فرحناز سپهری؛ خبرگزاری بازار- کسب و کارهای نوپا با توجه به فعالیت و پیشبرد ایده های خود نیازمند تامین مالی وسرمایه هستند. از این رو برای کمک و حمایت از این کسبو کارها صندوقهای سرمایه گذاری جسورانه (خطر پذیر) وارد این عرصه شده اند؛ به طوری که با توجه به میزان رشد و بازدهی آنها اقدام به سرمایه گذاری وخرید سهام این نوع کسب وکارها کرده و کمبود نقدینگی شرکت‌های کارآفرین را جبران می‌کنند و در گروه سهام‌داران آنها قرار میگیرند. در این میان صندوق سرمایه گذاری «اجوتک» از سال ۹۵ در این زمینه فعالیت خود را آغاز کرده است و به صورت تخصصی روی کسب‌وکارهایی که به نوعی با فضای آموزش و اکوسیستم آموزشی مربوط هستند، سرمایه‌گذاری و از آنها حمایت می کند. فرصتی پیش آمد تا با مهدی زهرایی، قائم مقام مدیرعامل و مدیر سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه‌گذاری«اجوتک» گفتگویی انجام دهیم.
اجوتک؛ حامی کسب و کارهای صنعت آموزش
به گفته مهدی زهرایی، صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر اجوتک به عنوان یکی از بازوان سرمایه‌گذاری موسسه دانش‌بنیان برکت، از اواسط سال ۱۳۹۵ فعالیت خود را شروع کرده و در حال حاضر نزدیک به ۲ سال و نیم از از تاسیس اش می گذرد. در عین حال که وی معتقد است به تازگی جوانه‌های تجربه و تخصص در آن در حال جوانه زدن است. این صندوق به صورت تخصصی در حوزه آموزش و ادغام آن با تکنولوژی و ایده‌های نوآورانه ورود کرده و سرمایه‌گذاری‌های متعددی انجام داده است.
در ادامه وی به بنیانگذار اجوتک اشاره کرد و افزود: علی سدیفی به عنوان مدیرعامل صندوق که از فارغ‌التحصیلان رشته کارآفرینی دانشگاه شهید بهشتی است در حدود ۲ سال پیش، پس از تجربه و تلاش و درگیری‌های متعدد در رابطه با استارتاپهای مختلف متوجه وجود ظرفیت قابل توجهی برای رشد در صنعت آموزش در اکوسیستم استارتاپی شد و با پیگیری‌های مصرانه‌ای که داشت، موفق شد با همکاری موسسه دانش‌بنیان برکت اجوتک را تاسیس کند.
همچنین افزود: البته صندوق سرمایه‌گذاری اجوتک اخیرا فعالیت خود را به صورت تخصصی محدود به سرمایه‌گذاری در صنعت آموزش (Education) کرده است اما این مهم مانع از فعالیت شتابدهی این صندوق نشده، چه بسا که با وجود بازده چشم‌گیر و روند روبه‌رشد فزاینده خود، به اخذ مجوز شتابدهی از نهاد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز نائل شده است.
شتابدهی اجوتک فراتر از حمایت های معمول
در ادامه مدیر سرمایه گذاری اجوتک گفت: البته شتابدهندگی و فعالیت‌های شتابدهی اجوتک تنها به واگذاری یک فضای کار اشتراکی و یا حتی مشاوره‌هایی که نمونه‌های متعددی در سایر شتابدهنده‌ها وجود دارد، خلاصه نمی شود. این امتیاز اجوتک که می‌توان از آن به عنوان یک صندوق سرمایه‌گذاری و در عین حال شتابدهنده تعبیر کرد موجب شده تا علاوه بر حمایت مالی در مراحل پیش‌بذری، بذری و راند ۱ که حوزه‌های ورود سرمایه‌گذاری اجوتک هستند، امتیازات دیگری را هم داشته باشد.
در ادامه زهرایی به امتیازات اجوتک می پردازد به طوریکه به موارد همچون منابع مالی و سرمایه‌گذاری، شبکه ارتباطات گسترده و قدرتمند، دسترسی به بانک‌ها و مراکز اطلاعاتی تخصصی حوزه آموزش اشاره می کند.
وی همچنین از تجربه سرمایه‌گذاری متمرکز در صنعت آموزش، فرآیندهای مدون و بهینه‌ی نظارت و بازرسی تیم‌ها و پشتوانه‌ی حمایتی و اعتباری در برقراری ارتباطات سازمانی با نهادهای دولتی و بخش خصوصی از دیگر امتیارات یاد کرد و افزود : تخصیص کارشناسان و مشاوران مجرب در حوزه‌های مدیریتی، بازاریابی، منابع‌انسانی، حقوقی، مالی، محصول و سایر، همکاری با سایر سرمایه‌گذاران و قدرت مهیاسازی دوره‌های سرمایه‌گذاری آتی استارتاپ را به تیمهای خود ارائه دهد.
سرمایه گذاری در مراحل پیش بذری، بذری و راند ۱
از وی خواستیم تا درباره سرمایه گذاری پیش بذری بیشتر توضیح دهد: در مرحله‌ی پیش‌بذری تیمهای ارزیابی شده، شتابدهی شده و تحت حمایت و منتورشیپ قرار میگیرند و برای تولید پروتوتایپ یا نمونه اولیه از محصول/خدمت (MVP)، تجاری‌سازی‌اولیه، ورودبه‌بازار و توسعه مدل کسب‌وکار مورد حمایت سرمایه‌گذار قرار خواهند گرفت. استراتژی اجوتک در مراحل بذری، ترجیحا ورود به صورت سرمایه گذار تنها (sole investor) می‌باشد.
زهرایی در مورد سرمایه گذاری مرحله بذری هم این طور گفت: در مرحله بذری استارتاپ‌هایی که کسب و کار خود را وارد بازار کرده و به مرحله تجاری‌سازی رسیده‌اند توسط اجوتک آنالیز می‌شوند. ما در این مرحله علاوه‌بر تزریق سرمایه، شبکه قوی ارتباطی، تیم خبره کارشناسان و متخصصان کسب‌وکار خود را در اختیار تیم‌ها قرار می‌دهیم. در این استیج تاکنون اجوتک به سرمایه‌گذاری مشترک (co-invest) به صورتی که مسئولیت lead investoring را در اختیار داشته، اقدام نموده است.
اما اجوتک در مرحله راند ۱ هم فعال است و به گفته قائم مقام مدیرعامل در راند ۱ نیز اجوتک به دنبال شرکای استراتژیک برای توسعه استارتاپهای خود می‌باشد و در این راستا با هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و نیز مجامع و هیئت ها و کنسرسیوم‌های مختلفی همکاری میکند تا کسب و کار را به مرحله‌ای برساند تا بتواند علاوه بر درآمدزایی، ارزش افزوده رقابتی ایجاد کند تا در نهایت واگذاری سهام و خروج از بازار اتفاق بیافتد.
وی افزود: استراتژی کل سازمان تاکنون به صورتی بوده است که ترجیحا کسب‌وکار را تا دو مرحله پس از جذب سرمایه بذری پشتیبانی نماید. لازم به ذکر است قراردادهای سرمایه‌گذاری اجوتک بسته به نوع بیزینس می‌تواند به صورت سهامی، convertible note یا وام قابل تبدیل به سهام و revenue based یا درآمد محور باشد.
مدیر سرمایه گذاری صندوق اجوتک به میزان سرمایه گذاری روی استارتاپها تا کنون اشاره کرد وافزود :صندوق سرمایه‌گذاری اجوتک تا کنون بر روی تیمهای مختلفی با مبالغ درخواستی متفاوتی سرمایه‌گذاری کرده است که این میزان از چند ده میلیون تا میلیارد تومان متغیر بوده است.
وی همچنین در خصوص تامین مالی صندوق هم گفت: تامین مالی این سرمایه‌گذاری ها توسط سرمایه‌گذاران ما که چه به صورت مستقیم (صندوق سرمایه‌گذاری اجوتک، موسسه دانش‌بنیان برکت و یا سرمایه‌گذاران خصوصی که به صورت coinvest با ما وارد سرمایه‌گذاری می‌شوند) و چه غیر مستقیم همچون صداستارتاپ، سایر صندوقهای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، تعدادی از نهادهای دولتی و دانشگاه‌ها و حتی نهادهای حمایتی که با ما همکاری می‌کنند رقم خورده است.
آینده دار بودن صنعت تکنولوژی آموزش
در ادامه وی به این پرسش که چرا استارتاپها در حوزه آموزشی را برای سرمایه گذاری انتخاب کرده اید، پاسخ داد: همانطور که تحقیقات و بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد، صنعت آموزش و زیرگرایش‌های حائز اهمیت آن با استقبال چشمگیری از سرمایه‌گذاران در دنیا مواجه شده‌اند و این نشان از آینده‌دار بودن صنعت تکنولوژی آموزش است. از سویی روند رو به رشد کسب‌وکارهایی که به نوعی با فضای آموزش و اکوسیستم آموزشی در ایران ارتباط دارند نیز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است.
همچنین به حوزه‌های صنعت تکنولوژی آموزش که اجوتک مدنظر دارد اشاره کرد و گفت : این حوزه ها شامل این مواد می شوند :یادگیری‌های اولیه کودکان (اپلیکیشن‌هایی به منظور توسعه و رشد کودکان ۵-۳ سال)؛ فناوری‌های همه‌جانبه (اپلیکیشن‌هایی مبتنی بر بستر واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت ترکیبی (MR))؛ STEM (اپلیکیشن‌های یادگیری علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات)؛ یادگیری‌های عاطفی-اجتماعی (برنامه‌هایی که از بهزیستی و سلامت روانی مثبت پشتیبانی می‌کنند).
درادامه افزود: یادگیری سیستم‌های مدیریتی (سرپرستی LMS، اسناد، ردیابی و پیگیری، گزارش‌دهی و ارایه دوره‌های اموزشی)؛ دوره‌های آنلاین (دوره‌های آموزش و یادگیری انلاین رایگان و غیررایگان)؛ یادگیری زبان (ابزارها و برنامه‌های یادگیری زبان) و برنامه‌نویسی و فناوری (اپلیکیشن‌هایی به منظور آموزش رباتیک و کدینگ به کودکان و بزرگسالان). از دیگر موارد است.
به گفه زهرایی درحال حاضر استارتاپهای در حال فعالیت اجوتک قبولی، نیکارو، رایاد، خویشاوره، مشورک، اردوچی، کلاسگرام و حیاط هستند. که در بخش‌های مختلف حوزه‌های آموزشی، از معرفی کلاس و دوره‌ها و برگزاری کورس‌های آموزشی آنلاین تا آزمون و مشاوره‌های تحصیلی، عاطفی و رفتاری، برگزاری اردوها و تفریحات آموزشی و هیجانی برای کلیه سنین به خصوص کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند.
ورود به بازارهای خارجی تا ایده های نوآورانه، چالش های صنعت تکنولوژی آموزشی
وی به چالش های صنعت تکنولوژِی آموزشی اشاره کرد و گفت:چالش‌های صنعت تکنولوژی آموزش را می‌توان پیچیدگی ورود به بازارهای خارجی، کمبود انگیزه دانشجویان و علاقه‌مندان، نیاز به استفاده از ابزارهای قوی‌تر، نگرش مخاطب آموزش و نیز نیاز بازار به راه‌حل‌های نوین، ایده‌های نوآورانه و روش‌های خلاقانه برشمرد.
از سوی دیگر صاحبان ایده و افراد هوشمند را راهگشای حل این مشکلات دانست و افزود: صاحبان ایده و افرادی که از هوش و استعداد کافی برخوردار بوده و یا تجربه‌ی خاصی در یک زمینه‌ی مشخص دارند می‌توانند با ترکیب خلاقیت و نوآوری به خلق محصولات و خدمات جدید اقدام نموده و از تبدیل صرف محصولات و خدمات فعلی به یک مکانیزم تکنولوژی خودداری کنند.
وی همچنین در این باره مثالی می زند برای مثال لزوما یک کلاس درس را به یک کلاس آنلاین تبدیل نکنند بلکه بتوانند سرویس‌ها و ویژگی‌هایی را در کنار آن ارائه دهند تا به معنای واقعی مشتری را به سمت خود سوق دهند.
ایجاد ساختار یکپارچه برای دسترسی به شتابدهنده‌ها و صندوق های خطر پذیر(وی سی ها)
با وجودی که وی معتقد است در حال حاضر شتابدهنده‌ها و وی‌سی‌ها متعددی در سرتاسر استان‌های ایران مشغول به فعالیت هستند اما نمی‌توان منکر صحت این مساله نیز شد که تقریبا وی‌سی‌های مطرح اکوسیستم نه تنها به فعالیت خود در پایتخت بسنده کرده‌اند بلکه حتی بعضا تیمهای خوب و مستعد را به دلیل اینکه تبعات سکونت آنان در سایر استان‌ها باعث سختی پیگیری خیلی از امور می‌شود، بازمی‌زنند.
وی پیشنهاد می کند با ایجاد یک ساختار یک پارچه برای رسیدگی به کلیه امور می‌توان دغدغه این گونه مسائل را کاهش داد کمااینکه اجوتک تیم‌هایی همچون نیکارو در مشهد، خویشاوره در همدان را در پورتفوی خود به نحو احسن مدیریت میکند.
قوانین ناقص، عامل بازدارنده استارتاپ هاست
اما از سوی دیگر وی به وضع قوانین بعضا ناقص و یا حتی اساسا اشتباه، بازدارنده و نیز خطرناک، اشاره کرد به طوری که به باور وی این موارد نه به طور کامل ولی می‌توان به عنوان قسمت عمده‌ای از چالش‌های تیم‌ها که می‌تواند توسط دولت و یا نهادهای حکومتی مسئول و ذیربط برطرف گردد برشمرد.
در ادامه افزود: گاها شاهد مواردی بوده‌ایم که ارگان‌های مختلفی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به دولت ارتباط پیدا می‌کنند نه تنها تسهیل‌گر رشد این اکوسیستم نبوده‌اند، بلکه با قانون‌گذاری اشتباه باعث به مخاطره انداختن وضعیت تیم و حتی ممانعت از ادامه فعالیت یا حتی در مواردی رقابت بوده‌اند.
همچنین زهرایی معتقد است در بسیاری از موارد همچون حمایت‌های بزرگ مالی، بازرگانی، صنعتی و حتی سیاسی دولت وظیفه خود را به نحو احسنت انجام داده است. این جوان به موانع که استارتاپها با ان برخورد و باشکست روبرو میکند و یا از مسیر اصلی نیل به اهداف خود منحرف می شوند هم توضیح داد: از جمله این چالشها به نظر بنده چالش‌های رفتاری، مالی، فکری، محصول، شناخت مشتری، بازارشناسی و شناسایی درست هدف از برجسته‌ترین مشکلاتی هستند.
وی افزود: این چالشها قابل برطرف شدن هستند ولی در بیشتر موارد سبب می‌شوند استارتاپها با شکست روبرو شوند یا در بهترین حالت با هزینه‌های گزافی روبرو شوند که نه تنها سبب از دست رفت تمرکز و منابع آنها می‌شود. بلکه مهم‌ترین فاکتور زمان را برای آنان اتلاف میکند. بیشترین دلیل تأثیر چالش‌های موجود در شکست سریع استارتاپها عدم تجربه‌ی کافی و نبود حمایتی جامع و کامل چه از منظر مالی چه خدمات پشتیبان و دلگرم‌کننده است.
یشترین دلیل تأثیر چالش‌های موجود در شکست سریع استارتاپها عدم تجربه‌ی کافی و نبود حمایتی جامع و کامل چه از منظر مالی چه خدمات پشتیبان و دلگرم‌کننده است
همچنین وی باور دارد هر چند برخی از افراد فکر می‌کنند عدم حمایت مالی می‌تواند مشکل بزرگی برای یک استارتاپ باشد اما تجربه نشان داده است که هر چند مشکلات مالی جرقه‌ای برای آغاز پروژه شکست استارتاپها است ولی مشکل عمده عدم وجود حمایت و تجربه در زمینه‌های پیشرفت ایده، محصول، بلوغ اعضای تیم، رشد توانایی‌ها و مهارت‌های افراد مستعد، چالش‌های مالی، معضلات حقوقی، پیداکردن هدف و مواردی از این دست است. حال هر نهاد یا ارگانی، چه دولتی یا خصوصی که بتواند سهمی از ایفای نقش در تسهیل و حل این معضلات داشته باشد، طبیعتا به بلوغ اکوسیستم کمک شایانی نموده است.
تزریق سرمایه حقیقی ها به استارتاپها در گرو افزایش اطلاعات
در ادامه از وی خواستیم راهکار خود رابرای جذب سرمایه گذاران حقیقی بگوید که این طور توضیح داد:با توجه به شرایط اقتصادی فعلی، اشخاص حقیقی زیادی تمایل به خروج حداقل بخشی از سرمایه‌ی خود و تزریق آن به فضای روبه‌رشد و مطرح استارتاپی دارند. اما نکته‌ی حائز اهمیت این است که آنان نیز به نوبه‌ی خود سرمایه‌گذار بوده و به دنبال افزایش ارزش سرمایه‌ی خود هستند و علیرغم اینکه تمایل زیادی برای سرمایه‌گذاری دارند، معیارهای ملموسی برای تضمین موفقیت و به اصطلاح سوددهی سرمایه‌ی خود همچون دیگر بازارهای طلا، سکه، بورس، نفت یا صنعت نمی‌بینند.
در عین حال افزود: این مهم نیاز به تلاش همه‌جانبه‌ی هر دو گروه سرمایه‌گذار و نیز سرمایه‌پذیر (کارآفرینان دارد) که هم بتوانند اطلاعات و دانش خود را در این زمینه همواره بیشتر نموده و با اتکا به مستندات و آمار و ارقام (به زبان خودمانی با دست پری از مشتری و محصول) به ملاقات یکدیگر بروند.
عرضه سهام تیم ها به بازار سرمایه
در خصوص عرضه سهام و ورود به بازار سرمایه از وی پرسیدیم و در این باره وی گفت: همانطور که می دانید استارتاپها در نهایت یا با یک برند و مجوعه‌ی بزرگ‌تر از خود ادغام شده و یا توسط آنان خریداری می‌شوند (Merge and Acquisition) و یا بورسی می‌شوند (IPO) که این امر در وهله اول مستلزم رشد قابل ملاحظه و نیز موفقیت محصول می‌باشد و نیز لازم است اطلاعات مالی و حقوقی مشخص و مستند به صورت کاملا دقیق ارائه شوند. منتهای امر در ایران از آنجایی که ایده‌های نوآورانه به ندرت ظهور می‌کنند هنوز انفجار بزرگی تحت عنوان یونیکورن به‌مانند استارتاپهای بزرگ خارجی را شاهد نبوده‌ایم و معدود تیم‌هایی موفق به ورود به بازار بورس شده‌اند.
همچنین به گفته قائم مقام مدیرعامل اجوتک صندوق سرمایه‌گذاری اجوتک اخیرا با تمهیداتی که در نظر گرفته و با صحبت‌هایی که با یکی از مجموعه‌های همکار خود داشته است درصدد ورود سهام بعضی از تیم‌ها به بازار بورس و عرضه سهام تیم‌ها از همان مراحل اولیه است که به نوبه‌ی خود مبتکرانه و بی‌سابقه است.
در عین حال زهرایی معتقد است صندوق سرمایه گذاری اجوتک در مقایسه با همتایان خود در سایر اکوسیستمهای بین‌المللی و کشورهای توسعه‌یافته با لحاظ اقتضای فضای اقتصادی و توسعه تکنولوژیکی و زیرساختهای در دسترس، توانسته‌است موفقیت قابل ملاحظه‌ای را به نوبه خود رقم بزند.
وی در ادامه دراین باره خاطر نشان کرد: با در نظر گرفتن فاکتورهای مطرح فرهنگی، سیاسی و اقتصادی توانستیم از لحاظ سرمایه، تخصص و مهارت تیم، فرآیندهای پذیرش و نگهداری، فضای فعالیت، نرخ موفقیت و رشد تیم به نتایج دلگرم‌کننده‌ای برسیم.
رشد و بلوغ اکوسیستم با همکاری نهادهای مسئول
همچنین این مدیر سرمایه گذاری گفت:خوشبختانه سایر صندوق‌ها، وی‌سی‌ها و سرمایه‌گذاران نیز همواره در تلاش هستند تا بتوانند علیرغم وجود ریسک‌بالای سرمایه‌گذاری با وجود اوضاع نابسامان اقتصادی فعلی، سرمایه‌گذاری‌های موفق و خوبی داشته باشند. اما رشد و بلوغ اکوسیستم تنها توسط این عزیزان به تنهایی میسر نخواهد بود و همه‌ی نهادهای مسئول می‌بایست همکاری خود را دریغ نکنند.
از سوی دیگر نگاه وی به آینده سرمایه گذاری روی استارتاپها خاکستری و کمرنگ است و باور دارد سرمایه‌گذاری روی استارتاپها به دلیل اوضاع نابسامان اقتصادی فعلی، به شدت وجهه‌ای خاکستری و کمرنگ به خود گرفته است.
وی در عین حال یادآور شد: بعلاوه متاسفانه یا خوشبختانه فضای آموزش در کشور ما به ناچار در حصار آموزش آکادمیک اسیر شده است و برای بخش‌های پس از آن، آن طور که باید و شایسته است حداقل هنوز تدابیری اندیشیده نشده است، لذا توجه به این حوزه می‌تواند به شدت به رشد و توسعه‌ی ظرفیت استفاده نشده‌ی آن کمک کند.
در پایان این گفتگو، قائم مقام مدیر عامل اجوتک خاطر نشان کرد: با وجود فعالیت و درگیری مستقیم ما با این حوزه، صندوق سرمایه‌گذاری اجوتک صمیمانه پذیرای عزیزان و مسئولان دانشگاه‌های سرتاسر کشور به منظور پیشبرد هرچه سریعتر و بیشتر و بهتر اهداف دوجانبه و نیز تسهیل فرایند سرمایه‌گذاری بر روی ایده‌های سرمایه‌گذاری مطرح شده از ناحیه دانشجویان این دانشگاه‌ها، خواهد بود.
نظر شما