بازار؛ گروه کشاورزی: صادرات محصولات کشاورزی به دلیل فساد پذیر بودن محصولات همیشه از حساسیت بالایی برخوردار است و به همین دلیل کارشناسان می گویند معمولا تا ۵۰ درصد از محموله های صادراتی به اصطلاح جزو تلف می شود و سالم به مقصد نمی رسد. این عدم صادرات ۱۰۰ درصدی سالم محصولات کشاورزی به خصوص میوه و سبزیجات به دلیل عدم بهره مندی این بخش از بسته بندی های استاندارد، بی موقع چیدن محصولات، نامناسب بودن وضعیت حمل و نقل و دیگر موارد است که باعث می شود ارزش برخی محصولات کشاورزی ایران در بازار های مصرف هدف قیمتی کمتر از ارزش واقعی آن داشته باشد.
با این وجود انتظار می رود در جهت استفاده کامل از تمام ظرفیت های صادراتی بخش کشاورزی مسئولان ضعف های اساسی موجود را برطرف سازند و از این طریق بیشترین ارز آوری را داشته باشند. «سیاب حسن پور چوبر» یکی از تولید کنندگان و صادرکنندگان بخش کشاورزی است که به صورت تخصصی در حوزه صادرات کیوی به دیگر کشورها به خصوص دو کشور «هند و روسیه» فعالیت دارد. خبرنگار خبرگزاری «بازار» با هدف بررسی موانع و مشکلات پیش روی صادرات میوه به ویژه محصول کیوی گفتگویی با وی انجام داده است که در ادامه می خوانید.
*در ابتدا در خصوص نوع فعالیت خود توضیحاتی بدهید.
بنده در بحث تولید و صادرات کیوی و سبزی فعالیت دارم. در بحث کیوی در محدوده طالش یک مجموعه کامل از سورت، بسته بندی و سردخانه راه اندازی کرده ام که کیوی آن مناطق را خریداری و به همراه تولیدات خودمان در سردخانه نگهداری می کنیم و به تدریج با بسته بندی مناسب با استفاده از یک دستگاه سورت فرانسوی، برای بازارهای صادراتی به خصوص دو بازار «روسیه و هند» و همچنین ازبکستان، ارمنستان و عراق صادر می کنیم. به عبارت دیگر در طول سال بین ۶۰ تا ۷۰ درصد صادرات کیوی مجموعه ما به هند و روسیه است.
*دو کشور هند و روسیه که بیشترین صادرات کیوی را به آنجا دارید خواستار چه نوع کیوی با چه مشخصاتی هستند؟
کشور هند کیوی با کالیبر ۲۷ تا ۳۶ را می خواهند؛ یعنی وزن ۳۶ عدد کیوی ۳ کیلوگرم شود. به این ترتیب مصرف کنندگان در این کشور کیوی با وزنی بین ۸۰ گرم تا ۱۲۰ گرم را می پسندند. در حالی که در روسیه معمولا محصول کیوی با وزن ۷۰ گرم تا ۱۲۰ گرم را می خواهند. البته روس ها برای بازارهای لوکسی که دارند کیوی با وزن بالای ۱۲۰ گرم را نیز خریداری می کنند.
قیمت هر کیلوگرم کیوی در کشور روسیه حدود ۲ دلار است اما زمانی که کیوی ایران وارد این بازار می شود با قیمت ۵۰ سنت به فروش می رود!
*بحث صادرات از ایران همیشه با مشکلاتی روبه رو است و وقتی صادرات مواد غذایی و میوه باشد مسائل کمی بیشتر هم می شود. شما به عنوان یک صادر کننده که به صورت تخصصی در حوزه صادرات کیوی کار می کنید عمدتا با چه موانع و مشکلاتی مواجه هستید؟
متاسفانه کشور ما درگیر یکسری مشکلات است که به تبع آن مقامات ما اهمیتی به تولید و سیستم بسته بندی نمی دهند. به همین دلیل ما در تولید و بسته بندی بسیار مشکل داریم. این در شرایطی است که صادرات محصولات کشاورزی باید به صورت تخصصی انجام شود اما هر فردی وارد پروسه صادرات شده است و با اجاره کردن یک مغازه اقدام به خرید کیوی و صادرات می کند که این امر بازار هدف را با مشکلات بزرگتری مواجه کرده است. لذا نیاز است دولت برای سیاست گذاری وارد عمل شود و تولید کننده و صادر کننده ها را شناسایی و کُددار کند. تا از این طریق صادر کنندگان واقعی که به صورت تخصصی فعالیت می کنند در این مسیر بمانند و فعالیت داشته باشند. از سوی دیگر با این کار تولیدکنندگانی که محصول استاندارد تولید می کنند فقط خواهند توانست محصولات خود را در اختیار صادر کنندگان قرار بدهند.
با این وجود چون چنین سیاست گذاری ایجاد نشده است و برنامه ریزی در این خصوص صورت نگرفته، تولید کننده ها هرچه دارند می فروشند و خریدار نیز هر آنچه در بازار است را خریداری و در سردخانه ها سرمایه گذاری می کند و به هر نحوی شده می خواهند با دیگر صادرکنندگان در بازارهای جهانی رقابت کنند.
در حقیقت خریداران ما غالبا در خصوص بحث کیوی موارد مهمی همچون اینکه چه کیفیتی دارد، آنالیز آن چیست، آیا میوه درست تغذیه شده است یا خیر و دیگر موارد توجه نمی کنند. اما چون بحث صادرات کیوی یک حرکت جمعی است بنابراین هر کسی بخواهد به این مسائل اهمیت بدهد به اصطلاح عقب می ماند؛ به عبارت دیگر یک رقابت ناسالمی ایجاد شده است که هر صادر کننده ای بخواهد در این مسیر سر پا بماند باید با جمع حرکت کند و لذا نمی تواند استانداردهای لازم را رعایت کند چون رعایت این استانداردها هزینه بر است و نمی تواند در بازار رقابت نتیجه بگیرد.
این در حالی است که اگر محصول خوبی در بازار باشد خریدار انگیزه بیشتری دارد لذا خریداران خارجی وقتی می بینند کیوی ارسالی ایران کیفیت ندارد در نتیجه رغبت خرید ندارد. متاسفانه در کشورهای هدف کیوی ایران نام خوبی ندارد و بد شهره شده است وقتی به بازار هدف می رسد قیمت آن حتی تا ۱۰۰ درصد افت پیدا می کند. به عنوان مثال قیمت هر کیلوگرم کیوی در در کشور روسیه حدود ۲ دلار است اما زمانی که کیوی ایران وارد این بازار می شود با قیمت ۵۰ سنت به فروش می رود! چون سیاست گذاری خوبی روی محصول کیوی انجام نشده است و هر کسی می تواند وارد مقوله صادرات شود و لذا به دلیل عدم آگاهی های لازم، عرضه نامتعارف با بازار هدف و همچنین ارسال محصولی با کیفیتی نه چندان مطلوب، وقتی به بازار هدف می رسد موجب می شود کیوی ایران در بازارهای صادراتی بی ارزش شود.
*کدام بازارهای صادراتی برای محصول کیوی ایران به صرفه تر از بقیه است؟
در حال حاضر بازارهای خوبی برای این محصول در سراسر دنیا وجود دارد اما به دلیل تحریم ها امکان دسترسی به این بازارها برای ما کم است. با این وجود الان غالبا به دو بازار هند و روسیه دسترسی داریم و صادرات انجام می دهیم. البته کشورهای همسایه نیز برای صادرات این محصول قابلیت دارند اما این کشورهای هدف نیز وقتی وضعیت کیوی ایران را در دیگر بازارهای خارجی می بینند به نوعی سوء استفاده می کنند و محصول ما را به پایین ترین قیمت خریداری می کنند.
صادرات زودهنگام، عدم بسته بندی استاندارد که باعث می شود ۴۰ تا ۵۰ درصد کیوی ما در بازارهای هدف زمانی که به دست مصرف کننده می رسد تلف شود
*با این تفاسیر می توان اینگونه گفت که در بازار جهانی جایگاه خوبی در مورد محصول کیوی نداریم.
ببینید به این نکته توجه داشته باشید که از نظر کیفیت در دنیا ما بهترین و با کیفیت ترین کیوی را داریم اما مساله این است که کیفیت این محصول در پروسه صادرات از بین می رود که عمدتا به دلیل صادرات زودهنگام، عدم بسته بندی استاندارد که باعث می شود محصول وقتی به بازار هدف می رسد کل بار سالم به دست مصرف کننده نرسد، و دیگر موارد است.
با این وجود خرابی محصول ایران در بازارهای صادراتی در بخش مصرف کنندگان بسیار بیشتر از خرابی محصولات دیگر صادرکنندگان است. به طوری که ۴۰ تا ۵۰ درصد کیوی ما در این بازارها زمانی که به دست مصرف کننده می رسد به اصطلاح پِرتی دارد. در حالی که کیوی عرضه شده توسط صادرکنندگان نیوزلند، یونان و ایتالیا به قدری حاوی بسته بندی شیک و خاص است و عاری از هرگونه آلودگی است که به طور ۱۰۰ درصدی سالم به مقصد می رسد.
به طور متوسط هزینه حمل و نقل یک ماشین کیوی از آستارا تا مسکو ۴ هزار دلار می شود
*به جز خرابی ۵۰ درصدی محصول کیوی در حین رسیدن به بازارهای مصرف هدف، صادرکنندگان این حوزه با چه چالش های دیگری روبه رو هستند؟
مساله بعدی پیش روی ما در بحث صادرات کیوی در واقع بحث هزینه های حمل و نقل است که بالا است. به طوری که هزینه حمل و نقل در کشور تا رساندن بار به مرز حداقل هزار دلار برای هر ماشین است و پس از آن باید در خارج از کشور از طریق ناوگان خارجی جابجا شود و هزینه دیگری باید پرداخت کنیم. در واقع در حال حاضر به اندازه کافی ماشین حمل با استانداردهای لازم در کشور وجود ندارد و هر آنچه هست برای جا به جایی بار در داخل کشور استفاده می شود و لذا من صادر کننده به اجبار باید برای حمل محموله ارسالی از مرز تا بازار مقصد از ناوگان خارجی استفاده کنم. در حوزه کاری ما معمولا هزینه حمل هر ماشینی که به اوکراین و مسکو می رود سه هزار و ۵۰۰ تا پنج هزار و ۵۰۰ دلار می شود. به عبارت دیگر به طور متوسط هزینه حمل و نقل یک ماشین کیوی از آستارا تا مسکو ۴ هزار دلار می شود.
یکی دیگر از چالش هایی که غالب صادرکنندگان با آن مواجه هستند در رابطه با نقل و انتقال ارز و بازگرداندن ارز حاصل از صادرات است. دولت قانون بازگشت ارز حاصل از صادرات را به سامانه نیمایی در حالی مصوب کرده است که در مورد محصولات کشاورزی این واقعیت را نمی توان انکار کرد که در این حوزه هنگام صادرات حداقل ۵۰ درصد سوخت و سوز داریم اما باز هم هزینه این تلفات گردن صادر کننده ها افتاده است که باید به سامانه واریز کنند. در نتیجه اغلب صادرکنندگان الان به نام خودشان نمی توانند محصولی را صادر کنند و به اجبار از طریق شرکت های متفرقه بار را ارسال می کنند.
با این تفاسیر صادرات با کارت بازرگانی برای من صادر کننده یک تهدید محسوب می شود و از سوی دیگر ارزی وجود ندارد که در سامانه نیما واریز کنم و به عبارتی فقط کاغذ بازی است.
علاوه بر این سیستم بانکی برای همه به درستی کار نمی کند که بتوانیم پول را از طریق سیستم بانکی وارد کشور کنیم در حالی که سیستم بانکی باید برای همه باشد تا برای همه زمینه رقابت وجود داشته باشد. به این ترتیب ما الان مجبور هستیم از طریق صرافی های آزاد این نقل و انتقالات را انجام بدهیم و بابت این مساله هم باید یکسری هزینه های اضافی پرداخت کنیم. مخلص کلام اینکه قانون بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، باعث شده صادر کنندگان به نام خودشان صادرات انجام ندهند.
*سخن پایانی...
در پایان از مسئولان مخصوصا در امور باغبانی خواهش می کنم با توجه به قانونی که ایران در توافق نامه اوراسیا متعهد به آن شده است که بر اساس آن بایستی برای محصولات کشاورزی که از ایران به اوراسیا ارسال می شود گواهی مبدا صادر شود، این کار را در محل تولید انجام دهند. این توافق نامه به این معنا است که محصول ارسالی در محل تولید باید توسط وزارت جهاد کشاورزی تایید شود. با این وجود وزارتخانه به جای اینکه زیرساخت های این کار را درست کند، در هنگام خروج بار از کشور در مرز، برای پیگیری این مساله سخت گیری می کند! که این اقدام وزارت جهاد کشاورزی باعث می شود مشکلات صادر کننده ها بیشتر شود در حالی که همه این تاییدات باید در محل تولید صورت گیرد نه در مرز خروج.
از سوی دیگر همه می دانیم که کیوی تنها محصولی است که تنها در ۵ تا ۶ کشور دنیا به صورت عمده تولید می شود و همانطور که می دانید در ایران نیز فقط در دو استان گیلان و مازندران پرورش داده می شود. با این تفاسیر در خواست ما این است که با توجه به ارز آوری بالای این محصول منحصر بفرد، مسئولان روی این محصول یک برنامه ریزی و سیاست گذاری درست انجام بدهند و باغات و صادرکنندگان منطقه را کُد دار کنند تا محصولات فاقد کیفیت برای صادرات به سردخانه ها ارسال نشود و بازار های هدف را با ارسال چنین محصولات بی کیفیت خراب نکنند. در واقع ما از مسئولان خواستار این هستیم که با نظارت های دقیقی که می توانند داشته باشند، زمینه ای فراهم کنند تا فقط کیوی باکیفیت به کشورهای هدف ارسال شود و به این ترتیب ارزش واقعی این محصول نیز هم برای تولید کننده و هم برای صادر کننده حاصل شود. علاوه بر این اگر ارزش واقعی کیوی ایران در دنیا حاصل شود کشورهای مقصد نمی توانند از این موضوع سو استفاده کنند و محصول ما را به پایین ترین قیمت ممکن خریداری کنند.
نظر شما