بازار؛ گروه استانها: در سال‌های اخیر، ارز موردنیاز کشور عمدتاً از ناحیه صادرات نفت تأمین می‌شد که با شیوع ویروس کرونا و تحریم‌های شدید نفتی، تأمین ارز از این ناحیه با مشکلاتی مواجه شد و صادرات غیرنفتی نقش پررنگ‌تری در این زمینه پیدا کرد.
این در حالی است که پیچیدگی روند اداری برای صادرات و واردات کالا در کنار فشارهای خارجی و تحریم در ماه‌های گذشته زمینه بسیاری از مشکلات اقتصادی برای صادرکنندگان را فراهم کرده است.
متأسفانه فعالان اقتصادی در چند سال اخیر به دلیل آشفتگی بازار ارزی و اقتصادی کشور آسیب‌های جدی متحمل شدند و به اذعان کارشناسان تعدد بخشنامه‌ها و مشکلات داخلی ایجاد شده در مسیر صادرات موجب شد تا برخی صادرکنندگان خوش‌نام برنامه‌های تجاری خود را متوقف کنند.
در این راستا بسیاری از فعالان اقتصادی بر این نکته تأکید دارند که سیاست‌گذاران باید به موضوع صادرات و رفع مشکلات تاجران توجه ویژه‌ای داشته باشند.
بنا بر اظهارات آن ها اکنون بسیاری از صادرکنندگان در خراسان رضوی با چالش کمبود نقدینگی و بروکراسی اداری مواجه هستند و البته امیدوار هستند که دولت جدید به یاری این فعالان اقتصادی بشتابد.
در همین راستا و به مناسبت فرارسیدن روز صادرات گفت‌وگوی تفصیلی با محمدعلی امیر فخریان رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی پیرامون موانع سد راه صادرات در این استان داشتیم که در ذیل می‌خوانید.
* تحریم‌ها چه تأثیری بر روی صادرات داشته است ؟
تحریم‌ها موجب ایجاد نا امنی و نوعی بی اعتمادی در حوزه تجارت خارجی شده است و لذا بازرگانان و تجار از این منظر چشم‌انداز خوبی برای آینده ندارند. از طرفی تحریم‌ها موجب مشکلات در نقل‌وانتقال وجوهات شده است که این محدودیت‌ها ناشی از تحریم‌های بانکی است.
این قضیه باعث انتقال وجه از صرافی‌ها می‌شود و مقداری زیادی هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و لذا طبیعی است که قدرت رقابت را کاهش و قیمت تمام‌شده کالا را فزونی می‌بخشد.
* این مشکلات تا چه میزان بر روی تعهدات ارزی تاثیر گذار بوده است؟
همان‌طور که اشاره داشتید یکی دیگر از آثار سوء تحریم‌ها مسئله ایفای تعهدات ارزی است که مشکلاتی زیادی برای صادرات در پی داشته است اما باوجود محدودیت‌ها صادرات ما ازلحاظ وزنی و ریالی افزایش داشته است که آن‌هم متأثر از کاهش ارزش پول ملی یا افزایش نرخ دلار بوده که موجب افزایش توان رقابتی تولیدی‌های ایرانی به نسبت رقبای خارجی بوده است.
خوشبختانه به لحاظ ارزش دلاری هم رشد قابل‌توجهی داشتیم لذا اگر رشد را در حجم ریال و وزن نگاه کنیم بیشتر از حجم دلاری بوده است چون دلار افزایش قیمت داشته است.
* تلاطم ارزی و مشکلات ناشی از آن برای صادرات چیست؟
تغییرات نرخ ارز و بی‌ثباتی آنچه برای صادرات و چه برای واردات شرایط مناسبی نیست و کاملاً مبرهن است که افزایش قیمت ارز در کوتاه‌مدت موجب تسهیل و افزایش صادرات می‌شود زیرا قیمت تمام‌شده کالا به ارز به نسبت رقبا قابلیت رقابت را پیدا می‌کند که می‌تواند مفید واقع شود ولی در شرایطی که ارز تلاطم و نوسان‌دارد قاعدتاً مسائلی برای صادرکنندگان ایجاد می‌کند و لذا نمی‌توانیم برنامه‌ریزی بلندمدتی داشته باشیم.
بحث تغییر نرخ ارز موجب می شود تا فرصت برنامه ریزی در بلند مدت از بازرگانان سلب شود و تجار ما قادر به انعقاد قرا داد بلندمدت نباشند و لذا درنهایت مسائلی از این‌دست آن‌ها را در حوزه صادرات با مشکل مواجه کرده است.
البت مشکلات تجار ما تنها به این اینجا ختم نمی شود بلکه موانع دیگری مثل بحث اخذ هزینه‌های حمل ریلی برمبنای فرانک سوئیس نیز برای تجار و صادر کنندگان درد سر ساز است زیرا هزینه‌های ریلی و هم چنین هزینه انتقال کالا را افزایش می‌دهد.
به اعتقاد اینجانب باید دولت حل این مشکل را در دستور کار قرار دهد و این هزینه ها شبیه حمل‌ونقل داخلی محاسبه بشود و از مرز خروجی بر اساس حمل‌ونقل بین‌المللی و بر اساس فرانک محاسبه شود.
* چند نرخی بودن ارز چه مشکلاتی را برای صادرکنندگان ایجاد کرده است؟
چند نرخی بودن ارز موجب شده تا برخی صادرکنندگان به‌ناچار دلار را در صرافی‌ها به نرخ آزاد تهیه کنند و از آن‌طرف بر اساس نرخ نیمایی ایفای تعهد کنند لذا این موضوع برایشان مشکلاتی را به همراه دارد بنابراین هرچه فاصله نرخ دلار نیمایی و صنایی کاهش داشته باشد به نفع صادرات و تجارت خارجی خواهد بود زیرا صادرکننده ماهم اطمینان بیشتری دارد و بااگاهی بهتری می‌تواند جنس را قیمت گذاری و صادر کند و از آن‌طرف مرز ها نیز نسبت به نرخ تعهداتش اقدام کند.
* موانع بوروکراسی صادرات چیست؟
در مورد موانع بروکراسی صادرات می‌توان تعدد دستگاه‌های مرتبط با صادرات را عنوان کرد دستگاه‌های مختلفی در این زمینه صاحب‌نظر هستند و باید خدمات ارائه کنند و هرکدام شیوه‌نامه‌های خودشان رادارند.
وجود سازمان‌ها و نهادهای متعدد و هم چنین صدور بخشنامه های متکثر و آنی همگی سبب کند شدن تجارت خارجی شده و بعضاً خود، با نقض غرض، به مانعی درراه توسعه صادرات بدل شده‌اند
ما در بحث مرز بیشتر شاهد این مسائل هستیم زیرا دستگاه‌های مستقر در مرز بیشتر حضور دارند لذا با توجه به بحث مدیریت واحد مرزی انتظار می‌رود که ان‌شالله این مسائل کمتر باشد.
بحث ایفای تعهدات ارزی و بحث نرخ چندگانه ارز که نیمایی و صنایی باشند یکی از مشکلات بروکراسی‌های صادرات است. دستورالعمل‌های بانک مرکزی که در گذشته بیشتر و در حال حاضر کاهش یافته مدام در حال تغییر هستند و لذا تجار باید مدام از آخرین تغییراتی که در این زمینه به وجودمی آید آگاه باشند که باعث بروز مشکلات در ایفای تعهداتشان در آینده نشود.
* چقدر شرکت‌های تولیدی درک کرده‌اند که باید درزمینهٔ صادرات فعالیت داشته باشند و فرهنگ صادراتی تا چه میزان نهادینه‌شده است؟
بحث تجارت بین‌الملل و بازرگانی خارجی مقوله بسیار تخصصی است و اگر بخواهیم به بحث فروش و حفظ بازار یا به عبارتی به بحث ایجاد بازار و رضایت مشتری توجه کنیم باید از نیروهای متخصص در بخش بازرگانی و یا شرکت‌های توانمند در عرصه بازرگانی خارجی و یا شرکت‌های مدیریت صادرات که برای کمک به واحدهای تولیدی برای بحث فروش و صادراتشان توسط سازمان توسعه تجارت مجوز داده‌شده است استفاده کرد.
در بحث بازرگانی بین‌الملل ما یک مشکل عمده‌ای ازجمله عدم توجه واحدهای تولیدی و شرکت‌های بازرگانی به برند یا برندسازی .اگر دقت کنید ما واحدهایی که به این مهم کمتر توجه کردند. البته یکسری صنایع غذایی ماند صنعت لبنیاتمان و مواردی ازاین‌دست روی بحث برند کار کرده و برند سازی می‌کنند اما واقعیت ایسنت که کمتر در این حوزه وارد شدیم.
آن چیزی که در بازرگانی خارجی و تجارت بین‌الملل اهمیت فوق العاده ای در دنیای امروز پیدا کرده همین مقوله «برند سازی» است و لذا برای اینکه ما بتوانیم یک‌برند را به‌صورت طولانی‌مدت در یک کشور داشته باشیم قاعدتاً باید به بحث خدمات توجه کنیم.به عبارتی خدمات قبل،حین و بعد از فروش که باید توسط واحدهای تولیدی یا شرکت‌های بازرگانی ارائه بشود و ازلحاظ کیفیت هم کیفیتش نسبت به گذشته ارتقا پیدا کند باید در دستور کار قرار گیرد.
* در این راستا آیا توفیقاتی هم داشتیم؟
در عصر جدید نوع ارائه خدمات تفاوت بسیار متفاوت و متمایز با گذشته است و لذا توجه به این موضوع ارزش‌افزوده بیشتری ایجاد می‌کند.
آنچه مسلم است ما برای این بحث جای کار زیادی داریم کما اینکه یکی از بزرگ‌ترین مسائلی که ما در عرصه تجارت خارجی داریم این است که تجارتمان به‌صورت سنتی است و باید به‌روزرسانی کنیم.
به طور مثال درمواردی مانند کشور روسیه و کشور قطر بازار مناسبی برای ما ایجاد شد که البته این بازار متأثر از اختلافات این کشور با ترکیه و یا عربستان بود اما واقعیات اینست که تولیدکنندگان ما آن توفیقاتی که انتظار می‌رفت در کشورهای روسیه و قطر به دست بیاورند اما به آن نتایج نرسیدند.
* پس می توانیم نتیجه بگیریم که تجارت سنتی جایگاه چندانی ندارد؟
بله دقیقه اشاره ما به بحث سنتی بودن تجارت خارجی است زیرا متأسفانه ما بیشتر الآن به تولید توجه می‌کنیم این موضوع البته خیلی خوب است اما باید حواسمان باشد که تولید و تجارت دو بالی هستند که می‌توانند اقتصاد را به بالا هدایت کنند.
در این راستا باید حتماً به تجارت و به‌طور اخص تجارت خارجی به‌عنوان یکی از منابع تأمین‌کننده ارز و از مواردی که می‌تواند اشتغال در تولیدمان را هم تضمین کند توجه بیشتری داشته باشیم و تولیدکنندگان و باز گانان ما بیشتر توجه کنند.
علم روز و فنّاوری از نیروهای تحصیل‌کرده و ابزاری که سازمان توسعه تجارت در اختیارشان قرار می‌دهد مثل صندوق ضمانت صادرات مثل مشوق‌هایی که ایجادشده برای صادرات و همچنین شرکت‌های مدیریت صادراتی که باهدف حمایت و باهدف کمک به واحدهای تولیدی برای ایجاد و حفظ بازار درکشورهای خارجی هست استفاده کنند تا بتوانند توفیقات بیشتری را داشته باشند.
* شما برای مانع زدایی از مشکلات چه توصیه‌ای دارید؟
برای تحقق شعار سال که از سوی مقام معظم رهبری تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی عنوان‌شده است بایستی به تجارت خارجی توجه ویژه‌ای داشت و پیش از هر اقدام و تصمیم‌گیری، ضرورت احصا و شناخت موانع این حوزه و راه‌ها و شیوه‌های رفع آن‌ها از سوی مقام‌های تصمیم گیر و مسئول و ارائه و تدوین برنامه‌ها و مشوق‌های حمایتی امری ضروری بشمار می‌رود.
بدیهی است رفع موانع به طور کلی و پشتیبانی‌ها در تولید و تجارت خارجی بالأخص اشاره به رویکرد ایجابی و سلبی در مسیر تولید و مبادلات تجارت خارجی دارد، و اساساً در هر کاری و درهر برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف چاره‌ای جز در نظر گرفتن این دو رویکرد نیست.
وقتی صحبت از موانع زدایی می‌کنیم یعنی اینکه ابتدا باید مسیر از وجود ناهمواری‌ها پاک‌شده و سپس در این جاده و مسیر می‌توان بذر تولید و توسعه را قرارداد.
* چگونه این مسیر را باید هموار ساخت؟
یکی از نیازهای تجار و بازرگانان ما انعقاد قراردادهای بلندمدت با طرف‌های خارجی است که این مهم باوجود تغییرات مداوم نرخ ارز عملاً غیرممکن است و همان‌طور که عرض کردم باعث عدم امکان انعقاد قرارداد طولانی‌مدت خواهد شد در این راستا ثبات در بازار ارز و جلوگیری از صدور بخشنامه‌های متعدد می‌تواند نخستین مشکل بازرگان را در حوزه صادرات حل کند.
دوم اینکه یکی از مهم‌ترین کارهای ضروری تسهیل قوانین و مقررات موجود در حوزه مقررات صادرات و واردات است که در صورت تحقق این امر اقدامی شایسته و مهم درراه تجار و مبادلات تجاری کشور برداشته خواهد شد.
متأسفانه قوانین دست‌وپا گیر بسیاری وجود دارند که می‌بایستی توسط خبرگان و کارشناسان و همچنین مشورت با تجار و متصدیان تجارت خارجی آن‌ها شناسایی و سپس به فراخور موضوع حذف، و یا جرح‌وتعدیل یافته تا بهتر بتوانند ما را به مقصود در مسیر تجارت خارجی برسانند.
یکی دیگر از مشکلات عدیده ایران در مسیر توسعه تجارت خارجی نیز فقدان نهاد متولی یکپارچه و واحد و یا به تعبیری دیگر، تعدد نهادهای تصمیم گیر در این حوزه است.
وجود سازمان‌ها و نهادهایی نظیر سازمان توسعه تجارت، سازمان استاندارد، اتاق‌های بازرگانی، وزارت امور خارجه، جهاد کشاورزی، استانداری‌ها، گمرک، انجمن‌های صادراتی، بانک توسعه صادرات، صندوق ضمانت صادرات ایران همگی سبب کند شدن تجارت خارجی شده و بعضاً خود، با نقض غرض، به مانعی درراه توسعه صادرات بدل شده‌اند.
در همین راستا وجود نهاد واحدی برای تدوین برنامه‌های همکاری اقتصادی و هماهنگی بین این تعداد سازمان و دستگاه اجرایی ضروری به نظر می‌رسد.
نظر شما