تهمینه غمخوار؛ بازار: دور پنجم مذاکرات ایران و امریکا در روز سه شنبه هفته گذشته آغاز شد. عده ای از هیئت های شرکت کننده در نشست وین، انتظار دارند که دور پنجم دور آخر باشد، اما ادامه کار توسط کارگروه‌ها در هر دو حوزه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها و کارگروه سوم که مربوط به نحوه اجرای توافقات خواهد بود، همچنان ادامه دارد.
«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رئیس هیئت ایرانی شرکت کننده در مذاکرات وین پس از نشست روز سه شنبه کمیسیون مشترک برجام در گفت و گویی درباره نشست مذکور گفت: همه طرف ها کماکان جدی هستند و با جدیت در این مذاکرات حضور پیدا کردند. بسیاری از هیئت های حاضر امیدوارند که درو پنجم، دور آخر باشد و ما بتوانیم سریعتر به یک جمع بندی دست یابیم. چنین امیدی وجود دارد، اما یک مقدار هم باید محتاطانه فکر و عمل کرد. موضوعاتی که برای نهایی شدن و تصمیم گیری باقی‌مانده، کماکان موضوعات مهمی هستند، البته تعدادشان کمتر شده و در دوره‌های گذشته در نگارش متن هم به مقدار زیادی به سمت جلو حرکت کرده ایم. این دور هم می‌توانیم کار را بیشتر جلو ببریم، ولی موضوعاتی که باقی‌مانده، کماکان موضوعات کلیدی است که باید تصمیم گیری در خصوص آن ها اتخاذ شود.
حال، در شرایطی که رئیس هیئت ایرانی شرکت کننده در مذاکرات وین از داشتن امید در خصوص دستیابی به توافق در دور حاضر اظهاراتی را بیان نموده است، نماینده روسیه نیز در توئیتی در روز گذشته، دور پنجم مذاکرات برجامی را دور آخر آن اعلام کرده در حالی که یک دیپلمات ارشد اروپایی در وین اظهار کرده که در دور پنجم احیای برجام تا اینجا هنوز پیشرفت چندانی نداشته است و هر چه به پایان نزدیک می شویم، کار دشوارتر و پیچیده تر می شود.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع در حال جریان وین، خبرنگار بازار گفتگویی را با دکتر «رحمان قهرمانپور» پژوهشگر ارشد روابط بین الملل و کارشناس سیاست خارجی و تحریم انجام داده که مشروح مصاحبه را در ادامه می خوانیم:
* عباس عراقچی رئیس تیم مذاکره کننده ایران در وین اعلام کرده که همه طرف ها کماکان جدی هستند و با جدیت در این مذاکرات حضور پیدا کرده اند. بسیاری از هیات های شرکت کننده امیدوارند که این دور از مذاکرات دور آخر باشد و یک جمع بندی صورت گیرد. وی همچنین اظهار کرده می شود چنین امیدی وجود دارد، اما باید محتاطانه حرکت کرد. از دیدگاه شما آیا این امید وجود دارد که این دور از مذاکره دور آخر باشد؟
بله این امید برای برگزاری دور آخر وجود دارد، اما مسئله اصلی این است که باید دید که با توجه به شرایط داخلی و انتخابات پیش رو، برنامه ریزی ایران چیست. منظور من این است که تاکنون این مذاکرات در رابطه با کلیات جلو رفته و اصطلاحا از ریل خارج نشده است. اما طبیعی است که اختلافات وجود داشته باشد. از دور چهارم اختلاف اصلی در خصوص سانتریفیوژهای جدید پیشرفته ای است که ایران نصب کرده و از نظر فنی بسیار مهم هستند. این سانتریفیوژها از سرعت بالایی برخوردارند و با سرعت بیشتری اورانیوم را غنی‌سازی می نمایند.
طرف غربی معتقد است که به دلیل آن که در برجام سانتریفیوژها دیده نشده، بنابراین ایران حق ندارد از این دستگاهها برخوردار و حتی به نصب آنها بپردازد. اما ایران هم به دلیل آن که استدلال خود را در زمینه تحقیق و توسعه دارد، بر روی این موضوع پافشاری می کند. بنابراین، ما باید منتظر بمانیم که این اختلافات جزئی و ظرافت های موجود سرانجام چه زمانی حل خواهد شد، زیرا اینگونه به نظر می رسد که دو طرف بر سر کلیات به توافق دست یافته اند. در حال حاضر، مسئله این است که آیا این اقدامات جزئی و ظریف می تواند پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران به پایان برسد یا خیر؟
باید منتظر بمانیم که این اختلافات جزئی و ظرافت های موجود سرانجام چه زمانی حل خواهد شد، زیرا اینگونه به نظر می رسد که دو طرف بر سر کلیات به توافق دست یافته اند
با توجه به تحولاتی که در یکی دوهفته گذشته رخ داده، به نظر می رسد که تصمیم مقامات ایرانی است که موضوع سیاست خارجی، مذاکرات و توافق هسته ای تبدیل به محل اختلاف میان نامزدهای انتخاباتی نشود. ما میدانیم که مناظره های انتخاباتی در پیش است و احتمال دارد که نامزدها در خصوص موفقیت و یا عدم موفقیت های مذاکرات بحث کرده و جزئیات آن را افشا نمایند کما اینکه در سالهای گذشته شاهد این مسئله بوده ایم.
بنابراین به نظر من، تصمیم ایران است که حال حاضر در خصوص جزئیات مرتبط با مذاکرات با احتیاط حرکت کند تا در داخل تبدیل به موضوعی بحث برانگیز و مورد اختلاف نگردد. لذا؛ در یک جمع بندی می توان گفت که کلیات توافق صورت گرفته و دو طرف از اراده کافی برای حصول این توافق برخوردار هستند، اما نحوه انجام تعهدات طرفین، راستی آزمایی، تحریم های خارج از برجام، تست سانتریفیوژها و موضوعات جزئی همانند این موارد، همچنان مذاکرات ادامه دارد که از نظر فنی مسئله عجیبی نیست. مذاکرات خلع سلاح و تسلیحاتی عموما زمان بر است زیرا مسائل فنی متعددی دارد و در همه جای دنیا معمولا مذاکرات هسته ای به زمان زیادی نیاز دارد.
* آیا امریکا هم مذاکرات را تا رسیدن به نتیجه ادامه خواهد داد و تا چه میزان احیای برجام برای پیشبرد سیاستهای خاورمیانه ای بایدن اهمیت دارد؟
امریکاییها از شرایط ایران آگاهند و منتظر خواهند ماند، اما اگر منظور شما این است که تا چه حد برای ایران امتیازاتی را قائل می شوند، باید منتظر بود و دید که در فرایند مذاکرات چه اتفاقی رخ خواهد داد. این مسئله مهم است که طرفین از چه تکنیک های مذاکراتی استفاده کرده و در زمان مناسب امتیازاتی را قائل شده و از یکدیگر دریافت کنند.
برای نمونه، با این که یکی از موضوعات مورد اختلاف خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست گروههای تروریستی است، اما هنوز مشخص نیست که آیا امریکا با این موضوع موافقت خواهد کرد یا نه، آنچه که مشخص و مبرهن می باشد، این است که تصمیم کلی دولت بایدن بر حصول توافق با ایران است.
آنچه که مشخص و مبرهن می باشد، این است که تصمیم کلی دولت بایدن بر حصول توافق با ایران است
از طرف دیگر با توجه به اینکه در مذاکرات فهم طرفین امری مهم است، باید ببینیم که امریکا در چه زمانی احساس خواهد کرد که ایران قصد دارد میز مذاکرات را ترک نماید و لذا مجبور است که امتیازاتی را برای ایران قائل شود. بنابراین هنوز نمی توان پیش بینی کرد که امریکا هم مذاکرات را تا رسیدن به نتیجه ادامه خواهد داد یا خیر.
* موضوع مهم در جریان این مذاکرات، چگونگی رفع تحریمهای ایران است. به نظر می رسد تحریمهای غیر هسته ای صرفا تعلیق می شود. از نظر شما چه تضمینی وجود خواهد داشت که آمریکا مجدد از آنها به عنوان اهرم فشار برای مذاکره در خصوص مسائل موشکی و سیاست منطقه ای استفاده نکند؟
واقعیت این است که در ایران بحث برطرف کردن، لغو و برداشته شدن تحریم ها به یک بحث قابل طرح و عمومی تبدیل شده است. امریکا قصد ندارد که ساختار تحریم ها را از بین ببرد و به طور کامل لغو نماید. در حال حاضر باید این فرضیه را بپذیریم که هنوز کاملا مشخص نیست که آیا در طول این مذاکرات امریکا به لغو تحریم ها خواهد پرداخت یا خیر، زیرا ما در داخل باید امتیازی را کسب کرده که در آن صورت ادعا کنیم که توافق به نفع ما بوده است.
امریکا قصد ندارد که ساختمان تحریم ها را از بین ببرد و به طور کامل لغو نماید
در داخل امریکا نیز به همین منوال است، لغو کامل و «کن لم یکن» کردن تحریم ها برای بایدن هزینه زیادی به همراه دارد. هم اکنون جمهوری خواهان همه تلاششان این است که انتخابات میان دوره را به ۲۰۲۲ بکشانند و ترامپ عزم خود را در این میان جزم کرده است. بنابراین بایدن هم در شرایط سخت و دشواری قرار گرفته و وضعیت امریکا به این شکل است. بنابراین اگر شما به دنبال آن باشید که امریکا کل تحریم ها را از لغو خواهد کرد، در آن صورت امکان ادامه مذاکره وجود نخواهد داشت.
* احتمال تغییر ترکیب سنا آمریکا در انتخابات دو سال آینده سنا وجود دارد. این موضوع چه تاثیری بر رویکرد آمریکا به موضوع تحریمهای ایران خواهد داشت؟
نظام قاعده در امریکا، نظام «چک و بالانس» (check and balance) است. هنگامی که امریکا بنیان گذاری شده، قدرت هایی به کنگره اعطا و قدرتهای دیگری به رئیس جمهور داده شده است. درست است که نظام امریکا ریاستی بوده و ارتش تحت نظر رئیس جمهور می باشد، اما کنگره به عنوان ایجاد کننده توازن در برابر رئیس جمهور عمل می کند و قدرتهای قانونی زیادی هم برخوردار است.
بنابراین جواب سوال شما مثبت است، بله، اگر جمهوری خواهان در انتخابات ۲۰۲۲، مجلس نمایندگان و سنا را همچنان در اختیار بگیرند، بلکه ممکن است اقداماتی را در خصوص تحریم های ایران انجام دهند، اما به طور کلی به دلیل ریاستی بودن نظام، بایدن می تواند بر اساس اختیارات خود عمل نماید، اما باید بگویم این موضوعات مسائلی است که جواب قطعی برای آنها وجود ندارد و تابع موازنه قدرت سیاسی داخلی است.
نظر شما