بازار؛ گروه ایران: وضعیت اقتصادی ایران در هاله ای از ابهام قرار دارد و بسیاری از فعالان اقتصادی این نا اطمینانی را زهری برای کسب و کارها و فعالیت های اقتصادی کشور می دانند و این مساله تحت تاثیر مذاکرات وین و انتخابات ریاست جمهوری ایران است که از نگاه فعالان اقتصادی هر نتیجه متفاوتی از این دو مقوله می تواند اثرات متفاوتی بر اقتصاد ایران بگذارند به همین دلیل همه تصمیم های اقتصادی را به چند ماه بعد موکول کرده اند، در این رابطه خبرنگار بازار با علی اکبر نیکو اقبال اقتصاددان گفتگو کرده است، او معتقد است که این مسائل دو سناریو را پیشروی اقتصاد ایران گذاشته و هر کدام از آن ها پیچیدگی های خاص خود دارد و نیازمند مدیریت صحیح اقتصاد برای کاهش تورم و حذف مشکلات معیشتی مردم است.
در ادامه متن کامل این گفتگو را می خوانید؛
* اقتصاد ایران در دو سال گذشته فراز و نشیب های زیادی داشته و در شرایط کنونی هم مسائلی مانند مذاکرات و کسری بودجه و ... را پیش رو دارد که وضعیت اقتصاد در سال ۱۴۰۰ را مبهم کرده است، پیش بینی شما از اقتصاد ایران چیست؟
در حال حاضر اقتصاد ایران با دو سناریو روبرو است؛ نخست اینکه در چند ماه آینده ایران با دولت جدید در مذاکرات برجام به نتیجه نهایی می رسد و حاصل آن رفع تحریم های موجود و حداقل اجرای اف ای تی اف و آغاز دور جدیدی از همکاری ها با کشورهای دیگر است و سناریو دوم این است که گفتگوهای وین به سرانجام نرسد و اف ای تی اف هم مورد تایید دولت جدید قرار نگیرد که در این حالت به دلیل ادامه مشکلات کنونی وضعیت اقتصادی ایران پیچیده می شود، از این رو هر کدام از این سناریوها اثرات متفاوتی بر اقتصاد و زندگی مردم دارند و باید به صورت جزئی مورد بررسی قرار بگیرد.
* در حال حاضر هیچ کس نمی تواند سرنوشت مذاکرات را پیش بینی کند و حتی نمی توان تعیین کرد که دولت بعدی چه سیاست هایی را در اقتصاد کلان پیش می برد به همین دلیل همه چیز بر مبنای حدس و گمان تعیین می شود، با توجه به نشانه های اقتصادی رخ دادن کدام سناریو جدی تر است؟
چند وقت پیش سناریو اول یعنی توافق دوباره برجام در ایران جدی تر بود، اما در شرایط کنونی سناریو دوم هم محتمل شده و حتی در نوسانات قیمت دلار هم می توان این وضعیت را دید، برای نمونه زمانی که مذاکرات به نقطه مثبت می رسد قیمت ارز کاهشی است و حالت برعکس آن هم رخ می دهد.
چند وقت پیش سناریوی اول یعنی توافق دوباره برجام در ایران جدی تر بود، اما در شرایط کنونی سناریوی دوم هم محتمل شده و حتی در نوسانات قیمت دلار هم می توان این وضعیت را دید
* آیا با سناریو نخست اقتصاد ایران به رونق می رسد و می توان انتظار داشت که مشکلات کنونی تا حدودی پایان می یابد؟
به طور قطع کار ساده ای نیست که اقتصاد مشکل دار ایران را به حالت رونق برسد، اگر سناریو نخست رخ دهد ایران می تواند مبادلات مالی با دنیا را از سر بگیرد و واردات هم بهبود یابد و البته این مساله اگر اتفاق بیفتد هم نباید انتظار داشت که تمام مشکلات اقتصادی ایران به پایان برسد، هرچند درآمدهای ایران از بخش نفت می تواند تا ۴ برابر بیشتر شود یعنی با ۱۰ میلیارد دلار افزایش به ۴۰ میلیارد دلار برسد و بیش از ۲۰ میلیارد دلار از مطالبات بلوکه مانده که به خاطر تحریم ها در نزد کشورهای دیگر بود آزاد شود و اگر این اتفاق بیفتد عملا دولت از موضوع کسری بودجه فارغ خواهد شد.
اگر سناریو نخست رخ دهد ایران می تواند مبادلات مالی با دنیا را از سر بگیرد و واردات هم بهبود یابد و البته این مساله اگر اتفاق بیفتد هم نباید انتظار داشت که تمام مشکلات اقتصادی ایران به پایان برسد، هرچند درآمدهای ایران از بخش نفت می تواند تا ۴ برابر بیشتر شود
* اگر سناریو نخست را برای اقتصاد ایران در نظر بگیریم به این معنی است که دولت در مقابل آزادسازی پول های بلوکه اختیار عمل پیدا می کند که با هر فعالیتی اقتصاد کشور را شکوفا کند؟
در واقع در سال جاری اگر سناریو مثبت را در نظر بگیریم خوشبینی ها به وجود می آید اما به این معنی نیست که دولت در مقابل درآمد ۱۰۰ میلیارد دلاری که ناشی از آزادسازی پول های بلوکه در اختیار می گیرد می تواند هر فعالیت اقتصادی را شکوفا کند.
* بسیاری از مردم نسبت به توافق دوباره در برجام خوشبین هستند این مساله چشم انداز جدیدی پیش روی ایران باز خواهد کرد، اجرای این سناریو چگونه بر معیشت مردم اثر می گذارد؟
به کلی هرچند وضعیت اقتصاد ایران بسیار حساس هست و حتی در یک دوره ای آزادسازی پول های بلوکه هم می تواند ایران را در معرض بیماری هلندی قرار دهد اما این مساله به سیاست های دولت در زمینه توزیع منابع بستگی دارد، به طور قطع کالاهای وارداتی افزایش پیدا می کند و درصورت مدیریت مناسب تورم هم در مدت یکسال تا ۲۰ درصد کاهش می یابد و مردم با همین توان مالی می توانند کالاهای مورد نیاز خود را تامین کنند.
آزادسازی پول های بلوکه و اثر آن در اقتصاد به سیاست های دولت در زمینه توزیع منابع بستگی دارد، به طور قطع کالاهای وارداتی افزایش پیدا می کند و درصورت مدیریت مناسب تورم هم در مدت یکسال تا ۲۰ درصد کاهش می یابد
* در دو سال گذشته کشور با تورم بسیار زیادی مواجه بوده که برخی کارشناسان معتقدند مستقیما اثر افزایش قیمت ها است و برخی هم می گویند این مساله ناشی از چاپ اسکناس توسط دولت و افزایش نقدینگی بدون پشتوانه است نظر شما در این زمینه چیست؟
در شرایط کنونی تورم ناشی از بودجه های با کسری های بالای ۲۰ درصد و نقدینگی بالا است که وارد جامعه شده و تقاضای بالقوه ای را به وجود آورده است. در واقع پس از بروز کسری بودجه نشر اسکناس و عملیات بانکی که قدرت تبادلات آن ۶ برابر است تورم واهی را به وجود آورده و مردم را گرفتار تورم کرده است، در حالی که در ۲۸ کشور اروپایی کسری بودجه کمتر از ۳ درصد است و در ایران سالانه بیش از ۲۰ درصد کسری بودجه داریم و از طرف دیگر میزان رشد اقتصادی در ایران به صفر رسیده و عرضه کل هم کاهش یافته و متناسب با تقاضای کل نیست.
در ۲۸ کشور اروپایی کسری بودجه کمتر از ۳ درصد است و در ایران سالانه بیش از ۲۰ درصد کسری بودجه داریم و از طرف دیگر میزان رشد اقتصادی در ایران به صفر رسیده و عرضه کل هم کاهش یافته و متناسب با تقاضای کل نیست
* آیا نفتی بودن اقتصاد کشور به مشکلات تورمی دامن زده است؟
در کشورهای اروپایی شمالی ۵۰ درصد از فروش نفت ذخیره می شود یا در کشورهای دیگر سرمایه گذاری می کند با همه این شرایط کشوری مانند نروژ نزدیک به ۱۰ درصد تورم دارد و اگر درآمد نفتی را در کشورش هزینه می کرد حتما با تورم بسیار بالاتری مواجه می شد.
* آیا چگونگی هزینه کرد پول های بلوکه شده اثر متفاوتی بر اقتصاد کشور یا رشد اقتصادی خواهد داشت؟
درحال حاضر ۸۰ درصد بودجه دولت هزینه ای و تاثیر در رشد اقتصادی ندارد و بسیاری موسسه ها از دولت هزینه دریافت می کنند این در حالی است که قبلا این موسسه ها باید از طریق درآمدهای مستقیم اداره می شدند. به طور قطع اجرای پروژه های زیربنایی بهره وری ایجاد می کند و هزینه های کل اقتصاد را پایین می آورد برای نمونه وقتی جاده و راه آهن وجود داشته باشد هزینه شرکت های تولیدی کاهش می یابد و می توانند در جهش اقتصادی موثر باشد.
* وضعیت کنونی اقتصاد کشور بر صنعت چه تاثیری گذاشته است؟
در شرایط کنونی اقتصاد ایران تولیدکننده ها نیاز ندارند کیفیت محصولات خود را بالا ببرد، زیرا تورم در ایران به صورت فصلی رخ می دهد و با ممنوعیت واردات کالاها به صورت انحصاری عرضه می شوند، برای نمونه ایران خودرو به صورت دوره ای قیمت محصولات خود را بالا می برد و هیچ کس چاره ای جز خرید کردن از محصولات این شرکت ندارد زیرا خودروی دیگری در بازار که شرایط متفاوتی داشته باشد وجود ندارد.
نباید منابع ارزی پس از آزاد سازی در اختیار هر شرکت ورشکسته ای قرار گیرد و از طرف دیگر باید واردات کالاهای غیرضروری منع شود و نهاده ها، دارو و ... که جزو کالاهای اساسی هستند باید با قیمت مناسب تامین شوند
* چگونه دولت می تواند از منابعی ارزی که قرار است آزاد شود در راستای رشد اقتصاد بکار گیرد؟
بانک ها باید منابع خود را در اختیار شرکت های تولیدکننده قرار دهند تا با افزایش تولید در کشور روند توسعه پیش گرفته شود و البته باید در همان ابتدا با بررسی های اقتصادی ارزیابی این شرکت ها به صورت دقیق انجام شود و بعد به آنها تسهیلات داده شود و نباید این منابع در اختیار هر شرکت ورشکسته ای قرار گیرد و از طرف دیگر باید واردات کالاهای غیرضروری منع شود و در تامین نهاده ها، دارو و ... که جزو کالاهای اساسی هستند باید با قیمت مناسب تامین شوند.
* در شرایط کنونی بسیاری از مردم نسبت به توقف واردات گلایه مند هستند و معتقدند که باید رقابت پذیری در تولید به وجود آید اما هنوز این اتفاق رخ نداده آیا دولت می تواند همچنان به ممنوعیت واردات کالا ادامه دهد؟
در چهار دهه گذشته ایران اسکله های زیادی برای واردات کالا ساخته است و از طرف دیگر اگر دولت مانع واردات هم شود خودش را از درآمدهای ناشی از واردات محروم می کند، به همین دلیل دولت نمی خواهد جلوی واردات را بگیرد و در همین مقطع کنونی مشکلاتی در زمینه دپوی کالا به وجود آمده است
* برخی آزادسازی پول های بلوکه را مهمترین محرک اقتصادی ایران در سال جاری می دانند، اما برخی معتقدند که این مساله به چگونگی استفاده از این پول ها بر می گردد، آیا دولت می تواند از طریق تبدیل ارز به ریال شرایط اقتصادی را متعادل کند؟
در حال حاضر تقاضای کل در دست دولت است و می تواند منابع ارزی را تبدیل به ریال کند و با داشتن منابع ارزی متعادل عمل کن، د اما مساله اینجاست که نوسانات ناگهانی در اقتصاد ایران سمی است و گرفتارهای زیادی در اقتصاد ایران ایجاد می کند.
* چرا تورم اقتصادی ایران در چند سال اخیر متفاوت از تورم های قبلی کشور است؟
رکود تورمی ایران در ایران متفاوت از تورم های دوره قبلی است، زیرا ایران نتوانسته بهره وری و کارآمدی داشته باشد و برای عبور از این مساله دولت باید رشد اقتصادی را بدون مبادلات مالی و ... ایجاد کند.
بروز سناریو دوم در اقتصاد ۱۴۰۰ چه تبعاتی در بخش واردات و صادرات کالا برای ایران بر جای می گذارد؟
در حال حاضر ادامه مذاکرات بدون توافق می تواند در اقتصاد کشور به شکل های مختلفی نمود پیدا کند و این موضوع به روابط با کشورهای همسایه، صادرات و جذب سرمایه های خارجی و ... بستگی دارد. در واقع با بروز سناریو دوم مشکلات زیادی برای نقد کردن درآمدهای ارزی به وجود می آید و اینکه کشورهای بدهکار ممکن است بخواهند به جای مطالبات به ایران کالا بدهند و این مساله زیان سنگینی برای ایران خواهد داشت، زیرا در شرایط معمولی ایران می توانست کالا را ارزانتر بخرد یا حتی امتیاز فروش کالا در مقابل خرید را بگیرد، اما در صورت اجبار به خرید در مقابل آزاد کردن پول های بلوکه عملا منفعتی برای اقتصاد ایران به وجود نمی آید و مشکلات کنونی اقتصاد کشور ادامه می یابد.
در حال حاضر ادامه مذاکرات بدون تواق می تواند در اقتصاد کشور به شکل های مختلفی نمود پیدا کند و این موضوع به روابط با کشورهای همسایه، صادرات و جذب سرمایه های خارجی و ... بستگی دارد. در واقع با بروز سناریو دوم مشکلات زیادی برای نقد کردن درآمدهای ارزی به وجود می آید
* در صورتی که اقتصاد ایران با سناریو دومی یعنی عدم توافقات روبرو شود تورم چند درصدی برای اقتصاد ایران محتمل تر خواهد بود؟
تورم امسال در صورتی که توافقات حاصل نشود می تواند ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش یابد هرچند احتمال توافق بیشتر است و اگر مذاکرات کجدار و مریز ادامه پیدا کند و کمی هم تعدیل در تحریم ها هم ایجاد شود. در واقع این جریان تورم زا در سناریو بدون توافق برجام ادامه پیدا می کند، زیرا بودجه هم مشکلاتی دارد و دولت هزینه بالایی در مقابل تامین منابع محدود دارد.
* در دو سال گذشته فشارهای زیادی علیه ایران اعمال شد و دولت ایران هم همواره سیاست های را برای کم اثر یا بی اثر کردن این فشارها داشته و در سال جاری هم تدابیری برای مقابله با تورم های احتمالی خواهد داشت، هر کدام از این تدابیر چگونه می تواند اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار دهند؟
اگر دولت در سال جاری با کسری بودجه مواجه شود و تامین منابع بودجه ۱۴۰۰ را از طریق چاپ اسکناس در نظر بگیرد، به طور قطع در سال جاری تورم به شدت افزایش می یابد، مگر اینکه دولت درآمدهای خوبی از طریق مالیات کسب کند و البته این کار شدنی است و این میزان مالیات در مقابل تسهیلات و سودهای کلانی که برخی شرکت ها می گیرند چیزی نیست.
اگر دولت در سال جاری با کسری بودجه مواجه شود و تامین منابع بودجه ۱۴۰۰ را از طریق چاپ اسکناس در نظر بگیرد، به طور قطع در سال جاری تورم به شدت افزایش می یابد، مگر اینکه دولت درآمدهای خوبی از طریق مالیات کسب کند
* در شرایط کنونی اقتصاد کلان و خرد ایران در وضعیت بدی قرار دارد و آمار رشد اقتصادی هم مناسب نیست در چه حالتی امکان رشد اقتصادی دوباره وجود خواهد داشت؟
در حال حاضر رشد اقتصادی ایران منفی است و ایران می تواند با جذب سرمایه گذار خارجی و داخلی رشد اقتصادی چند درصدی ایجاد کند و اگر این اتفاق نیفتد و تورم هم ادامه یابد مردم زیر فشار بیشتر اقتصادی قرار خواهند گرفت.
نظر شما