بازار؛ گروه استانها: روزگار آبی در استان همدان و به ویژه شهرستان همدان به سبب کمبود بارش ها و موقعیت جغرافیایی همدان، روزگار ناخوشی است؛ بحران آبی به حدی رسیده که هم اکنون تنها دو میلیون مترمکعب از آب سد اکباتان قابل برداشت است؛ سدی که تامین کننده ۷۰ درصد از منبع آب شرب مردم شهر همدان محسوب می شود.
این وضعیت درحالی در مسیر پیش روی است که بحران آبی هر ثانیه مردم را تهدید می کند اما آن سوتر، در کنار ضرورت صرفه جویی در مصارف خانگی نقش بخش کشاورزی چیست؟
در حال حاضر از مجموع آب های موجود در استان همدان در سه بخش اصلی کشاورزی، صنعت و شرب بیشترین حجم مصرف مربوط به بخش کشاورزی است به نوعی که به گفته کارشناسان و مسئولین مربوطه این میزان به ۹۰ درصد آب می رسد؛ اما به راستی با تداوم مصرف حجم بالای آب در این بخش همگام با تغییرات اقلیمی و تداوم خشکسالی (خشکی)، زیست بوم استان با چالش های مهمی روبرو شده است.
حال در این بین نیاز است تا در بخش کشاورزی برنامه ریزی ها به سمت و سوی دیگری سوق پیدا کند تا بتوان در کنار تولید، امنیت غذایی و تولید غذای سالم در مصرف بهینه از منابع آبی نیز قدم برداشت.
اصلاح الگوی کشت در بخش کشاورزی راهکار موثر در کاهش مصرف آب و افزایش تولید محصولات کشاورزی با افزایش بهره‌وری مصرف آب است
بدین سان، موضوع الگوی کشت و توجه به این مهم در این بین مطرح است؛ چراکه اصلاح الگوی کشت در بخش کشاورزی راهکار موثر در کاهش مصرف آب و افزایش تولید محصولات کشاورزی با افزایش بهره‌وری مصرف آب است ضمن اینکه در استان همدان توجه به اصلاح الگوی کشت نجات‌بخش کشاورزی خواهد بود.
در این راستا پژوهشگر دانشگاه شریف درباره اصلاح الگوی کشت چندی پیش مطرح کرد کاهش مصرف آب کشاورزی از دو طریق امکانپذیر است؛ یا باید مقدار زمین زیر کشت را محدود کرد یا اینکه الگوی کشت را تغییر داد و محصولاتی که مقدار آب بیشتری مصرف می کنند را حذف و محصولات کم آب بر کاشته شود.
طالبی اسکندری در پاسخ به این پرسش که ما چگونه می‌توانیم به این سمت حرکت کنیم؟ پاسخ داد: جواب های مختلفی به این سوال داده می‌شود؛ برای مثال یک الگو این است که دولت موظف است الگوی کشت در راستای دستیابی به آن اهداف را تعیین کند؛ در واقع دولت بر اساس صلاحدید خود و بر اساس محدودیت های آب مشخص کند که در کجا چه چیزی کشت شود، اما واقعیت این است که ما وقتی به شرایط ایران نگاه می‌کنیم چنین الزامی می‌تواند بی معنا باشد زیرا واقعا ظرفیت و اقتداری در دولت برای صدور چنین حکمی وجود ندارد.
در این راستا گفتگویی با یکی از کشاورزان همدانی و در ادامه داود شاهسوند؛ معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه ای همدان ترتیب داده شد که متن این صحبت ها را می خوانید:
همین سنتی پیش رفتن ها برایمان دردسر شده است
محمدی یکی از کشاورزان همدانی است که چند سالی در عرصه کشت هندوانه فعالیت داشته است.
وی در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه پدرم وصیت کرده که در زمینش همواره هندوانه کاشته شود، مطرح کرد: این زمین به ما ارث رسیده و ما باید به وصیت پدرمان عمل کنیم.
محمدی با اشاره به اینکه متاسفانه کشت هندوانه هم به آب زیادی نیاز دارد و هم بازار فروش خوبی ندارد، عنوان کرد: تولید این محصول با وضعیت حمل و نقل و گرانی نیروی کار و غیره و از آن سو با وضعیت بازار همخوانی ندارد.
محمدی در پاسخ به اینکه با این وضعیت آبی و شرایط بحرانی چرا همچنان به این روند کشت اصرار دارید؟ گفت: سعی کرده ایم بخشی از زمین را طبق وصیت پیش ببریم و بخش دیگر را به محصولات دیگری اختصاص دهیم.
همین سنتی پیش رفتن ها برایمان دردسر شده است، نه تولید خوبی داریم و نه فروش خوبی
وی با اشاره به اینکه این روزها وضعیت کشاورزان نامناسب است، در پاسخ به اینکه آیا کشت محصول را منوط به بازار فروش آن ها پیش می برید و در مسیر کشاورزی قراردادی پیش رفته اید یا خیر؟ گفت: نه متاسفانه، همین سنتی پیش رفتن ها برایمان دردسر شده است، نه تولید خوبی داریم و نه فروش خوبی و همین روند باعث شده که نتوانیم به خوبی روزگارمان را بگذرانیم.
داود شاهسوند نیز در گفتگو با خبرنگار بازار بیان کرد: به طور متوسط حدود ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد و تمرکز اصلی نیز بر اصلاح میزان مصرف در این بخش معطوف است.
معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه ای همدان عنوان کرد: عدم وجود قواعد و ضوابط مشخص از سوی سازمان جهاد کشاورزی برای تدوین برنامه الگوی کشت در مناطق مختلف استان و نیز نبود قوانین الزام آور بر اساس برنامه های مدون کشوری برای رعایت الگوی کشت و ضمانت اجرایی برای حمایت از سازمان های دولتی و نیز اختیار کامل کشاورز به انتخاب کشت محصول مورد نظر خود و غیره منجر به ایجاد پیچیده و کلاف سر در گم شده است.
وی در پاسخ به اینکه آیا طرح هایی در این راستا بین وزارت نیرو و جهادکشاورزی وجود دارد یا خیر؟ با بیان اینکه از گذشته ارتباط علمی و عملی بین وزارت نیرو و جهاد در مدیریت یکپارچه منابع آب بر پایه وضعیت منابع آبی کشور و به خصوص الگوی کشت وجود نداشته است، اظهار کرد: در سال های اخیر تلاش شده تا بر اساس پتاسیل منابع آبی و سایر شرایط حاکم بر تولید محصولات و سیاست های بالادستی، نسبت به برنامه ریزی مدون مبتنی بر شناخت وضعیت منابع آبی در شرایط کنونی و افق پیش رو تصمیم گیری شود .
از اقدامات و تصمیمات جزیره ای و کوتاه مدت جلوگیری شود
شاهسوند ادامه داد: باید با ایجاد ساز و کار لازم به خصوص بین وزارت نیرو و جهاد کشاورزی از اقدامات و تصمیمات جزیره ای و کوتاه مدت جلوگیری شود که در این راستا با همکاری وزارت نیرو و جهاد کشاورزی و سایر وزارت خانه ها و ارگان های مرتبط، برنامه ملی سازگاری با کم آبی تدوین و ابلاغ شده است.
معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه ای همدان عنوان کرد: در این خصوص با شناخت پتانسیل آبی موجود در کشور و با تکیه بر این اصل مهم که کشور در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده و چاره ای جز این وجود ندارد اقدامات و تصمیمات در حوزه آب هم راستا با شرایط اقلیمی و کم آبی اتخاذ می شود.
شاهسوند در ادامه صحبت های خود با بیان اینکه الزاماً به منظور تداوم کشاورزی و حفظ شرایط فعلی می بایست از میزان برداشت آب مصارف کشاورزی کاسته شود، عنوان کرد: اجرای موفقیت آمیز برنامه سازگاری با کم آبی در گروی اجرای الگوی کشت در استان است.
وی در این خصوص تشریح کرد: طبق سند ملی سازگاری با کم آبی تا سال ۱۴۱۱ در مجموع طی دو فاز (فاز اول از ۱۴۰۵-۱۳۹۹ و فاز دوم ۱۴۱۱-۱۴۰۵) باید با اقدامات شرکت آب منطقه ی که منطبق و همسو با برنامه ها و اقدامات سازمان جهاد کشاورزی (به خصوص رعایت الگوی کشت) خواهد بود حجمی معادل ۷۰۶ میلیون متر مکعب از برداشت آب در حوزه کشاورزی کاسته شود.
شاهسوند در ادامه این موضوع عنوان کرد: از جمله اهم برنامه ها و اقدامات سازمان جهاد کشاورزی با رویکرد اصلاح الگوی کشت به منظور نیل به اهداف پیش بینی شده در برنامه سازگاری با کم آبی می توان به جایگزینی محصولات پر آب بر با محصولات کم آب بر، جایگزین کشت ارقام زراعی زودرس، معرفی ارقام پرمحصول و با کارآیی مصرف آب بالا، کشت نشایی، جایگزینی کشت موجود با کشت گلخانه‌ای اشاره کرد.
الگوی کشت به استان همدان ابلاغ نشد
وی با بیان اینکه برنامه های مصوب به صورت ارقام و آمار در جلسات مربوط از جمله شورای حفاظت از منابع آب مورد رصد و پایش قرار می گیرد، گفت: عدم ابلاغ الگوی کشت به استان و وضعیت فعلی منابع آبی ما را برآن می دارد که از ظرفیت شورای حفاظت از منابع آب و سایر جلسات مرتبط نهایت استفاده را در جهت نیل به برنامه سازگاری و استقرار الگوی کشت مناسب در استان داشته باشیم.
معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب شرکت آب منطقه ای همدان در این راستا با بیان اینکه سازمان جهادکشاورزی استان همدان در اولویت اول به هر شکل ممکن می بایست از کشت محصولات پر آب بر و همچنین کشت دوباره به هر شکل ممکن جلوگیری کند، اظهار کرد: اقدامات ترویجی به جهت آموزش و توجیه کشاورزان برای کشت محصولات کم آب طلب و کاهش سطح زیر کشت فعلی بر اساس برنامه های مصوب از جمله برنامه های دیگری است که در این راستا بایستی اقدامات لازم صورت پذیرد.
کشاورزی از جمله بخش‌های مهم اقتصادی است که در کنار اهمیت آن در زمینه تامین امنیت غذایی و تولید غذای سالم، نقش مهمی در اشتغالزایی نیز برعهده دارد اما در این مسیر، با توجه به مسائلی چون کم آبی و خشکسالی به ویژه در شهرستان همدان این بخش، به عنوان یک صنعت آب بر مطرح و در این راه، اصلاح الگوی کشت گره‌گشای رفع ابهامات است.
اصلاح الگوی کشت به معنای کاهش وسعت کشت نیست و باید این باور غلط در جامعه اصلاح شود تا بتوان از پشتیبانی مشارکت همگانی برای تحقق این راهبرد کمک گرفت؛ با این روند نه تنها زنجیره تولید دچار مشکل نخواهد شد بلکه می توان با جایگزین گیاهان کم‌آب به جای گیاهان آب‌بر، توسعه کشت گلخانه‌ای و استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری در مسیری پیش رفت که در کنار کاهش مصرف آب، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های جانبی برای کشاورز را نیز به همراه داشته باشد.
اما در این بین با توجه به اینکه در استان همدان شاهد خشکسالی، کم آبی، وقوع فروچاله ها و مسائل و البته بحران های آبی هستیم، بایستی به این مهم توجه ویژه ای شده و از تصمیمات جزیره ای جلوگیری شود و سازمان جهادکشاورزی در کنار توجه به تولید، به موضوع مصرف بهینه آب نیز توجه کافی داشته باشد تا بتوان با عزمی جدی در مسیر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی استان قدم برداشت.
نظر شما