بازار؛ گروه استانها: فرش ایرانی هم چون زعفران یکی از برندهای نام آشنایی است که مشتریان بسیار پر و پا قرصی در دنیا دارد و جالب اینجاست که آمریکایی‌ها افزون بر ۳۵ درصد از تولیدات فرش ایران را خریدارند اما با تنگ‌تر شدن حلقه تحریم و موانع دیگر بر سر راه صادرات حالا بسیاری ازاین‌دست بافته‌های ایرانی در کارگاه‌های قالی‌بافی خاک می‌خورند.
متأسفانه در حال حاضر بازار صادرات و خریدوفروش فرش کاملاً بی‌رونق است تا حدی که فروشندگان قالی دست‌بافت به ما می‌گویند در آستانه ورشکستگی قرار دارند!
صنعت فرش ایران یکی از محل‌های درآمد ارزی غیرنفتی برای کشور است که در حال حاضر با رکود خود وضعیت معیشتی میلیون‌ها فعال این صنعت را تهدید کرده است به‌طوری‌که دیگر فرش‌های ایرانی بازارهای جهانی را یکی پس از دیگری ازدست‌داده‌اند.
به دست آوردن یک بازار صادراتی کار بسیار مشکلی است و این کار برای کشوری مانند ایران مشکل‌تر شده، به این دلیل که طی سال‌های گذشته کشورهای دیگر مقاصد صادراتی ایران را تصاحب کردند و این در حالی است که وزارتخانه‌های صمت، خارجه، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌توانند نقش به سزایی در احیای صنعت فرش ایران داشته باشند.
عقب‌ماندگی در رقابت
حاج حسین طوسی یکی از فروشندگان قدیمی در بازار فرش مشهد در این راستا به ما می‌گوید: تا چند سال پیش فرش‌هایی اینجا می‌آوردند که دیگر نخ‌نما شده بود و یا گوشه‌هایی از آن را موش خورده بود اما رفوگران آن را ترمیم می‌کردند و اروپایی‌ها حاضر بودند برای همین فرش‌های نخ‌نما شده دلار و پوند بپردازند.
وقتی از وی سؤال می‌کنیم که چه اتفاقی افتاد به ما می‌گوید: انگار همه دست‌به‌دست هم دادند تا این صنعت را نابود کنند.
حاج حسین به ما می‌گوید: بانک بهره‌هایش را چند برابر کرده است و لذا وقتی از همان گره اول بر دار قالی با بهره و سود بانکی کار را آغاز کنید پایان آن مشخص است و با همین سودهای زیاد بازهم دریافت تسهیلات به راحتی امکان پذیر نیست سادگی نیست.
این کاسب قدیمی می افزاید: تعرفه گمرک گران شده است، بافنده گران می بافد، بیمه افزایش یافته، نخ و ابریشم چند برابر شده است و ده‌ها مانع برای صادرات یک فرش پیش پای صادرکننده قرارگرفته و لذا انتظار دارید با انبوهی از این مشکلات چه گره‌ای از فرش ایرانی باز شود؟!
طوسی اذعان می‌کند: شرایط دشوار بانکی، ضرورت بازگرداندن ارز و قوانین دست و پاگیر آن، افزایش نرخ حمل‌ونقل و قیمت مواد اولیه و کاهش تقاضا برای خرید فرش دست باف ایرانی را که مورد تقاضای همه کشورهای دنیا بوده است از چشم انداخته است.
این کارشناس فرش به ما می‌گوید: بانک مرکزی سال ۹۷ با مصوبه تعهد ارزی بسیاری از صادرکنندگان فرش را بدبخت کرد و آن‌ها را روانه دادگاه کرد.
وی اظهار می‌کند: بانک مرکزی صادرکنندگان را مجبور کرد تا طی دوره دوماهه ارز حاصل از صادرات خود را به کشور برگردانند، به همین دلیل بیشتر صادرکنندگان انگیزه‌ای برای صادرات نداشتند. این در حالی بود که بخش عظیمی از دادوستدهای صنعت فرش در جهان به‌صورت نقد صورت نمی‌گرفت، به همین دلیل عمده صادرکنندگان نتوانستند در زمان‌بندی مدنظر بانک مرکزی ارز حاصل از صادرات را به کشور بازگردانند و لذا بسیاری از آن‌ها بدنام شدند.
وی می‌افزاید: البته نباید از حق گذشت ما کمی هم در این بازار مغرور شدیم و نتوانستیم به بروز رسانی و بر اساس ذائقه مشتری در بازار حرکت کنیم و لذا رقابت‌پذیری ما در بازار جهانی زیر سؤال رفته است و لذا برای این موضوع دولت وظیفه دارد گامی اساسی بردارد.
کاهش ۳۵ درصدی صادرات
رئیس اتحادیه صنف فرش دست باف مشهد نیز در گفت‌وگو با بازار وضعیت را مطلوب توصیف نمی‌کند و می‌گوید: فرش دستباف ایرانی از جایگاه قابل قبولی در بازارهای جهانی برخوردار است اما ازآنجایی‌که فرش کالایی رقابتی هست باید شرایطی به وجود بیاید که هم تولیدکننده هم تاجر و هم صادرکننده ازنظر ظرفیت و توان تولید به لحاظ تسهیلات نقدینگی و تسهیلات صادراتی و با شرایط کرونا توان ادامه و تولید را داشته باشند .
هادی مخملی به ما می‌گوید: فروش فرش، مدت‌زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد و اغلب به‌صورت امانی به فروش می‌رسد و بازگشت سرمایه به‌سرعت انجام نمی‌گیرد ازاین‌رو ایفای تعهدات ارزی برای صادرکنندگان فرش توجیه اقتصادی ندارد.
وی در پاسخ به سؤال ما که تا چه میزان صادرات و یا تولیدات فرش دست‌بافت کاهش‌یافته است بیان می‌کند: در رابطه با صادرات فرش باید گفت بعد از آخرین تحریم‌ها با کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصدی صادرات فرش مواجه شدیم و حدود ۲۰۰میلیون دلار در سال برای صادرات فرش را از دست دادیم.
رئیس اتحادیه صنف فرش دستباف مشهد با اشاره به این موضوع که شیوع کرونا و مشکلات ناشی از آن و همچنین تغییر روابط بین‌المللی ایران با کشورهای دیگر درنتیجه تحریم‌ها، انگیزه برای صادرکنندگان فرش را تضعیف کرده و این امر حجم صادرات این کالا را در حد قابل‌توجهی کاهش داده است ادامه می‌دهد: تعهدات ارزی صادرکنندگان نیز با شرایط بازار فرش همخوانی ندارد و درواقع ایفای تعهدات ارزی برای صادرکنندگان کالایی مانند فرش که تولید ملی است باید کنار گذاشته شود.
وی اذعان می‌کند: متأسفانه خود تحریمی بیشتر مشکل‌ساز است زیرا در رابطه با برگشت ارز از صادرات ،مصوبه‌هایی وجود داشت که ما می‌توانستیم تا یک سال ارز حاصل از صادرات فرش را برگشت دهیم که این‌ها همه ابلاغ شد اما بانک مرکزی با توجه به دستور دولت و وزارت خانه آن را لحاظ نکرد .
وی از سه گزینه نامناسب بودن محیط کسب‌وکار ،تحریم‌ها و کرونا به‌عنوان اصلی‌ترین عوامل تأثیرگذار بر روند رکود این صنعت نام‌برده و اذعان می‌کند: راهکار مناسب برای افزایش صادرات این است که شرایطی فراهم شود تا فرش‌های ما به لحاظ قیمت تمام‌شده و کیفیت بتوانند رقابت کنند.
رئیس اتحادیه صنف فرش دستباف مشهد اذعان می کند: در شرایط کنونی تولیدکنندگانی که سرمایه و تجهیزات دارند به بقای خود ادامه می‌دهند اما خطر اصلی متوجه تولیدکنندگان خانگی فرش دستباف است که این تولیدات کاهش‌یافته و درمجموع بافت سنتی فرش در خراسان رضوی کمرنگ شده است.
مخملی یادآور می وشد: درصورتی‌که تقاضا و علاقه برای داشتن فرش ایرانی در دنیا وجود داشته باشد می‌توان به رونق تولید و صادرات آن امید داشت اما زمانی که فرش دستباف به‌عنوان یک کالای راهبردی ملی نتواند همه نوع تقاضا را در بازارهای هدف صادراتی تأمین کند و رقابت‌پذیر شود امیدی به رونق آن نیست.
برند ایرانی تهدید می‌شود
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با بازار افزایش نرخ ارز را یکی از دلایل مهم و تأثیرگذار در کاهش رغبت و بی‌میلی صادرکنندگان عنوان می‌کند.
مهدی کلالی به خبرنگار ما می‌گوید: عمده مسئله‌ای که در رونق تولید در شرایط کرونا مشکل‌ساز شده کاهش بازارهای فروش اعم از داخل و خارج است که با توجه به شرایط نقدینگی تولیدکنندگان و از طرفی زمان‌بر بودن دوره تولید و مشکلات تورمی بسیاری از تولیدکنندگان با مشکل مواجه شده‌اند .
این کارشناس فرش با اشاره به این موضوع که این مشکلات موجب شده تا قالیبافان رغبت لازم را برای تولید نداشته باشند می‌افزاید: بسیاری از بافنده‌ها به دلیل اینکه درآمد حاصله پوشش هزینه‌های جاری را نمی‌دهد لذا دست از کار کشیده‌اند.
کلالی به ما می‌گوید: حسب بررسی‌های میدانی بیش از ۵۰ درصد محصولات تولیدی استان خراسان که از تنوع سبک بافت نیز برخوردار هست با صادرات در بازارهای خارجی و کشورهای حوزه خلیج‌فارس؛ لبنان و سایر کشورها صادر می‌شود.
وی می‌گوید: سرانه تولید فرش دستباف به ازای هر قالیباف حدود ۶ مترمربع در سال است که با این شرایط می‌توان حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ هزار مترمربع بافت فرش را طی یک سال برای استان در نظر گرفت که البته بخش فراوانی از این مقدار متأسفانه با توجه به شرایط بافنده‌ها ازجمله کوچک بودن منازل آن‌ها، امکان عرضه سریع‌تر به بازار، فروش راحت‌تر، نیاز کمتر به نقدینگی و ... به تابلو فرش اختصاص دارد که این امر درنهایت به برند و اصالت فرش ایرانی لطمه وارد می‌کند
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی بابیان اینکه تحریم‌های اقتصادی نیز در کاهش میزان صادرات فرش بسیار تأثیرگذار بوده است می‌افزاید: البته تحریم‌ها بر روی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که نام بردم تأثیری نداشته است اما آمریکا به‌عنوان یکی از بیشترین خریداران فرش دست‌بافت ایرانی بازاری است که به همین دلیل از دست دادیم.
کلالی بابیان اینکه پیشتر آمریکایی‌ها بزرگ‌ترین خریدار فرش دستباف ایران بود اما بعد از تحریم‌های اقتصادی، صادرات فرش به آن کشور بسیار کم شده و ممکن است گاهی صادرات فرش باواسطه به آمریکا انجام گیرد اما دیگر ایران صادرات مستقیم فرش به آن کشور ندارد بااین‌حال فرش ایران به کشورهای آمریکای لاتین صادر می‌شود.
وی یادآور می‌شود: حفظ و توسعه بازارهای سنتی در دستور کار سازمان ملی فرش قرارگرفته است اما باید به فکر ایجاد بازارهای جدید صادراتی بود که تحقق این مهم نیازمند اهتمام بیشتری است.
نظر شما