بازار - خاک تهران تشنه است. وزارت نیرو حجم بارندگی‌های استان تهران از ابتدای سال آبی(۹۹-۹۸) تا ۲۶ اسفند را ۲۵۳ میلیمتر گزارش کرده که نسبت به سال آبی پارسال حدود ۳.۶ درصد و نسبت به دراز مدت حدود ۳۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد. با وجود این حجم از بارندگی‌ها مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران وضعیت دشت‌های پایتخت را همچنان بحرانی ارزیابی می‌کند. رضوی به بازار می‌گوید:به دلیل حفر چاه‌های غیر مجاز و برداشت‌های بی رویه از منابع زیرزمینی پدیده فرونشست همچنان پایتخت را تهدید می‌کند. حتی بارش‌های متعدد امسال و سال گذشته هم نتوانسته مانعی در پیشروی این معضل باشد. او می‌گوید: در برخی از نقاط دشت ورامین فرونشست زمین به ۳۶ سانتی‌متر در سال هم می‌رسد. بر اساس اعلام مجامع بین المللی فرو نشست سالانه ۴ میلیمتر از زمین نشان دهنده وضعیت بحرانی است؛ این آمار به خوبی نشان می‌دهد که شرایط در برخی از دشت‌های تهران ۹۰ برابر حد بحرانی است. مدیر عامل شرکت آب منطقه ای تهران معتقد است تنها با استفاده از آب‌های سطحی برای شرب و پسآب فاضلاب برای کشاورزی فرونشست زمین در تهران متوقف میشود.
دو شرط اصلی برای کاهش فرونشست زمین
زنگ خطر نشست زمین در تهران به صدا است. آمار تکان‌دهنده‌ای که مدیرعامل آب‌منطقه‌ای تهران ارایه کرده بود، حاکی از این است که مناطقی مثل ورامین، شهر ری و شهریار بیشتر از مناطق دیگر در معرض تهدید قرار دارند، به‌طوری که قسمتی از دشت ورامین ۳۶ سانتی‌متر در سال، بخش‌های دیگر این دشت ۲۵ سانتی‌متر در سال با فرونشست مواجه هستند. دشت شهریار هم شرایط خیلی خوبی ندارد وبه گفته رضوی سالانه حدود ۲۵ سانتی متر نشست در آن اتفاق می‌افتد. مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران می‌گوید: تا زمانیکه در کشاورزی از پسآب فاضلاب استفاده نشود و استفاده از منابع زیرزمینی برای شرب به حداقل نرسد، مشکل فرونشست زمین در دشت‌های تهران حل نمی شود.
به گفته او، از دیرباز دشت ورامین و پاکدشت یکی از قطب‌های کشاورزی استان بوده ولی اکنون سفره‌های زیرزمینی آن رمق تأمین نیازهای مردم را ندارد و اگر هر چه زودتر با برداشت‌های بی‌حد و مرز منطقه مقابله نشود نه تنها با مرگ آبخوان مواجه خواهیم بود بلکه جان و مال مردم و تأسیسات منطقه به خطر می‌افتد. او افزود: فرونشست‌های دشت ورامین - پاکدشت شرایطی را رقم زده است که آبخوان‌های دشت درحال پرشدن با خاک‌های رسی منطقه است. رضوی با بیان اینکه اکنون دغدغه ما از دست دادن سفره‌های زیرزمینی شده است، ادامه داد : در حال حاضر حدود ۸۵ درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی از منابع زیرزمینی و حدود ۲۷ درصد آب مصرفی در شرب از منابع زیرزمینی تامین میشود. البته سهم منابع زیرزمینی در برخی از سالهایی که با خشکسالی مواجه هستیم به ۴۵ درصد هم می‌رسد اما حالت به دلیل قرار گرفتن در یک سال تر این سهم حدود ۱۸ درصد کاهش یافته است.
او امیدوار است که با راه اندازی تصفیه خانه ششم و هفتم تا خرداد سال ۹۹، بخش زیادی از آب مصرفی در بخش شرب از منابع سطحی تامین شود.
چالش‌های آب مفت در بخش کشاورزی
گسترش جمعیت شهر تهران در چند دهه گذشته و افزایش نیاز به منابع آب از یک سو و از سوی دیگر، جلوگیری از ورود آب و تغذیه سفره‌های زیرزمینی با احداث سدهای بالادست دشت تهران، از عوامل اصلی نشست زمین در دشت تهران است. بخش زیادی از آب‌های استخراج شده از سفره‌های زیرزمینی تهران برای مصارف کشاورزی استفاده شده که آبیاری غیربهینه عملا موجب اتلاف بخش عظیمی از آن میشود. آنگونه که قاسم تقی زاده خامسی معاون آب و آبفای وزارت نیرو اعلام کرده، به طور میانگین ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی، ۷ درصد برای شرب و ۳ درصد در صنعت مصرف میشود، در حالی که صنعت ۲۰ برابر کشاورزی شغل ایجاد می‌کند.
هدایت فهمی کارشناس سابق منابع آب وزارت نیرو در اینباره به بازار می‌گوید: در بخش کشاورزی برای هر هکتار ۱۰ هزار متر مکعب آب مصرف می‌کنیم در صورتی که متوسط این رقم در دنیا زیر ۵ هزار متر مکعب است حتی در برخی از مناطق کشور مانند خوزستان برای نیشکر تا ۳۵ هزار متر مکعب در هکتار آب مصرف می‌کنیم.
او که معتقد است به دلیل قیمت پایین آب کشاورز هیچ گاه به دنبال اجرای پروژه‌هایی که آب کمتری مصرف می‌کند، نمی رود، گفت : چرا کشاورز تلاش نمی کند آب کمتری مصرف کند چون آب عملا مفت در اختیارش قرار می‌گیرد، اگر قرار بود قیمت واقعی آب حساب شود در شرایط فعلی منابع آبی، باید یک کیلو هندوانه بالای ۲۰۰ هزار تومن تمام می‌شد در این صورت همه در صدد مصرف صحیح منابع آبی بر می‌آمدند.
چاه‌های غیر مجاز در سال ۹۹ تعیین تکلیف میشود
اما شهرداری تهران از دیگر متهمان اصلی فرونشست زمین در تهران است. آنگونه که آمارها نشان می‌دهد حدود ۳۰۰ حلقه از ۶۵۰ حلقه چاه متعلق به شهرداری غیر مجاز هستند. البته رضوی می‌گوید: با توجه به تفاهم نامه ای که در اسفند امسال بین وزارت نیرو و شهرداری منعقد شده چاه‌های غیرمجاز استان در سال ۹۹ تعیین تکلیف خواهند شد.
نظر شما