«گروسی» نمی‌تواند در مورد برجام تصمیم گیری کند| آژانس صرفاً نهادی نظارتی است

بازار؛ گروه بین الملل: رافائل گروسی مدیرکل آژانس انرژی اتمی در مصاحبه با رویترز مدعی شد موارد تخطی از برجام خیلی بیشتر از آن است که بتوان به راحتی به آن بازگشت.
وی در ادامه این ادعا افزود: نمی‌توانم باور کنم که خیلی راحت از بازگشت به خانه اول حرف می‌زنند چرا که خانه اول دیگر وجود ندارد واضح است که باید پروتکل یا یک توافق یا تفاهم‌نامه یا اسناد کمکی باشد که به طور واضح مشخص کند چه کاری باید انجام شود.

این ادعای گروسی در حالی است که اقدامات ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی بعد از خروج یکجانبه آمریکا و بدعهدی طرفین اروپایی، انجام شد.

پیشتر، هایکو ماس وزیر خارجه آلمان نیز از لزوم توافقی جدید حرف زده بود که پاسخگوی برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران باشد!

خبرنگار بازار در گفتگو با پروفسور «ویلیام بیمن» استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه آمده است.

پروفسور ویلیام اورمان بیمن (William O. Beeman) استاد دانشگاه مینه سوتا است. وی همچنین از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ ریاست بخش خاورمیانه انجمن مردم شناسی آمریکا را برعهده داشته است. بیمن پیشتر مدیر گروه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه براون (Brown) در ایالت رودآیلند و استاد مردم شناسی و مطالعات آسیای شرقی این دانشگاه نیز بود. وی دکترای مردم شناسی را از دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۷۶ دریافت کرد و به خاطر نوشتن چندین جلد کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله علمی در مورد پویش های ارتباطات در ایالات متحده، ایران و غیره بسیار مشهور است.

*رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی اخیراً اعلام کرده احیای برجام، نیاز به انعقاد توافق جدیدی در زمان جو بایدن، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده دارد تا مشخص شود چگونه باید بر نقض عهد ایران غلبه کرد. واضح است که باید پروتکل یا توافق نامه یا تفاهم یا برخی از سندهای جانبی وجود داشته باشد که به طور واضح مشخص کند که ما چه کاری باید بکنیم. ارزیابی شما از سخنان وی چیست؟

ارزیابی «گروسی» کاملا درست است. اظهارات او بیانیه ای سیاسی نیست. این بیانیه عملی واقعیت اوضاع در مورد برجام است. رئیس جمهور منتخب بایدن بدون مذاکره نمی تواند به برجام برگردد. در دو سال گذشته همه چیز تغییر کرده است. تولید اورانیوم غنی شده ایران افزایش یافته است. نه تنها تحریم های برجام، بلکه تحریم های اضافی ترامپ علیه ایران اعمال شده است.

دو ترور بزرگ صورت گرفته است. با سایر شرکای برجام نیز باید مشورت شود. روابط ایالات متحده با عربستان و امارات تغییر کرده است. ایران در بهار امسال انتخاباتی دارد که دیدگاه های سیاسی متفاوتی در مورد روابط ایالات متحده و ایران و سایر کشورها دارد.

این یک مذاکره پیچیده و دشوار خواهد بود. اما خبر خوب این است که من اطمینان دارم که رئیس جمهور منتخب بایدن مصمم است راهی برای بازگشت به توافق پیدا کند. مقامات ایرانی می توانند برای تسهیل این مذاکرات مثبت کار کنند و این سود بسیار زیادی خواهد داشت.

*مکانیسم نظارت آژانس از برنامه هسته ای ایران ذیل پادمان ها و پروتکل الحاقی تعریف شده است. ضمن اینکه بر ایران شدیدترین مکانیسم نظارتی آژانس حاکم است. از سویی «گروسی» خواهان تجدید نظر و ایجاد برجام جدیدی شده است. با توجه به این مسأله آیا «گروسی» می تواند به عنوان مدیر کل آژانس تقاضای مکانیسم جدیدی در برجام کند؟

نه، گروسی به تنهایی نمی تواند این کار را انجام دهد. آژانس بین المللی انرژی هسته ای یک سازمان سیاستگذاری نیست. آژانس انرژی هسته ای نهادی نظارتی است. آنها بازوی سازمان ملل متحد هستند و وظیفه اصلی آنها نظارت بر انطباق با NPT است.

تحت برجام نقش بازرسی ویژه ای به آنها داده شد، که به طور موثر «پروتکل های الحاقی» NPT را پیاده سازی کرد، که ایران جز به عنوان بخشی از برجام آنها را به طور رسمی نپذیرفته است. بنابراین گروسی اساساً نظر خود را در مورد چگونگی بازگشت به برجام بیان می کند، اما عملا در مورد اینکه آژانس او چگونه تحت توافق جدید کار می کند. او باید بخشی از مذاکرات باشد، زیرا باید بداند که آژانس وی در آینده چگونه کار خواهد کرد.

*«گروسی» اعلام کرده با توجه به کاهش تعهدات ایران در برجام و افزایش سطح غنی سازی و و میزان ذخایر اورانیوم غنی شده باید تصمیماتی در سطح سیاسی گرفته شود. منظور «گروسی» ممکن است این باشد که در مذاکرات آتی با ایران، مکانیسم جدیدی برای نظارت و بازرسی از برنامه هسته ای ایران تعبیه شود. ارزیابی شما چیست؟

باز هم باید گفت که آژانس انرژی هسته ای نهادی نظارتی است. نگرانی های آنها عملی است، سیاسی نیست. آنها باید بدانند که چگونه کار خود را انجام می دهند و تحت چه شرایطی. آنها فقط توانایی محدودی برای مذاکره با ایران دارند.

به عنوان مثال، توافق نامه اجازه دادن به آژانس بین المللی انرژی هسته ای برای بازرسی از سایت های غیر هسته ای و محدودیت های این بازرسی ها مورد مذاکره قرار گرفت توسط کسانی که با برجام موافقت کرده اند، نه آژانس انرژی هسته ای که فقط از رهبری مذاکره کنندگان سیاسی پیروی می کند.

در گذشته، آژانس انرژی هسته ای بین المللی با انتقاداتی روبرو شده بود، زیرا این مسئله برای یوکیو آمانو مشکل ساز شده بود. وی گزارش هایی را با نتیجه گیری صادر کرد که منعکس کننده حقیقت بازرسی های انجام شده توسط آژانس خود نبود بنابراین برخی از افراد گمان می کردند که وی سعی در جلب رضایت دولت جورج دبلیو بوش دارد، به جای اینکه یک گزارشگر عینی از نتایج واقعی بازرسی باشد.

*سخنان «گروسی» بعد از اظهار نظر «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان صورت می گیرد که گفته بود برجام کنونی را باید کنار گذاشت و در خصوص برجام جدید مذاکره کرد. البته اینکه برجام به موضوعات موشکی و سیاست منطقه ای ایران کشیده شود قبلا توسط کشورهای اروپایی مطرح شده بود ولی سخنان «ماس» ناظر به این موضوع است که توافق هسته ای جدیدی نیز لازم است. ارزیابی شما چیست؟

عملاً ماس درست گفته است. او واقع بین است. اگر می خواهند چارچوب اساسی برجام را حفظ کنند، که مطمئناً می تواند حفظ شود، رهبران باید به خاطر تداوم برجام چارچوبش را حفظ کنند. اما به دلیل همه عواملی که در بالا ذکر کردم بازگشت به برجام بدون مذاکره امکان پذیر نخواهد بود.

دولت بایدن متعهد به بازگشت به توافق نامه است. ممکن است نام برجام تغییر نکند، اما دقیقاً همان توافق قبلی و قبل از خروج ترامپ از آمریکا نبوده و نمی تواند باشد. تمایل از سوی ایالات متحده برای حرکت به سمت توافق با ایران وجود دارد که هم به پایبندی ایران به NPT اطمینان دهد (کاری که ایران قبلاً انجام داده است، بنابراین در اینجا بحث و جدال زیادی وجود ندارد)، و در نهایت تا رفع تحریم ها مسئله نقش منطقه ای ایران و سیستم دفاع موشکی آن (که در حال حاضر طبق قوانین سازمان ملل متحد قانونی است) باید به عنوان یک واقعیت سیاسی مورد بحث قرار گیرد.