ابراهیم فراهانی؛ بازار: هنری کیسینجر، معمار سیاست خارجی چند دهه آمریکا در اظهار نظر اخیر خود، بازگشت بایدن به برجام را فاجعه بار خوانده است. باید پرسید مرد مذاکره که پایان دادن به جنگ ویتنام، پیمان سالت، دیپلماسی پینگ پنگ و ... در کارنامه خود دارد چرا امروز مخالف بازگشت آمریکا به برجام است؟
میراث ترامپ برای نظام بین الملل و داخل آمریکا هرچه خسارت بار باشد، برای خاورمیانه یک پارادایم شیفت را پایه ریزی کرده که به شروع روندی جدی بدل شده و آن، صلح عرب ها و اسرائیل است.
این تحول به اصطلاح صلح در ذهنیت و پیش فرض های کیسینجر را می توان با یک شالوده شکنی (Deconstruction) درک کرد. پیش فرض کیسینجر به صورت اجمالی این است که آمریکا برای تمرکز بر جنگ سرد اقتصادی با چین، باید نفوذش در باتلاق خاورمیانه را کاهش دهد و به جای حضور مستقیم، سران کشورها را برای بحران ها، نظارت و مدیریت کند.
اگر مسئله فلسطین را بزرگترین، قدیمی ترین و ریشه ای ترین چالش خاورمیانه بدانیم، برقراری رابطه کشورهای عربی جهان اسلام با اسرائیل را بدون حمایت از حق مردم فلسطین یک دستاورد بزرگ محسوب می شود. فرصت این کاهش تنش چند دهه اخیر را نباید از دست داد و کشورهای دیگر باید به این نظم شکل گرفته جدید خو بگیرند.
در پیش فرض های کشورهای عربی به خصوص حاشیه خلیج فارس دو پارامتر اصلی را در نزدیکی به اسرائیل در نظر گرفت:
۱ - روند نگاه به داخل سران کشورها، فرسوده شدن در حمایت از فلسطین و شکل گرفتن نوعصبیت عربی (عرب فرصت طلب)
۲ - جهان عرب در حال نابودی و تسخیر دو بیگانه مسلمان و قدرتمند به نام ایران و ترکیه است. «ایران هراسی و ترکیه هراسی»
کیسینجر معتقد است: نظم جدید در جهت تحولات مثبت شکل گرفته است. ارزش «صلح ابراهیم» از «برجام» به مراتب در آینده آمریکا در خاورمیانه، تاثیر بهتری به جای می گذارد. نزدیکی تیم جدید کاخ سفید به ایران، متحدان سنتی را با آمریکا دچار چالش می کند. این ساختار جدید در حال شکل گرفتن نباید دچار چالش شود بلکه جبر ساختار بر معارضان تحمیل شود.
ترکیه این تحول را درک کرده است و در نزدیکی به عربستان، اسرائیل، فرانسه و امارات در سال ۲۰۲۱ گام برداشته است. البته ترکیه تنها در منطقه خاورمیانه وارد بهبود روابط نشده بلکه در منطقه مدیترانه شرقی و اتحادیه اروپا نیز دنبال کاهش تنش و دستیابی به متحدان جدید است.
سوال اصلی این است که ایران چگونه برنامه ریزی کند تا از فرصت آمدن بایدن بهره ببرد و در تله مثلث عربستان، ترکیه و اسرائیل، گرفتار نشود؟
مذاکرات جدید آمریکا و ایران که بعید است تاکنون شکل نگرفته باشد و بزودی علنی نشود، موجب نزدیکی ترکیه به عربستان می شود. به مانند بعد از امضای برجام، در نشست سران کشورهای همکاری اسلامی در استانبول ۲۰۱۶، روحانی در بیانیه پایانی شرکت نکرد. نمایندگان جمهوری اسلامی در نشست استانبول به گنجانده شدن چهار بند «ضد ایرانی» و یک بند علیه حزب الله لبنان در بیانیه پایانی به شدت اعتراض کردند اما موفق به تغییر و حذف آنها نشدند.
ایران نیز برای قرار نگرفتن در تله اسرائیل، در کنار نزدیکی به ترکیه، با عربستان بدون پیش شرط و دادن امتیاز وارد گفتگو جدی شود. اینکه سران سعودی در خصومت با ایران ید طولانی دارند، وضعیت فعلی ایران را مجاب می کند که به عربستان نزدیک شود. دستاوردهای این نزدیکی بر اقتصاد و وزن سیاسی ایران در نظام بین الملل بسیار ارزشمند است. جزیره ثباتی به نام ایران، ثبات می خواهد تا بتواند بحران های داخلی را مدیریت کند.
نظر شما