تنش آبی و خشکی باغ‌های همدان یکی پس از دیگری

بازار؛ گروه استان‌ها: در حال حاضر ایران دارای سه مشکل اساسی در رابطه با آب است: «کمبود آب»، «آلودگی آب» و «خشک‌شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها».

پرواضح است که مسایل آب پیامدهای تهدیدکننده‌ای برای توسعه‌ی‌ پایدار کشور از ابعاد مختلف طبیعی، سلامت، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارد که تحت هیچ شرایطی نمی توان این پیامدها را نادیده گرفت.

آن سوتر نیز موضوع تولیدات محصولات کشاورزی، امنیت غذایی و تولید غذای سالم مطرح است اما آیا این دو هم منافات دارند؟ مسلماً خیر؛ اما چرا این روزها نتوانسته ایم بحث مدیریت مصرف آب را در کنار تولید مدنظر قرار داده و در مسیر حفاظت از منابع آبی قدم برداریم؟

اخبار را که نظاره گر می شویم فرماندار اسبق همدان در دی ماه ۹۵ از وضعیت آبی همدان ابراز نگرانی کرده و گفته است: مدیریت منابع آبی استان همدان را باید در اولویت قرار دهیم.

علی تعالی با بیان اینکه گزارشات و آمارها حاکی از بحران کم‌آبی در استان همدان است، تصریح کرده: به علت تغییرات آب و هوایی و سطح بارندگی که با توجه به میانگین جهانی متوسط و حتی کم است گاهی شرایط بحرانی می‌شود و سال‌هایی هم که بارش‌ها افزایش می‌یابد، نادر است.

فرماندار اسبق همدان خواستار ارائه آمارها و گزارشات ساماندهی شده و منظم در این‌باره از مسئولان مربوطه شده تا بتوان استان را از مرحله تعادل‌بخشی خارج کرده و به مرحله موفقیت در بخش احیای آب رساند.

پس از گذشت چندین سال از این صحبت ها باز هم سخن از وضعیت بحرانی آب همدان است

اما حال شاهدیم، پس از گذشت چندین سال از این صحبت ها باز هم سخن از وضعیت بحرانی آب همدان است به نوعی که سال جاری بود که فرماندار همدان با بیان اینکه حدود ۷۷ درصد آب مورد نیاز همدان از سد اکباتان و آبشینه تامین می شود، گفت: میزان ذخیره این سدها به حدود ۴۰ درصد کاهش یافته که با روند فعلی مصرف در مهرماه به پایان می رسد.

محمدعلی محمدی با اشاره به اینکه با کاهش ۴۴ درصدی میزان بارش ها نسبت به سال گذشته و افزایش دمای هوا، شاهد کاهش قابل توجه منابع آب و البته لزوم مدیریت جدی مصرف هستیم،  گفت: در کنار کاهش چشمگیر نزولات جوی و در کنار نبود برنامه ریزی مناسب و بلندمدت، عطش توسعه، حفر چاه های غیر مجاز، برداشت های بی رویه، عدم اصلاح الگوی کشت و کشت دوم در اراضی کشاورزی و روش های سنتی آبیاری شاهد افت قابل توجه منابع آب های زیر زمینی هستیم.

حال با این تفاسیر در این راستا با منصور ستوده؛ مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان همدان و علیرضا فتحی به عنوان عضو هیئت مدیره شرکت تعاونی گردوکاران تویسرکان و یکی از باغداران گردو گفتگویی ترتیب داده ایم تا وضعیت منابع آبی استان و وضعیت کشاورزی را در این روزها مورد بررسی قرار دهیم که در ادامه متن این صحبت ها را می خوانید:

سیاست ها در بخش مصرف آب بخش کشاورزی همدان نیازمند تغییر
منصور ستوده در گفتگو با خبرنگار بازار با تاکید بر اینکه ما واژه آب را در مدرسه آموخته ایم و حال باید به نسل های بعدی بیاموزیم که این آب را باید چگونه حفظ کرد، گفت: آب به عنوان یک کالای اقتصادی و استراتژیک‌ از شاخص های توسعه هر کشوری است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان با بیان اینکه آب با خود آبادانی به همراه می آورد، گفت: بایستی بر اساس داشته هایمان برنامه ریزی کنیم و مدیریت مصرف چه به لحاظ برداشت و چه به لحاظ مصرف را در پیش بگیریم.

میزان آب تجدید پذیر استان همدان به ۱.۸ میلیارد مترمکعب رسیده است

وی در ادامه صحبت های خود به وضعیت آبی استان همدان اشاره کرد و افزود: ۶ میلیارد مترمکعب آب در پی بارندگی ها در استان همدان داریم اما با توجه به بحث چرخش آب، ۶۵ تا ۷۰ درصد نزولات جوی با تبخیر به جو برمی گردد.

ستوده با تصریح بر اینکه در استان همدان با این روال عدد ناچیزی به عنوان آب تجدید پذیر باقی می ماند، گفت: این آب در استان همدان برابر ۲.۲ میلیارد مترمکعب است که امسال با توجه به وضعیت بارندگی ها این میزان به ۱.۸ میلیارد مترمکعب رسیده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان به برآوردهای بین المللی و شاخص های مربوطه اشاره کرد و افزود: میزان سرانه تجدیدپذیر در صورتی که بین ۱۱۰۰ تا ۱۷۰۰ مترمکعب در سال باشد، آن کشور، استان یا منطقه وارد تنش های آبی شده است بدین سان، حال که این عدد در استان همدان در حدود ۱.۶۸ تا ۱.۸ است می توان گفت که با توجه به وضع جمعیتی آمارها نشان می دهد که وضع مناسبی در استان نداریم.

ستوده تصریح کرد: به دلیل کمبود بارندگی در سال آبی جاری و وقوع خشکسالی کشت دوم محصولات کشاورزی در استان همدان به ویژه کشت پاییزه در اراضی پایین دست سدهای اکباتان و سایر سدهای تامین کننده آب شرب ممنوع است.

وی در ادامه صحبت های خود با بیان اینکه بخش کشاورزی همدان ۹۰ درصد از میزان آب استان همدان را مورد استفاده قرار می دهد، افزود: بخش شرب شهری و روستایی هفت درصد و بخش صنعت سه درصد مصرف آب را به خود اختصاص داده اند اما باید گفت که سیاست ها در بخش مصرف آب بخش کشاورزی همدان نیازمند تغییر است.

مدیرعامل آب شرکت منطقه ای همدان با بیان اینکه اقداماتی در این راستا در پیش گرفته شده است، یادآور شد: بخش کشاورزی بیشترین فشار را بر منابع آب زیرزمینی وارد می کند و بایستی در جهت ممانعت از این روند، برنامه ها جدی تر دنبال شود.

وضعیت منابع آبی استان همدان نسبت به سال‌های گذشته با کاهش جدی مواجه است که انتظار می‌رود صرفه‌جویی لازم برای جلوگیری از بروز بحران توسط مصرف کنندگان آب در بخش شرب، کشاورزی و صنایع و خدمات انجام شود

ستوده در پایان این گفتگو عنوان کرد: وضعیت منابع آبی استان همدان نسبت به سال‌های گذشته با کاهش جدی مواجه است که انتظار می‌رود صرفه‌جویی لازم برای جلوگیری از بروز بحران توسط مصرف کنندگان آب در بخش شرب، کشاورزی و صنایع و خدمات انجام شود.

۷۵ درصد اقتصاد تویسرکان به تولید گردو وابسته است
علیرضا فتحی؛ عضو هیئت مدیره شرکت تعاونی گردوکاران تویسرکان و مدیرعامل سابق این شرکت تعاونی، خزانه دار امور صنفی کشاورزی استان همدان و معاون امور صنفی کشاورزی شهرستان تویسرکان است.

وی در گفتگو با خبرنگار بازار به وضعیت تامین آب در بخش کشاورزی در شهرستان تویسرکان اشاره کرد و گفت: ۷۰ درصد محصولات باغی این شهرستان را گردو تشکیل داده است و باقی آن محصولاتی چون صیفی جات است.

۷۰ تا ۷۵ درصد اقتصاد این منطقه وابسته به گردو است، اما این روزها دو مشکل اصلی سر راه تولید گردو وجود دارد، یکی کود و دیگری جنگ آب

فتحی در ادامه صحبت های خود با بیان این موضوع عنوان کرد: بر این اساس می توان گفت که ۷۰ تا ۷۵ درصد اقتصاد این منطقه وابسته به گردو است، اما این روزها دو مشکل اصلی سر راه تولید گردو وجود دارد، یکی کود و دیگری جنگ آب.

این باغدار تویسرکانی با بیان اینکه بایستی به این مسائل توجه ویژه ای شود، اظهار کرد: بحث کود را می توان تاحدی با کودهای دامی و مرغی و یا با ورود به عرصه کشاورزی ارگانیک و غیره تغییر جهت و تعدیل کرد اما برای بحث آب نیاز به چاره اندیشی است.

فتحی با تاکید بر اینکه مشکل اصلی ما تامین آب است، گفت: متاسفانه کشاورزان به صورت حق آبه امکان استفاده از آب را داشتند اما حال این حق آبه ها از بین رفت و با معضل آب روبرو هستیم.

عضو هیئت مدیره شرکت تعاونی گردوکاران تویسرکان در پایان این گفتگو، با اشاره به اینکه این روزها کشاورزان برای تامین آب بایستی پول دهند و آب مورد نیاز را خریداری کنند، گفت: امسال خیلی زود آب ها را بستند و حتی بخشی از باغات که نیاز به آب داشت، از این نعمت محروم ماندند.

به گفته برخی متخصصین این عرصه، تنها با کاهش ۱۰ درصدی مصرف آب در صنایع و کشاورزی می توان گام بزرگی در مسیر کاهش بحران آب در  همدان برداشت

این روزها همدان با بحران آب رو به رو است حال آنکه سرنخ اصلی حل این بحران در بخش کشاورزی و صنایع نهفته است و به گفته برخی متخصصین این عرصه، تنها با کاهش ۱۰ درصدی مصرف آب در صنایع و کشاورزی می توان گام بزرگی در مسیر کاهش بحران آب در همدان برداشت اما در این بین شاهدیم که در سایه نبود سیاست های مناسب بخش کشاورزی و خلا وجود اطلس کشاورزی، باغداران همدانی در گیرو دار تنش های آبی هستند و به اذعان متخصصین حوزه آبخیزداری، در وضعیتی که از یکسو تغییر اقلیم و کم شدن بارش‌ها را شاهد هستیم و از سویی، فرونشست‌ها و فروچاله‌ها را یکی پس از دیگری می‌بینیم، هم چنان جای خالی مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز در استان همدان احساس می‌شود!

اما چرا باید با این روند ادامه فعالیت دهیم که نه تنها کشاورزان و باغداران روند کشت محصولات پرآب بری چون هندوانه و سیب زمینی را ادامه دهند بلکه شاهد باشیم که برای تولید یک کیلو از این محصولات قریب به ۳۰۰ تا ۵۰۰ لیتر آب لازم است!  

به راستی، با شناسایی وضعیت‌های بحرانی و نقاط ضعف و تهدیدها و البته احصای نقاط فرصت و مثبت روند را علمی، برنامه‌ریزی شده و یکپارچه پیش ببرند تا هم صنایع، کشاورزی، اشتغال زایی، تولید و غیره در همدان روند رو به توسعه داشته باشد و هم اینکه با تنش‌های آبی و دغدغه‌هایی از جنس فروچاله و فرونشست و فرسایش و جیره‌بندی‌های آب و غیره در استان همدان به ویژه شهر همدان روبرو نباشیم.