امیرحسین عیدی؛ بازار: در شرایط کنونی و با توجه به سند توافق همکاری ایران با چین صحبت‌های مختلفی از مزایا و معایب این توافقنامه زده می‌شود و خیلی از افراد را نگران کرده است که دوباره اتفاقات برجام رخ ندهد. بر این اساس خبرنگار بازار به سراغ محمدحسن صبوری کارشناس مسائل اقتصادی رفت و در مورد راهکارهای برون رفت از مسائل اقتصادی و سند توافق با چین و همچنین مزایا و معایب بازگشت دوباره به برجام با وی گفتگو کرد. آنچه در ادامه می‌آید شرح گفتگو با وی می‌باشد.
*چه راهکاری را برای برون‌رفت از این اوضاع اقتصادی پیشنهاد می‌کنید؟
در گام اول ما پس از سال ۹۲ به برخی از آموزه‌های اقتصاد بی‌توجهی کردیم و از تجربیاتی که در سال‌های گذشته داشتیم استفاده نکردیم و از نقاطی که در سال‌های گذشته ضربه خوردیم مجددا از همان‌ها ضربه دیدیم. بی‌اعتنائی به انضباط پولی در دو دولت اخیر به طور قابل توجه مشهود بوده و ما در سال‌های مختلف شاهد رشد فزاینده حجم نقدینگی در کشور بودیم. آموزه‌های اقتصادی حکم می‌کند که افزایش نقدینگی در بلند مدت حتماً به تورم منجر خواهد شد، اگر به صورت یک به یک هم در نظر نگیریم، باز هم در بلند مدت نزدیک به همان افزایش نقدینگی، افزایش قیمت‌ها را خواهیم داشت. در کنار این موضوع افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی نیز اتفاق خواهد افتاد. نظریات مختلف اقتصادی در این خصوص وجود دارد که مورد تاکید دانشگاه‌هایی با تفکر اقتصاد آزاد که نقدینگی در نهایت چنین معضلاتی را برای اقتصاد کشورها ایجاد خواهد کرد.
می‌توان گفت بعد از سال‌های دهه۸۰ میلادی معضل تورم بالا در خیلی از کشورها حل شده است، اما ما شاهد این هستیم که در سالیان متوالی ما تورم دو رقمی در کشورمان داشتیم که همانطور که گفتم دلیل اصلی آن بی‌انضباطی پولی مقامات اقتصادی کشور است. می‌توانیم بگوییم ریشه این موضوع برمی‌گردد به اینکه تسلط مالی بر سیاست‌های پولی وجود دارد؛ یعنی ما کسری بودجه داریم و مجبوریم کسری بودجه‌مان را تبدیل به نقدینگی کنیم و این نقدینگی در قالب تورم در سال‌های آینده و همچنین کاهش ارزش پول ملی خودنمایی می‌کند.
ما هیچ وقت برای حل مشکل افزایش بی‌رویه حجم نقدینگی برنامه خاصی نداشتیم که بتوانیم آن را اجرایی کنیم و می‌توان گفت بر اساس آموزه‌های اقتصادی در هشت سال اخیر رشد نقدینگی ما به صورت غیرمنطقی اتفاق افتاده است و شاید فشارهای خارجی و مشکلاتی که در تجارت خارجی ما ایجاد شده است، فقط باعث شده که به صورت کاتالیزور این اتفاقی که قرار بود در ۳-۲ سال آینده بیافتد، به صورت یکباره در سال‌های ۹۸ و ۹۹ خودش را نشون داد و پتانسیل تورمی ما در این سال‌ها تخلیه شد.
*نظر شما در مورد سند توافق ایران و چین چیست؟
در این خصوص مقامات تا آنجایی که می‌توانند باید شفاف‌سازی بیشتری انجام بدهند که عامه مردم یا بخشی از مردم که اطلاعاتی در این خصوص ندارند، تحت تاثیر تبلیغات یا اخبار نادرست بعضی از رسانه‌ها قرار نگیرند. تحریم‌ها یا فشارهای خارجی به عنوان کاتالیزوری عمل کرد و باعث شد مضرات افزایش بی‌قاعده نقدینگی در یکسال اتفاق بیافتد. اگر ما یک راه جایگزین داشتیم که میتوانستیم این تحریم‌ها را دور بزنیم یا فشارشان را کم کنیم، شاید میتوانستیم این پتانسیل تورمی را در ۵ سال تخلیه کنیم، در این صورت در یکسال شاهد تورم ۴۰ درصد نبودیم.
به صورت کلی بخواهم بگویم این امر اقدامی است که حتماً مزایای خوبی برای ما خواهد داشت و و قدرت چانه‌زنی ما را در تجارت بین‌الملل حتماً افزایش می‌دهد. حالا فارغ از اینکه خیلی از مسائلی که در این موافقتنامه است منتشر نشده، نمی‌توانیم آنها را بیان کنیم، اما فرض کنید که گفته‌اند یک توافقنامه‌ای به صورت ۲۵ ساله برای سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایران و در مقابل آن یکسری امکاناتی که ما به چینی‌ها می‌دهیم. این موضوع باعث می‌شود که جریان تجارت ما حتی اگر تمام دنیا بخواهد بهمان فشار بیاورد، به طور کامل قطع نشود. آن تجربه‌ای که می‌توان گفت در سال ۱۳۹۹ داشتیم به طور صددرصد دیگه تکرار نخواهد شد. این موضوع یک فرصتی برای ما است که قدرت چانه‌زنیمان را افزایش می‌دهد و حتما مزایای اقتصادی برای ما خواهد داشت. حالا باید منتظر باشیم که مقامات اقتصادی و سیاسی کشور جزئیات این توافقنامه را به صورت تفصیلی تشریح کنند تا مردم بدانند که در این جریان چه منافعی نصیب کشورمان شده است.
*در چند وقت اخیر خبری مبنی بر بازگشت آمریکا به برجام به گوش می‌رسد. آیا توافق برجام تاثیری بر اقتصاد ایران گذاشته بود و اینکه بازگشت دوباره آمریکا می‌تواند از فشار تحریم‌ها بکاهد؟
من دوباره تاکید می‌کنم بر عدم پایبندی به آموزه‌های علم اقتصاد که خدمت شما عرض کردم. بر اساس موارد و آموزه‌های علم اقتصاد نقدینگی منجر به تورم خواهد شد. اگر از همین فردا هم ارتباط ما با کشورهای غربی برقرار شود، نمی توان انتظار داشت که به طور فوری تورم کاهش پیدا کند؛ زیرا تورم ما تابع نقدینگی است. به نظرم تنها چیزی که می‌تواند داشته باشد این است که در کوتاه‌مدت باعث کاهش انتظارات تورمی بشوند. شاید عده‌ای که با واهمه از آینده به بازارها هجوم می‌آوردند، دیگر در بازارها حضور نداشته باشند و افزایش تقاضا ایجاد نشود، اما نقدینگی که در سال ۹۹ داشتیم، حتما در سال ۱۴۰۰ و شاید تا اواسط سال ۱۴۰۱ اثرات تورمی خودش را نشان خواهد داد.
افزایش حجم نقدینگی با رابطه با آمریکا یا هر کشور دیگری نقدینگی اثرش از بین نمی‌رود. این مورد اولی بود که خواستم خدمت شما عرض کنم. اما اینکه برجام برای ما عوایدی داشته یا نداشته است، به نظرم نمی‌توانیم منکر فوایدش بشویم. اما شاید متاسفانه ما از فرصت برجام درست استفاده نکردیم، شاید آن سیاستمدارانی که رفته بودند، اگر کمی سخت‌گیری‌های بیشتری می‌کردند، اگر کمی بدبینانه به موضوع برجام نگاه می‌کردند و بر اساس فرمایش حضرت آقا، ضمانت‌های لازم را می‌گرفتند که برجام برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، شاید اثرات مثبتی در ساختار تجارت کشور می‌داشت. رهبر انقلاب اشاره فرموده بودند که تضامنی بگیرید که آنها نتوانند خیلی راحت از برجام خارج شوند و زیر میز مذاکره بزنند.
ما از اینکه یکی از این طرفین برجام از برجام خارج شد ضربه بیشتری خوردیم تا اینکه قرارداد برجام را امضا کردیم. این چیزی بود که حضرت آقا از سال‌های اولیه تا ابتدای مذاکرات مد نظرشان بود و متاسفانه در آن موقع ما نتوانستیم و شاید متوجه نشدیم و نتوانستیم چنین موضوعی را برای رسانه‌ها تبیین کنیم. اگر همین امروز هم این اتفاق بیافتد، اروپایی‌ها نشان دادند که عملا کاری از دستشان بر نمی‌آید و این موضوع باید به عنوان تجربه برای ما باشد که حداقل به کشورهای اروپایی اصلا نمی‌توانیم امید داشته باشیم، برعکس دیدگاه آقایان سیاست‌گذاری که در سال‌های گذشته منتظر بودند تا اروپایی‌ها برای ما کاری انجام بدهند و در مقابل خروج آمریکا تسهیلاتی در برجام برایمان در نظر بگیرند. این تجربه دیگر برایمان کامل شده است.
در خصوص خود آمریکا نیز باید بگویم که شاید برداشتن تحریم‌ها فقط بتواند فرصتی برای ما ایجاد کند که در تجارت بین‌المللی بیشتر وارد شویم. اما نباید این نکته را فراموش کنیم که اگر از فردا تحریم‌ها برداشته شد، دوباره تکیه بر تولید داخلی را از دست بدهیم و تکیه بر تولید داخلی و داخل‌سازی تولیداتمان را فراموش کنیم. تمام تخم‌مرغ‌هایمان را در سبد غربی‌ها نگذاریم. این اتفاقاتی بود که یکبار افتاده بود و امیدوارم که برای سیاستمداران درسی شده باشد که در سال‌های آینده از این تجربه تلخ خروج یکی از کشورها از برجام استفاده کنند. اگر هم می‌خواهیم توافقی داشته باشیم، توافق محکمتری با تضامین لازم داشته باشیم و اینطور نباشد که ما تقریباً سه سال تحت سخت‌ترین فشارها قرار بگیریم و هیچ‌کدام از طرفین معاهده برجام هم کاری از دستشان بر نیاید. به نظرم این موضوع می‌تواند به ما کمک کند به شرطی که این دفعه از تجربیات گذشته درس بگیریم و حداقل یکسری مسائل جدیدی را مطرح کنیم و خیلی راحت و خوش‌بینانه نسبت به یک توافق خالی نباشیم.
نظر شما