بازار؛ گروه صنعت: «علی زاهد» عضو هیئت علمی و مدیر گروه پژوهشهای حقوق اقتصادی و بازرگانی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی در وبینار «ژئوپلتیکی شدن تجارت جهانی و تحولات منطقه‌ای: پیامدهایی برای اقتصاد ایران» با اشاره به ظهور سازمان‌های بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم گفت: با پایان جنگ جهانی دوم سازمان‌های متعددی در جهان ظهور کردند تا بتوانند نظام جهانی را سر و سامان دهند و در این راستا صندوق بین المللی پول و بانک جهانی فعالیت خود را شروع کردند.
وی گفت: در سال ۱۹۴۷ موافقت نامه تعرفه و تجارت (گات) عملیاتی شد و پس از آن سازمان تجارت جهانی در سال ۱۹۹۴ میلادی و ۱۹۹۵ این سازمان با ۱۲۷ عضو فعالیت خود را آغاز کرد.
این عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی بیان کرد: در حال حاضر ۱۶۴ کشور به عنوان عضو قطعی در این سازمان پذیرفته شده اند و ۱۸ کشور دیگر از جمله ایران در حال الحاق به این سازمان جهانی است.
زاهد گفت: با تشکیل سازمان تجارت جهانی تقریباً یک مجموعه کاملی در دنیا شکل گرفته است و بر اساس آن ۹۸ درصد تجارت دنیا تحت پوشش نظامات سازمان تجارت جهانی انجام می شود.
به گفته وی، با توجه به افزایش تعداد کشورهای عضو در سازمان تجارت جهانی برخی از کشورها با استفاده از قاعده اجماع نقش خود را در تعیین نظامات جهانی افزایش دادند و در زنجیره جهانی ارزش ناشی از تقسیم کار و حضور هر کشور با توجه به توانایی ها و مزیت های رقابتی در این زنجیره تولید خود را نشان دادند و تجارت‌های فرامنطقه‌ای زیادی در این چارچوب شکل گرفته است.
مدیر گروه پژوهشهای حقوق اقتصادی و بازرگانی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در این وبینار تخصصی اظهار داشت: در حال حاضر در دنیا ۳۰۸ موافقتنامه منطقه‌ای بین کشورهای مختلف جهان فعال است در حالی که تا سال ۱۹۹۴ تعداد موافقتنامههای منطقه‌ای حدود ۳۸ موافقتنامه بوده است، اما با تلاش کشورهای مختلف جهان هم اکنون تعداد آن به ۳۰۸ موافقت نامه رسیده و ۴۰ موافقتنامه نیز در فرآیند مذاکره و انعقاد تفاهمنامه است.
وی گفت: در حال حاضر با روند شتابان شاهد افزایش موافقتنامه های دوجانبه و موافقتنامههای منطقه‌ای در جهان هستیم و اعضای اتحادیه اروپا به عنوان کشورهای پیشرفته در صدر این موافقت نامه ها قرار دارد و پس از آن منطقه شرق آسیا و در منطقه غرب آسیا نیز که ایران ۲۵ موافقت نامه تجاری فعال است.
عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی اظهارداشت: خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، انتخابات آمریکا و خروج ترامپ از پیمان های بین المللی و تهدید خروج از سازمان تجارت جهانی به همراه چالش تجاری بین آمریکا و چین و اتحادیه اروپا و شیوع ویروس کرونا از مهمترین زنجیره‌های تهدید تجارت جهانی بودند که در سال‌های اخیر کشورهای جهان با آن مواجه شدند.
مدیر گروه پژوهشهای حقوق اقتصادی و بازرگانی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی تاکید کرد: به نظر می رسد که با روی کار آمدن بایدن در امریکا ما با تحولات بزرگی در جهان مواجه هستیم و آیا اتفاقاتی که در چند سال اخیر از طرف امریکا به وجود آیا به روال عادی برمی گردد یا نه؟
ما در حال ورود به دوره جدیدی از تجارت جهانی هستیم و قدرت آمریکا در این شرایط نه به طرف افول بلکه به طرف کاهش گام برداشته است و در این دوره سه زنجیره جهانی با حضور کشورهای مختلف جهان کانون تحولات بزرگی خواهد بود
تغییر رویکردها و کنشگری دولت ها در تجارت جهانی
«محسن شریعتی نیا» عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر مدیریت یکپارچه سازی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی در این وبینار افزود: ما در آستانه یک روند ناشی از تغییرات ساختاری در جهان هستیم و وقتی که از ژئوپلتیکی شدن تجارت جهانی صحبت می‌شود به معنای کنشگری دولتها در تجارت جهانی است.
وی گفت: دولتها به طرف توسعه تجارت جهانی برگشته اند چون دغدغه اصلی دولتها توجه به مسائل امنیتی و ثبات در جهان است و این نشان می‌دهد که سیاست را نمی‌توان از اقتصاد جدا کرد بلکه اقتصاد بخشی از سیاست است.
شریعتی نیا بیان کرد: جنگ تجاری بین چین و آمریکا در ۴ سال اخیر جلوه ای از این بازگشت دولتها به حوزه تجارت جهانی است و حتی ایران که در حاشیه تجارت جهانی قرار دارد از مسایل مطرح در تجارت جهانی بی تاثیر نبوده است.
این پژوهشگر مدیریت یکپارچه سازی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی با بیان اینکه تحریم نماد اولویت‌های ژئوپلتیکی برخی از دولت‌هاست گفت: در سال‌های اخیر تحریم کشورها رشد قابل توجهی کرده و روسیه درصدد است که چطور با تحریم‌های آمریکا مقابله کند، چین نظام تحریم جدیدی را در حال تدوین دارد و در کنار سیاست‌های بین‌المللی آمریکا در صحنه های جهانی تحریم ها به ابزاری برای مقابله با کشورها تبدیل شده است.
شریعتی نیا گفت: نظام تحریم جدید چین نشانه های جدیدی است که با امنیتی سازی شرکت‌های چینی توسط امریکایی‌ها شروع شد و به نظر می رسد که در زمان بایدن نیز ادامه خواهد داشت، زیرا سیاست آمریکا محدود کردن فعالیت های تجاری چین است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: در نظم جدید جهانی برای اولین بار در دوران پس از جنگ سرد با دگرگونی در قدرت مواجه هستیم و کشورهای مختلف قاعده نویس شده‌اند و تعداد آنها نیز همواره در حال افزایش است.
زنجیره اروپایی، زنجیره آمریکای شمالی و زنجیره چین در آینده باعث تحولات ژئوپلتیکی زیادی در عرصه های تجاری خواهد بود
وی یادآورشد: در گذشته یک کشور قاعده نویس بود و عده زیادی از کشورهای جهان اجرا کننده بودند، اما هم اکنون کشورهای قاعده نویس افزایش قابل توجهی یافته اند.
پژوهشگر مدیریت یکپارچه سازی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی بیان کرد: ما در حال ورود به دوره جدیدی از تجارت جهانی هستیم و قدرت آمریکا در این شرایط نه به طرف افول بلکه به طرف کاهش گام برداشته است و در این دوره سه زنجیره جهانی با حضور کشورهای مختلف جهان کانون تحولات بزرگی خواهد بود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران اظهارداشت: زنجیره اروپایی، زنجیره آمریکای شمالی و زنجیره چین در آینده باعث تحولات ژئوپلتیکی زیادی در عرصه های تجاری خواهد بود.
شریعتی نیا تاکید کرد: چینی‌ها نظمی که بنیان گذاشتند ادامه خواهند داد و اقتصاد این کشور تلاش می کند در حوزه های مختلف اقتصادی تحت تاثیر فضاهای خارجی قرار نگیرد و تمام تلاش این کشور این است که با استفاده از توانمندی‌های داخلی بتواند در نظم جهانی خود را بیشتر نشان دهد.
وی گفت: به نظر می رسد که با آمدن بایدن آنچنان شاهد تغییرات اساسی در حوزه های تجاری جهان و این کشور نخواهیم بود و همچنان ایران به‌عنوان چهارراه حوادث در این نظم جهانی مطرح خواهد شد.
در گذشته یک کشور قاعده نویس بود و عده زیادی از کشورهای جهان اجرا کننده بودند، اما هم اکنون کشورهای قاعده نویس افزایش قابل توجهی یافته اند
در قرن ۲۱ دولت ها از تعامل و همکاری با یکدیگر دور شدند
«مهدی فاخری» عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه در این وبینار تخصصی بیان کرد: در ابتدای قرن ۲۱ با واقعه ۱۱ سپتامبر در جهان مواجه شدیم و در حالی که در قرن ۲۰ گرایش کلی نظام بین الملل به تعامل، همکاری و رقابت بوده است در ابتدای قرن ۲۱ اتفاقات زیادی افتاده که ما را از تعامل و همکاری بسیار دور کرد.
وی گفت: در ۱۹ تا ۲۰ سال اخیر در مجموع ۸ جنگ در جهان اتفاق افتاده که این نشان می دهد ما شاهد یک جنگ در هر دو سال و نیم در جهان بوده ایم، همچنین در این مدت شاهد ۲۰ عملیات تروریستی مهم در جهان بوده ایم و این نشان می‌دهد که هر سال یک عملیات بزرگ تروریستی در جهان اتفاق افتاده است.
به گفته فاخری، بروز ۳ بیماری واگیردار سارس، ابولا و کرونا بحران های جدیدی را در جهان به وجود آورده است و ۷ بحران مالی نیز در قرن بیست و یکم باعث مشکلات زیادی در جهان شده است.
عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه تاکید کرد: تعامل و همکاری کشورها در ابتدای قرن بیست و یکم با بحران‌های زیادی مواجه شد و برخی از اتفاقاتی که در جهان به وقوع پیوسته بشرط هیچ نقشی نداشته، اما در برخی از این اتفاقات از جمله جنگ ها و عملیات تروریستی بشر نقش مهمی داشته است.
وی اظهارداشت: با روی کار آمدن ترامپ و آغاز جنگ تجاری بین آمریکا و چین، یکی از بحران های مهم جهانی بروز کرد و مسئله مهاجران نیز در جهان به عنوان یک بحران مهم جهانی همیشه از زوایای مختلفی در این مدت مطرح بوده است.
این عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه یادآورشد: به نظر می‌رسد نظام بین المللی در حال تغییر کردن است و چین با یک انقلاب تجاری در جهان توانسته خود را بر سایر کشورهای جهان تحمیل کند.
فاخری اظهارداشت: ما پس از دو قطبی شدن جهان، به طرف سه قطبی شدن جهان (امریکا، اروپا و چین) در حال حرکت هستیم و در آینده قطب چهارم جهان ظهور خواهد کرد که به احتمال زیاد در این اقتصاد نوپا هند، ژاپن، برزیل و یا روسیه می‌توانند در قطب چهارم دنیا خود را نشان دهند.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، در تحولات جهانی بایدن امریکایی با امریکای ترامپ آن چنان فرقی نخواهد داشت و سیاست بایدن در برابر ایران، چین و یا کره شمالی متفاوت نخواهد بود اما به طور کلی رویه دولت جدید آمریکا در سازمان ملل، سازمان تجارت جهانی و سایر سازمان های بین المللی به طرف تعامل بیشتر با سایر کشورهای مختلف جهان خواهد بود.
نظر شما