ونوس بهنود؛ بازار: اردبیل که زمانی به‌عنوان قطب تولیدات کشاورزی شناخته می‌شد امروز تجربه‌های تلخی از ترکیب سنی و جمعیتی بهره‌برداران کشاورزی را متحمل شده است.
در سال‌های اخیر رقم قابل‌توجهی از روستاییان برای تأمین معیشت خود به شهرها مهاجرت کرده‌اند. این مهاجرت‌ها بیشتر توسط جوانان روستایی و به‌ویژه پسران انجام‌شده تا جایی که در مناطق محرومی همچون شهرستان خلخال، مهاجرت دائمی پسران به معضل جدی جمعیتی تبدیل‌شده است. این موضوع موجب شده تا نه‌تنها کشاورزی اردبیل روند رو به رشد و خلاقانه‌ای با حضور نیروهای جوان نداشته باشد، بلکه نگرانی از پیر شدن جمعیت فعال در حوزه کشاورزی و کاهش بهره‌برداران رو به افزایش است.
مهاجرت از روستاها به دلیل نبود فرصت شغلی
با تغییر الگوی زندگی، افزایش جمعیت روستاها و تمرکز امکانات در شهرها و همچنین کاهش منابع آبی و خاکی برای هر فرد روستایی، مهاجرت از روستاها به دغدغه جدی تبدیل‌شده است.
مطابق اعلام مسئولان استان، صدها روستا در دهه‌های اخیر خالی از سکنه شده و به‌ویژه بیشترین مهاجرت‌ها از شهرستان‌های گرمی و خلخال گزارش می‌شود.
تا جایی که این موضوع موجب تغییر الگوهای سنی در روستاها شده است. معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اردبیل در این خصوص گفت: سالانه ۱۰ هزار نفر از جمعیت روستایی اردبیل کاسته می‌شود و این موضوع در سال‌های ۷۵ تا ۹۵ یعنی آخرین سرشماری نفوس و مسکن، به‌صورت مستمر مشاهده می‌شود.
فریبرز دهقان تأکید کرد: بیشترین میزان مهاجرت توسط مردان جوان و به بهانه پیدا کردن فرصت‌های شغلی انجام می‌شود تا جایی که این مسئله موجب شده در مناطقی از استان اردبیل حتی دختران گرفتار تجرد قطعی شوند.
وی افزود: به دلیل کاهش فرصت‌های شغلی مهاجرت از روستاها یا به استان‌های دیگر یا به شهرهای استان اردبیل انجام می‌شود و می‌توان گفت این معضل به قوت خود باقی است.
اغلب کشاورزان بالای ۵۰ سال سن دارند
درعین‌حال که موضوع مهاجرت به یکی از پدیده‌های آسیب‌زا در استان تبدیل‌شده است، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل معتقد است ازجمله مهم‌ترین آسیب‌های آن به بخش کشاورزی استان است.
خلیل نیکشاد تصریح کرد: ۱۲۰ هزار بهره‌بردار در استان داریم که اغلب بالای ۵۰ سال سن دارند و این ترکیب سنی برای بخش کشاورزی که باید موتور محرک و پیشران این منطقه باشد، یک آسیب جدی است.
وی افزود: متأسفانه جوانان در بخش کشاورزی چندان راغب به فعالیت نیستند و حتی مهاجرت گسترده روستاییان و کشاورزان به شهرها برای پیدا کردن فرصت‌های شغلی مشاهده می‌شود.
رئیس جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به اینکه اردبیل از قطب‌های تولید محصولات کشاورزی در کشور است، اضافه کرد: فاصله گرفتن جوانان با این حوزه معضل جدی برای این بخش محسوب می‌شود.
دانشگاه هم مؤثر نبود
به گفته نیکشاد گریز جوانان از فعالیت در بخش کشاورزی، موجب شده تا برخلاف مشاغل دیگر در بخش کشاورزی با فقر اطلاعاتی نیز مواجه باشیم.
وی افزود: سطح سواد کشاورزان در مقایسه با شاغلان سایر حوزه‌ها ضعیف‌تر است و هرچند با برنامه‌های آموزشی و ترویجی ما به دنبال جبران این کمبود هستیم اما واقعیت این است که با مشکلات عدیده مواجهیم.
این اظهارات در حالی است که اولین رشته دانشگاهی دایر شده در استان، مهندسی کشاورزی است. دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۳۵۷ با نام دانشکده کشاورزی و با پذیرش ۳۰ نفر دانشجو در رشته کشاورزی عمومی فعالیت‌های آموزشی خود را آغاز کرده است، همچنان تأثیر محسوس در ترغیب جوانان به رشته‌های کشاورزی نداشته است.
تا جایی که خلأ علمی و آموزشی این حوزه یا جبران نشده و یا فارغ‌التحصیلان به سمت مشاغل مرتبط با رشته خود هدایت نشده‌اند.
در ۴۲ سال گذشته هزاران فارغ‌التحصیل دانشگاهی به دلیل ضعف برنامه‌ریزی‌ها به سمت مشاغل کشاورزی هدایت نشده‌اند و اشتغال‌زایی این بخش در تناسب با میزان فارغ‌التحصیلان آن نبوده است.
روستا جای ماندن نیست
ساکن روستای تازه کند معتقد است دلیل ترک روستاها کمبود امکانات است. به طوریکه حتی در امکانات اولیه روستاییان با مشکل مواجه هستند.
محمد باقری تصریح کرد: اینکه برای آب‌وخاک کشاورزی دچار مشکل و دردسر شویم و درنهایت هم نتوانیم محصولمان را به قیمت مناسب بفروشیم انگیزه‌ای برای جوانان باقی نمی‌گذارد.
وی افزود: روستایی علاقه‌مند به ترک روستای خود نیست اما در سال‌های اخیر کشاورزی سود آفرینی سابق خود را ازدست‌داده و کشاورز بعد از ماه‌ها زحمت گاهی حتی زیان هم متحمل می‌شود
ساکن روستای حسن باروق نیز با اشاره به کمبود امکانات معتقد است وقتی کشاورز نمی‌تواند حتی معیشت خود را تأمین کند، دست از این کار طاقت‌فرسا خواهد کشید.
رضا وظیفه تصریح کرد: چه گندم کاران و چه سیب‌زمینی‌کاران مرتبط به دلیل عدم‌حمایت‌ها دچار مشکل می‌شوند از تأمین بذر تا فروش محصول و تأمین آب مرتباً دچار مشکل هستند.
وی افزود: این موضوع موجب شده تا جوان‌ترها به سمت شهرها رفته و توان خود را در شهر بسنجند و به دنبال درآمدزایی در شهرها باشند.
این اظهارات به تعبیر رئیس جهاد کشاورزی استان اردبیل قابل‌قبول بوده و به اعتقاد نیکشاد به نوع نگاه بودجه‌ای برنامه ریزان برمی‌گردد.
وی معتقد است وقتی نگاه ما در بودجه به جمعیت و نه امکانات موردنیاز و میزان محرومیت معطوف است، درنهایت چنین وضعیتی به وجود خواهد آمد که روستاها حمایت نمی‌شوند.
تشدید ضعف امکانات در روستاها به قوت خود باقی است. خالی از سکنه شدن روستاها موجب شده تا کشاورزی هراس کمبود منابع انسانی را در آینده به جان بخرد. آن‌هم در وضعیتی که اردبیل با تغییر الگوهای کشت به دنبال افزایش تولیدات خود در این بخش است اما این افزایش قرار است با دستان کدام کشاورز راضی انجام شود؟
نظر شما