بسته های حمایتی دولت برای روغن های سرطان زا | سطح زیر کشت زیتون، هر سال کمتر از سال قبل!

بازار؛ گروه کشاورزی: یکی از ضعف های اساسی ما در حوزه زیتون ماشین آلات و دستگاه هایی است که در مراحل کاشت و برداشت مورد نیاز کشاورزان کشور است. این در حالی است که غالب این ماشین آلات خارجی است و مشابه داخلی به ندرت دارند. به همین دلیل زیتون کاران کشور اصولا در این زمینه با چالش هایی مواجه هستند. در این راستا خبرنگار «بازار» گفت و گویی با «مهدی عباسی، رئیس شورای ملی زیتون ایران» انجام داده است که در ادامه می خوانید.

*در بخش تولید و برداشت زیتون از نظر تجهیزات چقدر به روز هستیم؟
غالبا نگاه ها در حوزه ماشین آلات زیتون به بیرون است؛ یعنی به شکلی است که برای تهیه آن تاکید بر این است که از خارج از ایران تهیه شود. با این تفاسیر در این بخش وضعیت خوبی نداریم و تقریبا می توان گفت هیچ‌گونه ماشین و تجهیزاتی در این بخش نداریم. این در حالی است که در مرحله کاشت، برداشت و همچنین برای صنایع تبدیلی نیاز به این تجهیزات داریم. در واقع الان کشورهایی مانند «اسپانیا، ایتالیا، یونان» در تولید این ماشین آلات حرف اول را می زنند اگرچه قیمت این تجهیزات برای ما بسیار گران تمام می شود.

البته استعداد و مهارت تولید این تجهیزات در داخل کشور وجود دارد و یکسری هم اقدام به کارهایی کرده اند که می توانند مشابه خارجی را تولید کنند اما حمایتی از طرف بخش دولتی از این سازندگان نمی شود. به عنوان مثال یک دستگاه هسته گیر متعلق به کشور ترکیه است که ۲۵۰ کیلوگرم را تولید می کند و مشابه ایرانی اش یک تن و ۷۰۰ کیلوگرم را هسته گیری می کند. در شرایطی که از نظر قیمت نیز این دستگاه مشابه دستگاه تُرک است اما در بحث ارائه تسهیلات و دیگر امکانات برای تولید انبوه آن حمایتی  صورت نمی گیرد.

در حالی که سرانه کشور یونان ۴ و نیم الی ۵ کیلوگرم است مصرف ما ۲۰۰ گرم است و این بیانگر این است که ما در خصوص مباحث سلامت محور بودن زیتون هیچ کاری انجام نداده ایم

*آیا به جز ۷ استان اصلی تولیدکننده زیتون در دیگر استانها هم زیتون کشت می شود؟ تولید سالانه مجموعا چقدر است؟
بله. تقریبا در ۲۴ استان کشت زیتون داریم. اما استانهای عمده ۷ استان است. حجم تولیدی هم بستگی به یکسری عوامل از جمله شرایط طبیعی دارد. چون همانطور که می دانید زیتون به اصطلاح «آن و آف» دارد یعنی یک سال بار دهی خوب است و سال بعد آن چندان خوب نیست. به این ترتیب میانگین تولید دو سال حدود ۱۰۰ هزار تن است که کاملا مصرف داخلی می شود، با این وجود باز هم نیاز به واردات روغن زیتون داریم.

دولت در خصوص زیتون و روغن زیتون هیچگونه بسته حمایتی به مصرف کنندگان ارائه نمی دهد و در عوض به روغن هایی مانند پالم و دیگر روغن های سرطان زا بسته جمایتی می دهد

*آیا هنوز هم سرانه مصرف ایران نسبت به اغلب کشورها پایین است یا افزایش داشته است؟
سرانه کشور ما با سایر کشورها اصلا قابل قیاس نیست و بسیار کم است در حالی که سرانه کشور یونان ۴ و نیم الی ۵ کیلوگرم است ولی مصرف ما ۲۰۰ گرم است و این بیانگر این است که ما در خصوص مباحث سلامت محور بودن زیتون هیچ کاری انجام نداده ایم.

 به همین دلیل بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان غذا و دارو، بیماری های عروقی حدود ۵۰ درصد افزایش یافته و مرگ و میر افزایش چشمگیر است. متاسفانه دولت در خصوص زیتون و روغن زیتون هیچگونه بسته حمایتی به مصرف کنندگان ارائه نمی دهد و در عوض به روغن هایی مانند پالم و دیگر روغن های سرطان زا بسته جمایتی می دهد. در حالی که اگر مصرف کننده مصرف روغن زیتون را افزایش دهد به تبع آن تولید آن نیز افزایش می یابد و شاهد کاهش بیماری های مختلف بخصوص قلبی و عروقی خواهیم بود.

*شما به عنوان بخش خصوصی برای بالا بردن سرانه مصرف اقدامی انجام داده اید؟
برنامه ما این است که در هفت استان مجتمع خدماتی خاص با محوریت زیتون راه اندازی کنیم اگرچه به عنوان بخش خصوصی در هر جایی از جمله تولید نهال، احداث باغ، صنایع تبدیلی، برندسازی و غیره وارد نی شویم با موانع و دست اندازهایی روبه رو می شود. به عبارت ساده تر ما خودمان را تحریم کرده ایم و اینگونه به بن بست رسیده ایم.

*این نگاه خود تحریمی از کجا نشات می گیرد؟
ما  درهای داخل را بسته ایم و منتظریم اتفاق های خوب رخ دهد اما این این عملها تنها باعث سرکوب تولید داخلی می شود.

*با این تفاسیر آیا در دنیا از نظر تولید صاحب جایگاه هستیم یا خیر؟
خیر در دنیا جایگاه قابل توجهی از نظر میزان تولید نداریم و تنها از این نظر که تولیدکننده «زیتون خوش طعم ایرانی» هستیم می توانیم مطرح شویم که متاسفانه از این قابلیت هم استفاده نکرده ایم و این محصول ناب به دنیا معرفی نشده است. یکی از دلایل عمده ای که نتوانسته ایم از این پوئن مثبت استفاده کنیم، بحث عدم استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی است. چون وقتی تصمیمی در مورد افزایش یا کاهش تولید و دیگر موارد گرفته می شود باید بخش خصوصی حضور داشته باشد. اما وقتی دولت تبدیل به منتشر کننده آیین نامه ها و بخش نامه ها می گردد، خروجی غیر از این ندارد که زیتون خوش طعم ایرانی در دنیا ناشناخته بماند.

از سوی دیگر دفتر مجری طرح زیتون وزارت جهاد کشاورزی نیز اختیارات کمی دارد در حالی که زیتون در دنیا به نام صنعت معروف است و پروفسور «کابیرو» معتقد است صنعت زیتون در حال سبقت گرفتن از صنعت نفت است. بنابراین مجری زیتون باید مشاور وزیر باشد تا اختیارات بیشتری داشته باشد و بتواند کاری انجام دهد و طولانی مدت هم روی کار باشد تا موثر باشد. نه اینکه مشاور معاون وزیر باشد و مدت کوتاهی و بدون اینکه کاری را به نتیجه برساند مسئولیت داشته باشد.

در حالی که مساحت زیر کشت زیتون در دیگر کشورها دائما رو به رشد است در ایران از ۱۴۰ هزار هکتار به ۸۵ هزار هکتار کاهش یافته است

*در خصوص مساحت زیر کشت زیتون در ایران آمارهای ضد و نقیضی وجود دارد. دقیقا چقدر سطح زیر کشت زیتون در کشور داریم؟
هیچ آمار دقیقی در دسترس نداریم اما به نظر می رسد رقم ۸۵ هزار هکتاری حقیقی ترین رقم باشد. در حالی که مساحت زیر کشت زیتون در دیگر کشورها دائما رو به رشد است در ایران از ۱۴۰ هزار هکتار به ۸۵ هزار هکتار کاهش یافته است.

*در دنیا و خاورمیانه کدام کشور برترین تولیدکننده زیتون هستند؟
در دنیا اسپانیا به عنوان «غول زیتون دنیا» شناخته شده است و ایتالیا، یونان و فرانسه در رده های بعدی قرار دارند. در خاورمیانه «سوریه» حرف اول را می زند در حالی که کشوری جنگ زده است. با این وجود ایران ظرفیت و شرایط آب و هوایی مساعد برای کشت باغات زیتون را دارد. البته از نظر دانش هم جایگاه خوبی داریم اما متاسفانه مکانیزم خوبی بین صنعت زیتون و علم پیاده نکرده ایم و بحث مکانیزم فعلا مسکوت است. به همین دلیل تا به امروز هیچ شرکت دانش بنیانی در بخش زیتون وارد نشده است که عمدتا به دلیل بروکراسی پیچیده علمی است.

*آیا قیمت زیتون و روغن زیتون در ایران تابع قیمت های جهانی است یا تابع عوامل دیگری است؟
همانطور که می دانید زیتون و روغن زیتون قیمتی جهانی دارد و دقیقا مشخص است که مثلا قیمت هر کیلوگرم زیتون extra virgin، یا ordinary چقدر است و قیمتها تعریف شده است. اما متاسفانه در ایران با یکسری دستورالعمل های و بخش نامه های دستوری به یکباره قیمت جهانی را حذف می کنند. لذا بزرگترین کاری که می توان کرد این است که قیمت ها دستکاری نشود و از سوی دیگر بر واردات نظارت دقیقی صورت بگیرد تا تولید افزایش یابد. به عنوان مثال در سال ۹۷ ما به عنوان بخش خصوصی، اجازه واردات روغن زیتون با ارز دولتی را ندادیم و نتیجه اش تولید ۷هزار و ۱۰۰ تن روغن زیتون شد در حالی که از سال ۷۲  تا ۹۶ حداکثر تولید سالیانه روغن زیتون ما ۴هزار و ۵۰۰ تن بوده است! در سال ۹۸ نیز به ۱۱هزار و ۱۰۰ تن رسید که تقریبا به مرز خودکفایی رسیده بودیم اما متاسفانه مکانیزمی دست بخش خصوصی نیست که بتواند این موضوع را اعمال کند و بازار را به سمت عرضه و تقاضا ببرد.

*با توجه به اینکه کشور همسایه ما یعنی ترکیه نیز در بحث تولید زیتون و روغن زیتون پیشرفت های خوبی طی سالهای اخیر د اشته است آیا وارداتی از این کشور داریم یا خیر؟
بله روغن زیتون را معمولا از ترکیه، سوریه اسپانیا، ایتالیا و یونان وارد می کنیم. کشور ترکیه ۱۰ برابر ایران سطح زیر کشت دارد در حالی که یک زمانی اندازه ما بود، اما چون اولویت با بخش خصوصی است و دولت تنها به عنوان تسهیلگر در این صنعت تعریف شده رشد این صنعت در ترکیه سرعت گرفته است. اما در ایران هنوز اقتصاد دستوری است به همین دلیل علیرغم مخالفت های ما می بینیم که به عنوان مثال روغن پومیس یک دلاری را به نام روغن اکسترا ورژن ۳ دلاری می فروشند و مصرف کننده گان هم متوجه آن نمی شود.

کشور ترکیه نیز با مصرف ۱۷۷ هزار تن روغن زیتون در سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰ در جایگاه سوم مصرف کنندگان جهانی روغن زیتون قرار گرفته است

اگر بخواهیم در صنعت پر پتانسیل زیتون، بخش خصوصی را توانمند کنیم و از گفتار درمانی خارج شویم و و عمل گرا شویم باید بخش خصوصی نماینده واقعی تولیدکننده ها و صاحب اختیارات باشد نه اینکه یکسری از تجار به عنوان نماینده تولیدکنندگان در مجامع تصمیم گیری حضور داشته باشند  در حالی که حتی از نزدیک با باغ زیتون هم در تماس نیستند! از سوی دیگر دولت نیز مانند دولتهای کشورهای پیشرفته دنیا فقط نقش نظارتیو تسهیل گری داشته باشد.

گفتنی است بر اساس آمار جهانی منتشر شده، از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰ بیشترین میزان تولید زیتون در سراسر جهان در سال ۲۰۱۷-۲۰۱۸ و به میزان ۳.۲۸۰ میلیون تن بوده است. از سوی دیگر داده های جهانی بیانگر این است که اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰ با مصرف ۱ میلیون و ۵۲۰ هزار تن در جایگاه اول مصرف کنندگان جهانی روغن زیتون قرار گرفته است. ایالات متحده آمریکا نیز با مصرف ۳۹۹هزار تن در جایگاه دوم قرار دارد. این در حالی است که کشور ترکیه نیز با مصرف ۱۷۷ هزار تن جایگاه سوم مصرف کنندگان عمده روغن زیتون را در این سال به خود اختصاص داده است.