بازار؛ گروه بین الملل: «میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمان های بین الملی مستقر در وین بعد از دور ششم مذاکرات هسته ای در وین پیش بینی کرده بود که ۲۴ تیرماه(ششمین سالگرد توافق برجام) روز اعلام توافق نهایی بین ایران و طرفهای مقابل برجام است ولی پیش بینی او درست از آب در نیامد.
وی در این خصوص گفت: «انتظارات در خصوص به نتیجه رسیدن مذاکرات احیای برجام تا ششمین سالگرد حصول توافق برجام در ۱۵ ژوئیه (۲۴ تیر) محقق نشد. وقفه در مذاکرات وین برای احیای برجام طولانی‌تر از انتظار شده است. به نظر می‌رسد با توجه به انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر در ایران، این کشور به زمان بیشتری برای آماده شدن نیاز دارد. انتظارات درباره به نتیجه رسیدن این روند (گفت‌وگوهای احیای برجام) تا ششمین سالگرد توافق هسته‌ای برآورده نشد.»
در این خصوص یک مقام ارشد ایرانی در مصاحبه با خبرگزاری رویترز، درباره اینکه دور هفتم گفت‌وگوها چه زمانی آغاز خواهد شد گفته است: «ما عجله نداریم.» او اضافه کرده بود آغاز مجدد گفت‌وگوها در هفته آینده به «اتخاذ تصمیم‌های سخت سیاسی» از سوی واشنگتن بستگی خواهد داشت.
حتی اولیانوف در پایان دور ششم گفتگوها و در پاسخ به خبرنگاران اعلام کرده بود ایران در خصوص گفتگوهای منطقه ای دید مثبتی دارد.
حتی یک مقام آمریکایی اعلام کرده بود که روسیه در این زمینه پیشنهاداتی را هم مطرح کرده است که در حال بررسی است.
با این وجود «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان بعد از موضع گیری اولیانوف مبنی بر عدم حصول به توافق در ۲۴ تیرماه گفت: «ما فکر می‌کنیم که این گفت‌وگوها می‌توانند به هدفش برسند. فکر می‌کنم ظرف هفته‌های آینده به آن نقطه خواهیم رسید.»
یک استدلال مطرح این است که ایران به این نتیجه رسیده که گفتگوها در دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی ادامه یابد.
اما مساله اصلی فشار بر ایران است تا درباره گفتگوها در آینده و در خصوص موضوعات منطقه ای و موشکی موافقت کند و این تضمین را در گفتگوهای منجر به توافق هسته ای بدهد.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با با دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای دانشگاه هاروارد آمریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید.
دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای مرکز بلفر مدرسه کندی دانشگاه هاروارد آمریکا است. او دکترای خود را از دانشگاه سیراکیوس آمریکا اخذ کرده است. حوره مطالعاتی وی موضوع هسته ای ایران با تمرکز بر فرایندهای تصمیم گیری در برنامه هسته ای ایران است. وی همچنین در خصوص سیاست خارجی ایران، روابط بین المللی خاورمیانه، نقش هویت دولت در سیاست خارجی و رژیم تجاری خارجی ایران مطالعه و تحقیق دارد.
*در حالی سخن از پایان مذاکرات وین در دور آتی وجود داشت که زمانی برای دور بعدی مذاکرات مشخص نشده است و به نظر می رسد مذاکرات به بن بست خورده است. ارزیابی شما چیست؟
مذاکرات سخت و پیچیده ای در جریان است و رسیدن به بن بستهای مقطعی جزئی ذاتی از چنین مذاکراتی هست. از آنجا که هر دو طرف به چنین توافقی نیاز دارند با گذشت زمان احتمال دست یافتن به راه حلهایی برای شکستن این بن بستها بیشتر میشود. افت و خیزهای اینچنینی در مذاکرات مشابه قبلی هم وجود داشته است.
*برای دولت اوباما، توافق هسته ای گام اول برای مذاکره درباره سایر مسائل با ایران بود. یعنی او قصد داشت ابتدا مساله هسته ای را حل و فصل کند و سپس سراغ سایر مسائل برود. اما برای بایدن قضیه فرق دارد و او همزمان با مذاکرات هسته ای خواهان تضمین مذاکرات درباره مسائل منطقه ای و سایر موضوعات است. آیا بایدن موفق در چنین روشی خواهد بود؟
علل مختلفی ممکن است باعث رویکرد نسبتا متفاوت بایدن و اوباما در ارتباط با ایران شده باشد، ولی یک عامل مهم موقعیت و بستر زمانی متفاوتی است که این دو رئیس جمهور به موضوع ایران می پردازند. برجام برای اوباما دستاورد بزرگی به شمار می آمد چون اولین تجربه مهم تعامل دیپلماتیک آمریکا با ایران بود. ولی برای بایدن بازگشت به برجام کف خواسته های امریکا به شمار می آید و دستیابی به آن اعتبار سیاسی خاصی برای او در نزد افکار عمومی امریکا رقم نمیزند .
در دوران ترامپ تبلیغات زیادی برای بی ارزش نشان دادن و اعتبارزدایی از برجام صورت گرفت که در ذهن بخشی از مردم امریکا ته نشین شده است. با گذشت زمان و به سر آمدن تدریجی محدودیتهای هسته ای برجام برای ایران این توافق اهمیت اولیه خود را هم برای امریکا از دست می دهد. لذا بایدن برای اعتبار داخلی خود باید نشان دهد که قادر است فراتر از آنچه که اوباما بدست آورد از ایران امتیاز کسب کند.
*اینکه بایدن مذاکرات هسته ای را به سایر موضوعات گره می زند این است که اگر تحریمها را لغو کند دیگر ابزار فشار موثری بر ایران نخواهد داشت. بر این اساس مذاکرات هسته ای به نوعی به مذاکره با مسائل منطقه ای و موشکی ایران گره می خورد. ایران هم مذاکره درباره مسائل منطقه ای و موشکی را قویا رد می کند. ابراهیم رئیسی رئیس جمهور منتخب ایران نیز در اولین نشست خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات این موضوع را قویا رد کرده است. در چنین شرایطی آیا احتمال تشدید تنشها بین ایران و امریکا و به سرانجام نرسیدن مذاکرات وجود دارد؟
این نکته کاملا درست است که امریکا خواهان حفظ هر چه بیشتر تحریمها و اهرمهای چانه زنی خود در قبال ایران است تا از آنها در ارتباط با موضوعات مورد اختلاف دیگر بهره برداری کند. این کاری است که در برجام هم انجام شد و فقط تحریمهای هسته ای آن هم به صورت نه چندان موثر رفع شد.
امریکا از تمام اهرمهای خود استفاده خواهد کرد تا ایران را مجاب به رضایت دادن برای شروع مذاکرات بیشتر کند ولی بعید است تا آنجا پیش برود که شانس بازگشت به برجام را به خطر بیاندازد. عامل زمان به نفع امریکا هم نیست و با طولانی شدن مذکرات و اقدام ایران در تداوم کاهش تعهدات برجامی و گسترش برنامه هسته ای خود پیچیدگیهای جدیدی به موضوع اضافه میشود که به نفع امریکا نیست.
*سیاست دولت بایدن بر اساس «موازنه از راه دور» (offshore balancing) تعبیه شده است. بر این اساس امریکا در صدد است تا خود را به صورت جدی در خلیج فارس نکند و متمرکز بر چین باشد. تاکید دولت بایدن بر تضمینی بر مذاکره در خصوص مسائل منطقه ای و موشکی و نپذیرفتن ایران، می تواند این سیاست را با شکست مواجه سازد. نظر شما در این خصوص چیست؟
هدف سیاست «موازنه از راه دور» جلوگیری از ظهور هژمون های منطقه ای رقیب امریکا و ایجاد توازن قوا در یک منطقه است که مجاب ساختن ایران برای محدود کردن قابلیتهای موشکی و حضور منطقه ای خود هم سازگار با آن می باشد.
در واقع امریکا با این اقدامات و تقویت نظامی و سیاسی متحدان منطقه ای خود یعنی عربستان و اسراییل در صدد مهار قدرت ایران است تا به زعم خود از تبدیل شدن ایران به قدرت فائقه منطقه ای جلوگیری کند. اگر تضعیف قدرت ایران تا حدی دنبال شود که موجب بر هم ریختن تعادل قوا در منطقه شده و باعث ظهور هژمون منطقه ای دیگری شود قاعدتا با این سیاست در تضاد خواهد بود
نظر شما