الهام رئوفی فر؛ بازار: کاهش بارندگی در سال های اخیر و افزایش بی‌سابقه دما در فصول گرم سال به گفته کارشناسان هشدارهای طبیعت به تغییر اقلیم منطقه‌ای است که روزی به واسطه برخورداری از فراوانی آب و سرسبزی، گلستان نام گرفته بود. لیکن مصرف بی‌رویه بخش کشاورزی و نبود مدیریت مصرف در بخش خانگی در کنار شرایط طبیعت به بارش باران دست به دست هم داد تا امروز با مسئولان از بحران کم آبی و راه حل رفع این مشکل گفتگو کنیم.
سید محسن حسینی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان نسبت به روند افت سفرهای زیرزمینی و فرونشست زمین و کاهش چشمگیر آب سدهای استان اظهار نگرانی می‌کند معتقد است تنها با اتخاذ سیاست‌های جدید مدیریت مصرف در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خانگی می‌توان از این بحران به خوبی خارج شد در ادامه گفتگوی بازار با وی را می خوانید:
* توضیح اجمالی درباره سرانه آب موجود و میزان بارندگی استان دهید؟
متوسط بارندگی استان در سال۴۵۰ میلیمتر است که با توجه به مساحت ۲۰ هزار کیلومترمربعی استان، مجموع این بارندگی‌ها به ۹میلیارد متر مکعب می‌رسد اما آنچیزی به عنوان آب قابل استفاده و تجدیدپذیر در استان تبدیل می‌شود، ۲.۵ میلیاردمترمکعب است که تقریبا نصف آن به آب‌های سطحی، نیمی زیرزمینی تبدیل و مابقی تبخیر می‌شود. چون حجم تبخیر در گلستان زیاد است به خصوص در شمال استان که بیش از ۲.۲ متر تبخیر می‌شود آن چیزی که می‌ماند ۲.۵ میلیارد مترمعکب آب است که از این مقدار، یک بخش‌هایی از آن هم به دلیل بحث‌های زیست محیطی و فرونشست زمین نمی‌توان استفاده کرد.
نگرانی از افت سفره‌های زیرزمینی و فرونشست زمین و کاهش چشمگیر آب سدهای استان گلستان
این مقدار آب تجدیدپذیر را تقسیم بر جمعیت حدود ۲میلیون نفری استان کنیم حدود یک هزار و ۲۵۰ مترمکعب در سال به هر نفر اختصاص می‌یابد. هرچند که در این بین آب کشاورزی و صنعت را هم باید در نظر بگیریم. بنابراین واضح است که این حجم آب با توجه به میزان جمعیت و سایر مصارف دیگر برای استان کافی نیست.
* درباره اقدامات مرتبط با استفاده از ظرفیت آب دریای خزر توضیح دهید؟
در چنین شرایطی نخستین راهکاری که به ذهن می‌رسد انتقال آب از منطقه‌ای دیگری است که برای استان ما میسر نشد برهمین اساس استفاده از آب جایگزین از مواردی است که می‌توان برآن تکیه کرد. از این رو از ظرفیت مجاورت استان به دریا استفاده کردیم و از آب دریای خزر برای جبران کمبود آب استان بهره جستیم.
ما به آب تجدیدپذیر در چهار بخش شرب، صنعت، کشاورزی و محیط زیست نیازمندیم که در بخش محیط زیست تالاپ‌های گمیشان و میانکاله هم اکنون از آب دریا استفاده می‌کنند اما تاکنون در بخش صنعت و کشاورزی از آب دریا استفاده نشده است. هرچند که در سنوات قبل بحث پرورش میگو با استفاده از آب دریا مطرح شد و خروجی آن پرورش میگو در استان بود. اما از آنجایی که خاک اراضی شمال استان نامرغوب است می‌توان ۱۰ هزارهکتار از این اراضی را به پرورش میگو و ۲۰۰ هکتار را به پرورش ماهیان خاویاری اختصاص داد. ضمن اینکه مقداری از این زمین‌ها را می‌توان برای گلخانه‌های شور ورزی یا گلخانه‌هایی که در آن گیاهان از آب شور پرورش می‌یابند، در نظر گرفت.
نخستین راهکاری که به ذهن می‌رسد انتقال آب از منطقه‌ای دیگری است که برای استان ما میسر نشد
در بخش کشاورزی با توجه به پیگیری این دستگاه در سه سال گذشته بلاخره در شهریورماه امسال، مجوز استفاده از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب دریا برای استفاده در بخش کشاورزی از وزارت نیرو راگرفتیم. به عبارتی با این مجوز ما حجم آب استان را یک و نیم برابر کردیم. در بخش صنعت هم با احداث کانالی به طول ۳۰ کیلومتر ازدریا به شمال شهرستان گمیشان و استقرار ایستگاه پمپاژ شرایطی ایجاد می‌شود تا این آب به داخل استخرها سرازیر شود.
* برای تامین آب شرب چه برنامه‌هایی دارید ؟
تامین آب شرب در افق سال ۱۴۲۵ از دیگر مواردی است که به آن پرداختیم. بر اساس مطالعات انجام شده استان گلستان در این سال حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت خواهد داشت که آب مورد نیاز آنها حدود ۱۸۰ میلیون متر مکعب خواهد بود. با توجه به اینکه هر نفر به طور متوسط در طول سال ۸۰ مترمکعب آب نیاز دارد برای تامین آب شرب مورد نیاز باید از آب‌های متعارف و نا متعارف استفاده کرد. استفاده از آب سدها و سفره‌های زیرزمینی بخش متعارف آب هستند که آنها به واسطه استفاده بی‌رویه قابل اتکا نیستند.
آن چیزی که در سال ۱۴۲۵ می‌توان بر آن اتکا کرد حدود ۷۰ میلیون متر مکعب آب است همچنین سدها هم حدود ۶۰ میلیون مترمکعب آب را می‌توانند در این افق تامین کنند؛ اما برای تامین ۵۰ میلیون مترمکعب آب مورد نیاز، از دریا با استفاده از دستگاه آب شیرین کن بهره می‌بریم. که با پیگیری‌های انجام شده در حال حاضر وزارت نیرو مجوز ۳۲ میلیون مترمکعب از آب دریا با دستگاه آب شیرین کن داده که این حجم از آب برای ۲۰۰ هزار نفر کافی خواهد بود. البته باید مطالعات اجمالی بر این طرح انجام شود تا مدل درآمد مالی آن مشخص شود و امیدواریم تا پایان دی ماه تکمیل مطالعات این طرح را تحویل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور دهیم.
* برنامه‌ای برای جمع آوری آب‌های سطحی در شهرها و استفاده از این ظرفیت دارید؟
در شرایط فعلی یک بخشی از باران تبخیر شده، بخشی در زمین فرو می‌رود و قسمتی از آن هم تبدیل به روان آب می‌شود که البته بخش تبخیر بارندگی در شهرها بیشتر است. اما آنچه مد نظر ما است روان آب هایی است که به محض افزایش شدت باران منجر به آبگرفتگی کوچه و خیابان‌ها می‌شود
در حال حاضر برای رفع مشکل آبگرفتگی عرض و عمق جوی و کانال‌ها را با هدف هدایت این روان آبها به خارج از شهر افزایش می‌دهند در حالیکه با ممانعت شهرداری از سنگفرش حیاط یا پارکینگ منازل، پیاده رو و ایجاد ناودان در بناهای مسکونی با هدف استفاده مجدد از آب باران از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به جذب آب در زمین و استفاده از آن در بخش غیرشرب بهره برد.
استفاده از آب سدها و سفره‌های زیرزمینی و سدهابخش متعارف آب هستند که آنها به واسطه استفاده بی‌رویه قابل اتکا نیستند. آن چیزی که در سال ۱۴۲۵ می‌توان بر آن اتکا کرد حدود ۷۰ میلیون متر مکعب است همچنین سدها هم حدود ۶۰ میلیون مترمکعب آب را می‌توانند در این افق تامین کنند
نکته دیگر اصلاح هندسی بلوارها برای حل بحران آبگرفتگی در هنگام بارندگی‌های شدید است به این صورت که بلوارها به جای اینکه نیم متر از سطح زمین بلندتر باشند در طراحی جدید این بلوارها نیم متر از سطح زمین پائین‌تر باشند تا روان آبها به این مسیر هدایت شده و همزمان کار آبیاری گل‌ها، درختان، میادین و بلوارها هم انجام شود. ضمن اینکه جذب این روان آبها به زمین، سفره‌های آب زیرزمینی را تقویت می‌کند. اینها مسائلی است که علی رغم تصویب آن در جلسه پدافند غیرعامل استان و تکلیف آن به شهرداری‌های تاکنون از سوی این نهادها اجرایی نشده است.
* با توجه به بحران آب در این سال‌ها چه اقداماتی از سوی شرکت آب منطقه‌ای در بخش فرهنگ‌سازی انجام شده است؟
این مساله که هرموضوعی جدای از مسائل فنی خودش به فرهنگ‌سازی هم نیاز دارد، قابل انکار نیست. در بخش فرهنگ‌سازی ما با سه گروه آقایان، بانوان و کودکان رو به رو هستیم که دسته اول به واسطه اینکه سرپرست خانواده بوده و مسئولیت بر دوش آن‌هاست و از طرفی کاری به جز کشاورزی ندارند تغییر کشت در زمین‌ها را به واسطه درآمد محدود آن، نمی‌پذیرند.
گروه بعدی بانوان هستند که آموزش‌پذیر و آموزش دهنده هستند و به راحتی مباحث را به نسل‌های دیگر انتقال می‌دهند که تلاش کردیم تا این گروه را با خود همراه کنیم. اما برای رده سنی خردسالان به واسطه آموزش‌پذیر بودن آنها برنامه‌های تفریحی و فرهنگی زیادی تدارک دیدیم که یکی از آنها طرح داناب است؛ در این طرح که تفاهم نامه‌ای با آموزش و پروش هم امضا شده، برنامه‌ها در دو بخش آگاهی‌رسانی آبی و حساسیت‌زایی مسائل آبی اجرا می‌شود.
به عنوان مثال بانویی به نام بی‌بی ناهید که لباس محلی استان را بر تن دارد در برنامه‌های متنوع فرهنگی با کودکان در خصوص اهمیت آب و ضرورت توجه به صرفه جویی این نعمت گران بها صحبت می‌کند همچنین با کانون پرورشی فکری برای تولید قصه‌هایی با موضوع آب و روایت آن از طریق عروسک‌های کودک هم همکاری داریم.
نظر شما