شیوا ملک شاهی؛ بازار: افزایش سه برابری شمار اقامتگاه‌های بومگردی استان خراسان رضوی طی سه سال گذشته همواره یکی از خبرهای است که مدیران میراث فرهنگی آن را درزمره موفقیت‌های این مجموعه عنوان می‌کنند.
درحالی‌که تعداد اقامتگاه‌های بومگردی این استان در سال ۹۶ از ۱۳ واحد تجاوز نمی‌کرد اما حالا این آمار به ۱۲۰ واحد افزایش‌یافته است و قرار است تا دو سال آینده با توجه به صدور ۱۵۳ موافقت اصولی دیگر به ۳۰۳ واحد هم فزونی یابد.
افزایش سه برابری اقامتگاه‌های بومگردی برای عملکرد مدیران میراث فرهنگی اگرچه مطلوب است اما نکته مغفول در این مسیر، توجه بیش از حد به توسعه کمی بدون توجه به توسعه کیفی است که می‌بایست کمی بر روی آن تأمل کرد.
نگاهی اجمالی به اقامتگاه‌های بومگردی نشان می‌دهد که توسعه کمی ظاهراً در طی سال‌های گذشته همان‌طور که عرض کردم بیش از توسعه کیفی رشد داشته است و تجارب این سال‌ها نشان می‌دهد این اقامتگاه‌ها باوجود تأثیرات مثبت در معیشت خانواده‌های روستایی اما اثرات منفی نیز در بافت روستایی به همراه داشته است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.
آنچه در بومگردی اهمیت دارد کیفیت و شرایط آن واحد بوم گردی است که متأسفانه فراموش و تنها به کمیت و افزایش تعداد واحدها توجه شده است.
تقابل روستائیان با گردشگران
اگر به روستای«کنگ» و یا مناطقی مانند «اخلمد» و سایر روستاهای هدف گردشگری خراسان رضوی سفرکرده باشید به‌طور حتم نخستین نکته‌ای که جلب‌توجه می‌کند ترافیک و ازدحام خودروها در این مناطق است که ساکنان این مناطق را نیز به ستوه آورده است.
تعداد زیاد گردشگران در این مناطق موجب بروز اختلالاتی مانند شلوغی و ترافیک شده و لذا در ایام تعطیل و نیز تابستان موجب اختلافات افراد محلی حتی تا درگیری فیزیکی پیش رفته است.
حضور بیش‌ازحد گردشگران و بیش از ظرفیت پذیرش در برخی از روستاها موجب واکنش‌های مختلفی از طرف روستائیان شده است و لذا این موضوع موجب شده تا برخی از روستائیان که از محل حضوران گردشگران منفعتی را جذب نمی‌کنند در برابر حضور این گردشگران مقاومت کرده و حتی واکنش منفی نشان دهند.
در حال حاضر بسیاری از افراد محلی در برخی مناطق ییلاقی مشهد حتی علت گرانی مواد غذایی را حضور همین گردشگرانی می‌دانند که بی‌محابا برای یک روز گردشگری خرج می‌کنند و لذا روستائیان این موضوع را موجب بدعادت کردن کسبه می‌دانند.
تولید زباله و هم‌چنین تعرض و آسیب به گونه‌های گیاهی و جانوری توسط گردشگران و هم‌چنین تعارض بین فرهنگ گردشگران و روستائیان به‌ویژه در حوزه رعایت پوشش اسلامی همگی از مشکلاتی است که منجر به ایجاد واکنش‌های منفی در برخی مناطق گردشگری علیه گردشگران شده است.
توجه به مشارکت دادن جامعه محلی و منتفع شدن آن‌ها از ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی یکی از موضوعات مهمی است که در این رابطه باید در دستور کار قرار گیرد.
منافع حاصل از فعالیت این واحدها باید بین جامعه محلی به‌صورت عادلانه توزیع شود و یا با جذب سرمایه‌گذاران به‌گونه‌ای در این مناطق عمل کرد که مشارکت اقتصادی غالب خانواده‌ها در این مناطق فراهم شود زیرا تجربه نشان داده است در غیر این صورت، عده‌ای که از منافع به‌دست‌آمده منفعتی ندارند، در برابر پیشرفت این اقامتگاه‌ها ایستادگی می‌کنند و واکنش منفی نشان می‌دهند که باعث به وجود آمدن تنش و کشمکش در جامعه محلی می‌شود.
تبلیغات
یکی از مهم‌ترین دلایل سرمایه‌گذاری در هر فعالیت و کسب‌وکاری، تحقق اهداف اقتصادی است. در بخش اقامتگاه‌های بومگردی هم این موضوع یکی از دلایل اصلی علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری به‌حساب می‌آید اما نبود برنامه بازاریابی و تبلیغات، وجود دید صرف اقتصادی و بی‌توجهی به بومی بودن سرمایه‌گذاران این روز ها خود به آسیب‌ها و چالش‌های حوزه اقتصادی توسعه بومگردی تبدیل شده است.
باید اذعان کرد ما در حالی درصدد سه‌رقمی بودن تعداد اقامتگاه‌های بومگردی هستیم که به دلیل فقدان برنامه بازاریابی مشخص و تبلیغات متناسب در نحوه جذب مشتریان اکثر واحدهای اقامتی با مشکل جذب مشتری مواجه و ورشکسته شوند.
هرچند در طی دو سال گذشته عامل اصلی رکود در ایمن صنعت را باید کرونا عنوان کرد اما نیاز است قبل از احداث و توسعه این واحدها، نسبت به نحوه جذب مشتریان این واحدها برنامه مشخصی تدوین شود.
آموزش ضرورتی انکارناپذیر
آموزش جوامع محلی برای مشارکت و جذب گردشگران و هم‌چنین آموزش نیروهایی که در اماکن اقامتی و بومگردی فعالیت دارند یک اصل بسیار مهم در موفقیت این اماکن است که به نظر می‌رسد چندان فراگیر نبوده است.
گشت‌وگذاری در روستاهای هدف گردشگری نشان می‌دهد که نحوه برخورد، میهمان‌نوازی و ارائه خدمات به گردشگران بیشتر بر اساس تجربه و نه بر اساس آموزش‌های استاندارد است.
آموزش جامعه محلی پیرامون اصول مهمان‌نوازی و نحوه پذیرش گردشگرانی که با ورود خود به اقتصاد آن‌ها کمک می کنند اصلی مهم و ضرورتی انکارناپذیر است.در این راستا باید اذعان کرد یکی از شرایط اساسی توفیق هر کسب‌وکاری، وجود نیروی انسانی متخصص است و لذا هنگامی ما می‌توانیم امیدوار به موفقیت در اماکن بومگردی باشیم که آموزش را سرلوحه کار خود قرار داده باشیم.
به نظر اینجانب نبود نیروی انسانی متخصص موجب بروز مشکلاتی در راستای فعالیت این واحدها شده و کار آیی این واحدها را پایین آورده است و علاوه بر کمبود افراد آموزش‌دیده، تعداد افرادی که در امر آموزش فعالان اقامتگاه‌های بومگردی نیز فعالیت می‌کنند محدود است.
توسعه اقتصادی تنها هدف نیست
در پایان ضروری است به این نکته یادآور شوم که البته تمامی اهداف را از توسعه اقامتگاه‌های بومگردی نباید تنها در مقوله اقتصاد و کمک به معیشت روستائیان منحصر کرد بلکه باید موضوعاتی مانند مشارکت جامعه محلی و منتفع شدن آن‌ها را در طرح‌های توسعه‌ای به جد دنبال کرد.
توجه به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی و حفظ آیین‌ها و سنت‌های جامعه محلی و توجه به مسائل زیست‌محیطی از ضروریاتی است که هنگام طرح‌های توسعه‌ای این اقامتگاه‌ها باید مدنظر قرارداد زیرا بی‌توجهی به این مؤلفه‌ها به‌طور حتم همان‌طور که عنوان شد این اقامتگاه‌ها را از مسیر و اهداف اصلی خود دور می‌کند و در آینده با مخالفت و مقاومت بیشتری از طرف مخالفان و ساکنان روستاها همراه خواهد کرد.
نظر شما