوه بر آن، یک پیامد اجتناب ناپذیر، میان مدت تا بلندمدت، این است که امنیت استراتژیک تجدید شده ایران که در خزر مستقر شده است، به افغانستان نیز که با دو کشور از پنج همسایه دریای خزر همسایه است، گسترش می‌یابد و منافعی برای آن به همراه خواهد داشت.
روند ادغام اوراسیا که در حال انجام است، یک کریدور ترانزیتی ترانس خزر را به عنوان یک حلقه کلیدی، از سین کیانگ در چین در سراسر آسیای مرکزی، سپس ترکیه، تا اروپای شرقی، نشان می دهد. این موضوع نشان می دهد که کار راه اندازی این کریدور در حال پیشروی است.
بخشی از این پروژه، توسط سازمان همکاری اقتصادی منطقه‌ای آسیای مرکزی انجام خواهد شد که از نظر استراتژیک شامل کشورهایی نظیر چین، مغولستان، پاکستان، آذربایجان، گرجستان، پنج منطقه آسیای مرکزی و افغانستان است.
بانک توسعه آسیایی نیز دبیرخانه را هماهنگ می کند در حالی که سازمان همکاری اقتصادی منطقه‌ای آسیای مرکزی یک نهاد چینی مبتنی بر یک کمربند- یک جاده و بانک توسعه زیرساخت آسیایی نیست.
با این حال، چینی ها تعاملات سازنده ای با بانک توسعه آسیایی متمایل به غرب و مستقر در مانیل دارند. از طرفی، ابتکار یک کمربند_یک جاده در حال توسعه کریدورهای خود از طریق ستون های آسیای مرکزی و به ویژه ایران است که اکنون از طریق قرارداد بلندمدت ۴۰۰ میلیارد دلاری انرژی و توسعه به چین متصل است.
بنابراین، عملا، ترانس کاسپین به موازات کریدورهای یک کمربند_یک جاده موجود حرکت می کند و مکمل آن خواهد بود؛ به عنوان مثال، قطعات خودرو آلمان قطارهای باری را در راه آهن ترانس_سیبری بارگیری می‌کنند و این سرمایه‌گذاری مشترک به چین منتهی می‌شود، یا کالاهای کانتینری در مسیرهای لایپزیک (آلمان)_ترانس سیبری_شنیانگ طی ۲۳ روز به چین می رسند، در حالی که لپ تاپ‌ها و چاپگرهای شرکت فاکس کان و اچ پی که در چونگ کینگ (چهارمین شهر بزرگ پس از پکن) ساخته شده‌اند، از مسیر دیگری به اروپای غربی می‌روند.
خزر در حال تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی برای تجارت در اوراسیا است و هرچه باشد، خزر یک چهارراه اصلی است که آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی و غرب آسیا و شمال و جنوب اوراسیا را به هم متصل می کند
از زمانی که رژیم حقوقی دریای خزر در سال ۲۰۱۸ در آکتائو قزاقستان تعیین شد، این دریا در حال تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی برای تجارت در اوراسیا است و هرچه باشد، خزر یک چهارراه اصلی است که آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی و غرب آسیا و شمال و جنوب اوراسیا را به هم متصل می کند.
این دریا همچنین یک همسایه استراتژیک برای کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال_جنوب (نستراک) است که شامل روسیه، ایران، آذربایجان و هند می باشد در حالی که یک کمربند_یک جاده و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را به هم متصل می‌کند.
تماشای شورای همکاری ترکان
همه تعاملات فوق به طور معمول در مجمع اقتصادی سن پترزبورگ و مجمع اقتصادی شرق در ولادی وستوک، نشست های اقتصادی برتر روسیه در کنار بحث های والدای مورد بحث و برنامه ریزی قرار می گیرند. اما میان بازیگران مسائلی وجود دارد که مثلا برخی از آنها منجر به مشارکت های احتمالی می شود که دقیقاً توسط سه عضو اصلی ادغام اوراسیا یعنی روسیه، چین و ایران قدردانی نمی شود.
به عنوان مثال، چهار ماه پیش، روسلان کازاک بایف وزیر امور خارجه قرقیزستان، از باکو بازدید کرد تا یک مشارکت استراتژیک موسوم به ۵+۳ ، بین کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی را پیشنهاد دهد. یک مشکل خاص در این میان این است که ترکمنستان و آذربایجان هر دو عضو نیروهای مشارکت کننده برای صلح ناتو هستند و همچنین شورای ترک که یک برنامه توسعه قاطعانه را آغاز کرده است. از طرفی، روسیه با آذربایجان شراکت استراتژیک نیز دارد که برای پیچیده تر شدن اوضاع کافی است.
با فرض اینکه ایده ۵+۳ مورد توجه قرار گیرد، منجر به تشکیل یک موجودیت واحد از دریای سیاه تا مرزهای سین کیانگ و برتری ترکیه می شود که این مسئله به معنای برتری ناتو است
شورای ترک متشکل از ترکیه، آذربایجان، قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان از این ظرفیت برخوردار است که به عنوان یک آچار عمل کند. در حقیقت، این موضوع یک پان ترکیسم یا پان تورانیسم با تأکید ویژه بر «یک ملت، دو دولت» ترک-آذری است. این جاه طلبی در حقیقت یک هنجار است که شورای ترک فعالانه تلاش کرده تا افغانستان، ترکمنستان، اوکراین و مجارستان را برای عضویت در آن اغوا کند.
حال، با فرض اینکه ایده ۵+۳ مورد توجه قرار گیرد، منجر به تشکیل یک موجودیت واحد از دریای سیاه تا مرزهای سین کیانگ و برتری ترکیه می شود که این مسئله به معنای برتری ناتو است.
روسیه، چین و ایران دقیقاً از این موضوع استقبال نخواهند کرد. همه هشت عضو ۵+۳ اعضای مشارکت برای صلح ناتو هستند، در حالی که نیمی از آنها (قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ارمنستان) نیز اعضای وزنه تعادل سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه نیززمی باشند.
بازیگران اوراسیا کاملاً آگاه هستند که در اوایل سال ۲۰۲۱ ناتو فرماندهی نیروی عملیات مشترک بسیار استراتژیک خود را به ترکیه منتقل کرد. متعاقباً، آنکارا یک حرکت دیپلماتیک جدی را با دیدار خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه از لیبی، عراق، قرقیزستان و تاجیکستان آغاز کرده است. این موضوع نشان می دهد که ترکیه و نه اروپایی ها، قدرت ناتو را در سراسر اوراسیا فرافکنی می کند.
تماشای اینترماریوم جدید (سرزمینهای بین دو دریا)
بر همین اساس، موفقیت طرح ۵+۳، به علاوه شورای ترکی گسترش یافته و این که منجر به انزوای روسیه در بخش های وسیعی از اوراسیا می شود، بی نتیجه است. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه آنکارا بتواند کریدورهای نفت و گاز را کنترل کند (با توجه به این که سرزمین اصلی روسیه و ایران است) یا بر گشایش دریای خزر به روی منافع غرب تأثیر بگذارد (این موضوع مربوط به همسایگان خزری است که بار دیگر روسیه و ایران را شامل می شود) وجود ندارد.
تهران و مسکو از جاسوسی ها و بازیهای پر جنب و جوش اردوغان و علی اف که دائماً در باکو اجرا می شود، آگاه هستند. پاکستان نیز در این میان و به نوبه خود ممکن است روابط نزدیکی با ترکیه و ترکیب ترک و آذری داشته باشد.
با این حال، این امر مانع از آن نشده که اسلام آباد به یک معامله بزرگ نظامی با تهران دست یابد. بر اساس این قرارداد، پاکستان به خلبانان جنگنده ایرانی و ایران به نیروهای ویژه پاکستانی ضد تروریسم، آموزش خواهند داد.
نیروی هوایی پاکستان دارای یک برنامه آموزشی در سطح جهانی است، در حالی که تهران دارای تجربه ای عالی در خصوص عملیات ضد تروریسم در عراق، سوریه و همچنین در مرزهای حساس خود با پاکستان و افغانستان است.
ترکیب ترک و آذری باید بداند که رویای باکو برای تبدیل شدن به هاب کریدور تجاری و حمل ونقل در قفقاز ممکن است تنها در هماهنگی نزدیک با بازیگران منطقه رخ دهد. همچنین، امکان گسترش کریدور تجاری و ارتباطات ترک-آذری تا مرکز ترک نشین آسیای مرکزی همچنان وجود دارد. با این حال، سختگیری اخیر باکو پس از پیروزی نظامی در قره باغ به طور قابل پیش بینی مهندسی شده است.
از طرفی، ایران و هند در حال توسعه ایده های کریدوری خود به سمت شرق و غرب هستند که بر همین اساس علیرضا پیمان پاک رئیس سازمان توسعه تجارت ایران تصریح کرده است که دو مسیر ترانزیتی جایگزین ایران_اوراسیا جایگزین مسیر آذربایجان خواهد شد. اولی باید به زودی از طریق ارمنستان و دومی از طریق دریا با خرید و اجاره کشتی افتتاح شود.
باکو و آنکارا باید از نظر دیپلماتیک فوق‌العاده زیرک باشند تا حتی با در نظر گرفتن اینکه مسیر اصلی کریدور شمال_جنوب، هند، ایران، آذربایجان و روسیه را به هم متصل می‌کرد، از این ارتباط مستثنی نشوند
این موضوع، یک بار دیگر اشاره مستقیم به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال_جنوب دارد؛ مسیرهای راه آهن، جاده و آبی که شامل ۷۲۰۰ کیلومتر می شود و روسیه، ایران، آسیای مرکزی، قفقاز، هند و اروپای غربی را به هم متصل می کنند و در حقیقت، حداقل ۳۰ درصد ارزان تر و ۴۰ درصد کوتاه تر از مسیرهای پرپیچ و خم موجود است.
باکو و آنکارا باید از نظر دیپلماتیک فوق‌العاده زیرک باشند تا حتی با در نظر گرفتن اینکه مسیر اصلی کریدور شمال_جنوب، هند، ایران، آذربایجان و روسیه را به هم متصل می‌کرد، از این ارتباط مستثنی نشوند. بر همین اساس، به نظر می رسد دو جبهه در این مقطع خاص آشتی ناپذیر باشند؛ ترکیه_آذربایجان از یک سو و هند_ایران از سوی دیگر، با پاکستان در رابطه میانه ناخوشایند.
دهلی نو و تهران تصمیم گرفته اند تا کریدور شمال_جنوب از طریق ارمنستان و نه آذربایجان، تا روسیه امتداد یابد
تحول کلیدی این است که دهلی نو و تهران تصمیم گرفته اند تا کریدور شمال_جنوب از طریق ارمنستان و نه آذربایجان، تا روسیه امتداد یابد. این خبر وحشتناکی برای آنکارا است و مانند زخمی است که حتی یک شورای گسترش یافته ترک هم نمی تواند آن را التیام بخشد.
باکو، نیز به نوبه خود، ممکن است مجبور شود با عواقب ناخوشایند تلقی شدن توسط بازیکنان ارشد اوراسیا به عنوان یک شریک غیرقابل اعتماد دست و پنجه نرم کند. به هر حال، ما هنوز با پایانی که توسط مانترای افسانه‌ای بیان می‌شود، فاصله داریم و این یک صفحه شطرنج در حرکتی بدون توقف در حال پیشروی است.
نظر شما