مریم یاوری؛ بازار: صنعت بازیافت را می‌توان در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران صنعتی نوپا دانست، صنعتی که سال‌هاست مورد توجه مسئولان در کشورهای اروپایی بوده و چرخه اقتصادی خوبی را نیز در این کشورها داشته به گونه‌ای که برخی از این کشورها واردات پسماند را در دستور کار قرار داده تا از دستاوردهای مختلف صنعت بازیافت نهایت بهره برداری راداشته باشند.
بسیاری از کشورهای اروپایی بیش از ۷۰ درصد از پسماندهای خود را بازیافت می‌کنند و این در حالی است که در ایران ارزان بودن انرژی تمایل به توسعه صنعت بازیافت را تحت تاثیر قرار داده و با بازیافت فقط ۲۰ درصد از پسماندها، کمتر نسبت به این امر توجه شده و این در حالی است که توسعه صنعت بازیافت در کنار دستاوردهای اقتصادی زیادی که می‌تواند داشته باشد، به لحاظ زیست محیطی نیز قابل توجه است.
سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان یکی از مهم‌ترین مراکز جمع آوری پسماندها در کشور است، از این رو به منظور بررسی اقدامات این سازمان در خصوص بهره برداری اقتصادی از پسماندها به عنوان طلای کثیف گفت‌وگویی را با رحیم محمدی، مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری اصفهان داشته‌ایم که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
*صنعت پسماند به صورت رایج در دنیا به در چه قالب‌هایی فعال است؟
در دنیا دو نگاه به بحث پسماند وجود دارد، یکی اینکه صنعت پسماند در دنیا به عنوان صنعتی شیک شناخته می‌شود به جهت اینکه در چرخه تولید، مصرف و بازیافت مواد هر چقدر این چرخه خوب در جریان باشد و محصول پس از مصرف به چرخه تولید بازگردد ارزش افزوده بالایی خواهیم داشت.
از سوی دیگر برخی بر این باورند موادی که به عنوان بازیافت وجود دارد مواد ارزشمندی است که خیلی از آنها دوباره می‌توانند در مراکز تولید تجهیزات و وسایل مورد استفاده قرار گیرند.
در این زمینه نگاه ما نیز این است که مواد بازیافتی را با جمع آوری و مدیریت درست بار دیگر به چرخه تولید بازگردانیم که این امر در بسیاری از کشورهای پیشرفته در حال اجرا است و مزیت‌های فراوانی برای مباحث زیست محیطی و اقتصادی دارد.
در کشور ایران به دلیل در دسترس بودن نفت ارزان استفاده و بازتولید مواد بازیافتی و صنعت بازیافت به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته و سرمایه‌گذاری در این زمینه نداشته‌ایم
باید توجه داشت در کشورهای پیشرفته دولت‌ها متولی مواد بازیافتی هستند اما در کشور ایران به دلیل در دسترس بودن نفت ارزان استفاده و بازتولید مواد بازیافتی و صنعت بازیافت به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته و سرمایه‌گذاری در این زمینه نداشته‌ایم و در اصل می‌توان گفت در هیچ کلانشهری این امر را نداریم.
*در حال حاضر در زمینه مواد قابل بازیافت به ویژه زباله خشک چه برنامه‌ای را برای آورده اقتصادی در نظر داریم؟
ما در زمینه تفکیک زباله و پردازش و جداسازی این پسماند فعالیت داریم. از سوی دیگر در این زمینه با چالش زباله‌گردها روبه‌رو هستیم که این مواد را به صورت رایگان جمع آوری و با بالاترین قیمت به فروش می‌رسانند.
*قیمت فعلی پسماند در اصفهان چقدر است؟
در حال حاضر قیمت‌ها متفاوت است، قیمت زباله زنده در بازار بین چهار تا پنج هزار تومان است و این در حالی است که در گذشته زباله زنده کیلویی ۱۰۰ تومان هم به فروش نمی رسید و این افزایش ناگهانی قیمت بازار پسماند را جذاب کرده است.
همچنین اکنون قیمت هر کیلو فلز از جمله قوطی نوشیدنی‌ها تا هر کیلو ۳۰ هزار تومان نیز تعیین شده است. کسانی که این زباله ها را جمع آوری می‌کنند آنها را تفکیک و به کارخانجاتی که خریدار این محصولات هستند به فروش می‌رسانند.
قیمت زباله زنده در بازار بین چهار تا پنج هزار تومان است و این در حالی است که در گذشته زباله زنده کیلویی ۱۰۰ تومان هم به فروش نمی رسید و این افزایش ناگهانی قیمت بازار پسماند را جذاب کرده است
در زمینه زباله غیرآلی دلال بازی زیادی وجود دارد و شهرداری در این زمینه به جهت ارزش افزوده فرآیند پردازش پسماند سعی دارد آن را به مدل مالی و اقتصادی تبدیل کند که مقرون به صرفه باشد.
*در حال حاضر روند بازیافت پسماند آلی در اصفهان به چه صورت است؟
زباله آلی ته مانده غذاها و فسادپذیر است، این زباله‌ها را در محیطی باز و به صورت هوازی در همه کلانشهرهای کشور به کود کمپوست تبدیل می کنند که مجدد این کود برای کشاورزی و فضای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
*روزانه چه میزان زباله آلی در اصفهان تولید می‌شود؟
در حال حاضر روزانه یک هزار تن زباله شب جمع آوری می شود که حدود ۶۰ درصد از این زباله آلی و ارگانیک است.
*هزینه تولید و فروش کود تولید شده از زباله آلی در اصفهان چقدر است؟
آنچه برای تولید کود کمپوست در مدیریت پسماند هزینه می شود ۲۰۰ تومان است در حالی که مدیریت پسماند هر کیلو کود را به قیمت ۱۰۰ تومان به فروش می‌رساند.
سالانه مجاز به افزایش ۳۰ درصدی قیمت کود هستیم و شورای شهر اجازه افزایش قیمت بیش از این را نمی دهد
در این زمینه کود ۰۸ برای درختان تولید و استفاده می شود و کود ۰۶ برای گیاهان و به ویژه چمن مورد استفاده قرار می‌گیرد که کد ۰۶ به میزان ۱۳۰ تومان به فروش می رسد.
*چرا هزینه تولید کود کمپوست از قیمت فروش آن کمتر است؟
در حقیقت باید توجه داشت که در این زمینه نرخ قیمت گذاری از پایه درست نبوده است. تنها سالانه مجاز به افزایش ۳۰ درصدی قیمت کود هستیم و شورای شهر اجازه افزایش قیمت بیش از این را نمی دهد.
*روزانه چه میزان کود برای درختان و گیاهان در سازمان پسماند شهرداری اصفهان تولید می‌شود؟
در حال حاضر بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن از دو نوع کود ۰۶ و ۰۸ به صورت روزانه در سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان تولید می‌شود و باید توجه داشت که این میزان کود حاصل مدیریت هوازی ۶۰۰ تن زباله آلی است و به صورت عمده ای برای فضای سبز شهرداری و همچنین کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
*آیا برای فروش کود تولید شده تقاضا در بازار وجود دارد؟
بله، حجم تولید کود محدود است و همواره متقاضیان باید یک ماه قبل از تحویل کود درخواست خود را اعلام کنند.
*استفاده از تکنولوژی دفن بی هوازی پسماندهای آلی در دستور کار مدیریت پسماند شهرداری اصفهان بوده است، در این زمینه به چه میزان پیشرفت داشته‌اید؟
اخیرا به صورت پایلوت و با استفاده از تکنولوژی بی هوازی زبالههای آلی را در رئاکتورهای بسته در فضایی توسط میکرو ارگانیسم‌ها بازیافت می‌کنیم. در این روش در بازه زمانی ۳۰ روزه زباله‌ها را در هاضم نگهداری می‌کنیم که در این دستگاه هم گاز و هم کود با کیفیت بیشتری تولید می‌شود. در این روش موفق شده‌ایم ۶۰ درصد شیرابه‌ها را نیز از بین ببریم و بوی نامطبوع دفن زباله‌ها به صورت هوازی را نیز از بین ببریم. این طرح به صورت پایلوت در اصفهان اجرایی شده است.
*برای صنعتی سازی این فناوری چه برنامه‌ای را در دستور کار دارید؟
برای این امر نیازمند حضور سرمایه‌گذار هستیم، برای اجرای مدل صنعتی، راه‌اندازی سایتی برای ۲۵۰ تن زباله آلی را در دستور کار داریم. باید توجه داشت که اجرای پایلوت پروژه که در واقع بومی‌سازی فناوری خارج بوده با موفقیت همراه بوده و اساتید دانشگاه‌های مختلف کشور نیز بر روی این فناوری در حال مطالعه هستند. برای صنعتی سازی این فناوری رایزنی‌هایی را با شرکت‌هایی از جمله بنیاد برکت و مپنا انجام داده‌ایم که این دو شرکت به عنوان سرمایه‌گذار به این مساله ورود کنند.
آن چیزی که در هاضم مهم است، پس از تولید کود آلی و از بین بردن بخش قابل توجهی از شیرابه‌ها، تولید بیوگاز CH۴ است که اگر این گاز به اندازه ای باشد که بتوان آن را تبدیل به الکتریسته کرد انقلاب بزرگی رخ خواهد داد
*آورده سرمایه‌گذار برای این پروژه چه میزان برآورد شده و بازگشت سرمایه را تا چند سال ممکن می‌دانید؟
میزان سرمایه مورد نیاز برای اجرای این پروژه با توجه به قیمت ارز بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است. بازگشت سرمایه نیز با توجه به پیش بینی های صورت گرفته بعد از هفت سال خواهد بود.
باید توجه داشت که اگر بخواهیم این تکنولوژی را وارد کنیم ۹ میلیون یورو هزینه خواهد داشت و این در حالی است که با نصف هزینه می توان این پروژه را با تکنولوژی بومی سازی شده اجرایی کرد.
*سرمایه‌گذاری برای اجرای طرح بی هوازی پسماندهای آلی چه مزیت‌هایی را به دنبال دارد؟
آن چیزی که در هاضم مهم است، پس از تولید کود آلی و از بین بردن بخش قابل توجهی از شیرابه‌ها، تولید بیوگاز CH۴ است که اگر این گاز به اندازه ای باشد که بتوان آن را تبدیل به الکتریسته کرد انقلاب بزرگی رخ خواهد داد و در بخش پایلوت سنجش این بخش را در دستور کار داریم که برق این نوع کود نیز قابل استفاده خواهد بود.
*تاکنون استفاده از مدل بی هوازی بازیافت پسماندهای آلی در دیگر شهرهای کشور نیز اجرایی شده است؟
در سال‌های گذشته در تهران چنین طرحی اجرایی شد که با مشکل برخورد اما ما سعی کرده ایم این امر را مطمئن دنبال کنیم. در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله آلمان، فنلاند و دانمارک و... این روش به خوبی استفاده می شود و نیاز حرارتی شهر و فضاهای بزرگ را از این روش تامین می کنند.
*پیش بینی شما برای اجرای فاز صنعتی بازیافت بی هوازی پسماند آلی چه زمانی است؟
در صدد هستیم با همکاری سرمایه‌گذار تا قبل از نوروز ۱۴۰۰ کلنگ فاز صنعتی این پروژه را اجرایی کنیم.
*بخش قابل توجهی از پسماندهای اصفهان زبالههای خشک است، این زباله‌ها شامل چه اقلامی است؟
در حال حاضر ۱۸.۴ زباله اصفهان لاک، ۱۱.۳ درصد شیشه، ۷.۹ درصد پت، ۴.۴ درصد نان خشک، ۳.۲ حلب و آهن آلات، ۰.۹۹ درصد آلومینیوم، ۸.۰۵ نایلون، ۳۱.۸ کاغذ و مقوا، ۱۱.۳ درصد ضایعات و ۲.۴ درصد سایر اقلام است.
*در زمینه بازیافت مواد غیر آلی چه اقداماتی را در دستور کار دارید؟
در این بخش برخی از اقلام مانند پلاستیک، نایلون و لاک را داریم که مشتقات نفت هستند و سعی داریم با استفاده از فناوری پیرولیز بازیافت این مواد را نیز اجرایی کنیم.
کنسرسیومی در این زمینه تشکیل داده و فاز ۱۰ تنی را آغاز کرده‌ایم. برای این طرح شرکت مدیریت پسماند شهرداری اصفهان کارفرما، شرکت بامداد که زیر مجموعه بنیاد برکت است به عنوان سرمایه‌گذار و شرکت ایندکت به عنوان مشاور انتخاب شده است، در زمینه تامین تجهیزات نیز شرکت چینی به عنوان وارد کننده تجهیزات اعلام همکاری داشته که در این زمینه تفاهم نامه با این شرکت امضا شده و اقدامات مورد نیاز برای عقد قرارداد در شورای عالی سرمایه گذاری شهرداری در حال پیگیری است.
حدود ۱۰۰ تن پسماند غیرآلی داریم که بیشتر آن دفن می شود و اگر بتوانیم این زباله‌ها را وارد فرایند بازیافت کنیم می‌توان از آن مشتقات نفتی را تولید کرد که این امر نیز از موارد مورد نیاز در کشور است
*برای اجرای این طرح روزانه می‌توان چه میزان زباله خشک را در اصفهان بازیافت کرد؟
حدود ۱۰۰ تن پسماند غیرآلی داریم که بیشتر آن دفن می شود و اگر بتوانیم این زباله‌ها را وارد فرآیند بازیافت کنیم می‌توان از آن مشتقات نفتی را تولید کرد که این امر نیز از موارد مورد نیاز در کشور است.
*چند شرکت تفکیک زباله در اصفهان فعالیت دارد؟
بر اساس قانون هیچ شرکتی به جز شهرداری اجازه جمع آور پسماند را ندارد؛ ما جمع آوری زباله خشک را با دو پیمانکار انجام می دهیم و برای جمع آوری زباله شب برای هر منطقه یک پیمانکار داریم که تحت نظارت معاونت خدمات شهری شهرداری فعالیت دارند و زباله‌ها را مستقیم تحویل مدیریت پسماند می‌دهند.
*مهم ترین مشکل تفکیک زباله در اصفهان چیست؟
مشکلی که در این زمینه داریم انبارهای غیرمجاز سطح شهر است که حتی زباله شب را نیز جمع آوری و آنها را به صورت غیر بهداشتی تفکیک می‌کنند و مواد قابل بازیافت را از آن جدا کرده و با قیمت‌های زیادی به فروش می رسانند. برای مدیریت این امر با همکاری دستگاه قضایی و پلیس اماکن ورود کرده‌ایم که اینها همان‌هایی هستند که زمینه را برای دوره‌گردها و کودکان کار ایجاد کرده است.
توسعه در صنعت پسماند بسیار هزینه بر است وهر آنچه آورده اقتصادی در زمینه پسماند داشته باشیم باید طی سال‌های طولانی صرف توسعه در این سازمان شود
*فعالیت زباله‌گردها در اصفهان به صورت فردی است یا در این زمینه مافیا وجود دارد؟
در اصفهان جمع آوری زباله به صورت فردی انجام می‌شود و مدیریت این امر را در دستور کار داریم اما باید توجه داشت که در این زمینه نسبت به شرایط زندگی فعالان این انبارها نیز توجه داریم و سعی داریم زباله‌گردها را تحت نظارت مدیریت پسماند قرار دهیم.
شهروندان باید توجه داشته باشند که توسعه در صنعت پسماند بسیار هزینه بر است و هر آنچه آورده اقتصادی در زمینه پسماند داشته باشیم باید طی سال‌های طولانی صرف توسعه در این سازمان شود و نباید نگاه‌ها به گونه‌ای باشد که هزینه‌ها شهر از محل جمع آوری پسماند تامین می‌شود.
*در زمینه نخاله‌های ساختمانی بازیافت پسماند را در دستور کار دارید یا خیر؟
در این زمینه باید توجه داشت که روزانه هفت هزار تن نخاله ساختمانی در اصفهان تولید می شود که چهار هزار تن آن به شهرداری تحویل می شود و خیلی از این ها در جاهای دیگر تخلیه می شود، سامانه‌ای را ایجاد کرده‌ایم که کل این نخاله‌ها قابل ردگیری باشد و زمانی که بارگیری تا تخلیه می شود را دنبال کنیم. برای این امر نیز با شرکت سرمایه‌گذار رایزنی داشته‌ایم که نخاله‌های ساختمانی را نیز به چرخه اقتصادی و درآمد وارد کنیم.
باید توجه داشت که صنعت بازیافت صنعتی فعال و پر از انگیزه برای فعالان اقتصادی است که ورود جدی به آن و قرار گرفتن آن در چرخه درست می‌تواند در کنار درآمدزایی مناسب از آسیب‌های مخرب زیست محیطی، اجتماعی و امنیتی بکاهد.
نظر شما