محمود رضا رحمانی؛ بازار: در چند دهه گذشته، عمده تمرکز یزد بر ایجاد صنایع آلاینده به‌ویژه در دشت اردکان و در شهرستان‌های اردکان، میبد و اشکذر بوده است. یزد همواره به عنوان کم بارش‌ترین استان ایران از نعمت باران و آب محروم بوده و همین موضوع موجب شده که اقتصاد یزد به سمت کشاورزی کم‌آبخواه و معادن روی آورد و از این لحاظ از استان‌های برخوردار باشد؛ به گونه‌ای که مهمترین محصول صادراتی استان، فرآورده‌های معدنی محسوب شود.
یزد نخستین استان در تنوع مواد معدنی و دومین استان بعد از کرمان از لحاظ ذخایر معدنی و همچنین یکی از سه استانی محسوب می شود که بالاترین میزان کشف معدنی کشور را به خود اختصاص داده است. از بین ۵۴۵ معدن استان، پنج مورد در مقیاس بزرگ ملی قرار دارد و بقیه در حد متوسط و کوچک است. از میان معادن ملی می‌توان به سنگ‌آهن چادرملو اردکان، زغال سنگ بافق(دو معدن)، سرب و روی مهدی‌آباد مهریز و اورانیوم ساغند در اردکان اشاره کرد.
بهره برداری از معادن
بهره مندی از این نعمت بزرگ چه عوایدی برای استان داشته و آیا سود آنها در مقابل زیان‌شان برای استان در دو کفه ترازو قابل قیاس است؟ طی سال‌های گذشته چقدر به جلوگیری از خام فروشی و فرآوری معادن در داخل استان توجه شده و چقدر از سود معادن به‌ویژه معادن بزرگ، برای جبران خسارت‌های اجتماعی هزینه شده و آیا حساب این معادن در بانک‌های استان باز شده یا همچنان حق و حقوق مردم استان در کش و قوس مباحث سیاسی قربانی می‌شود؟
یزد نخستین استان در تنوع مواد معدنی و دومین استان بعد از کرمان از لحاظ ذخایر معدنی و همچنین یکی از سه استانی است که بالاترین میزان کشف معدنی کشور را به خود اختصاص داده است
به گفته مسئولان، الزامات زیادی برای تبدیل معادن به ارزش افزوده در استان فراهم شده اما آیا می توان آمار جامعی ارائه کرد که هر معدن چه میزان برای جبران خسارت‌های وارده به محیط هزینه کرده است و در کوچکترین مورد آن، چند مرکز بهداشتی توسط این معادن در استان یزد ساخته شده است؟
در برنامه ششم توسعه علاوه بر سهم عوارض و درآمدهای دولتی، معادن باید یک درصد فروش خود را به محل و منطقه استقرار معدن پرداخت کنند ولی متاسفانه به دلایل مختلف، معادن از اجرای این قانون سرباز زده و این قانون به درستی اجرا نمی شود و نهایتأ زیان برداشت معادن برای یک استان و عواید آن برای چند استان دیگر باقی می‌ماند. موضوع دیگر این است که تصور عده‌ای بر این است که استان یزد تنها به دشت یزد، اردکان خلاصه می‌شود و همین امر موجب شد تا عمده صنایع بزرگ در حوزه کاشی و فولاد را در این منطقه مستقر کنند.
پیشنهاداتی برای توسعه یزد
با توجه به اینکه استان یزد، طی سال‌های اخیر کم بارش‌ترین استان کشور بوده، یکی از کلیدی‌ترین و حساس‌ترین نقاط برای هزینه‌کرد سود معادن در سطح استان در حوزه باروری ابرها به نظر می‌رسد که می‌توان این موضوع را در ردیف توجهات قرار داد. دومین بحث، قابلیت سرمایه‌گذاری در حوزه گسترش امکانات بهداشتی و بیمارستانی است که علاوه بر ساکنان استان برای بیماران مراجعه‌کننده از سایر استانها نیز بازدهی خواهد داشت.
تصور عده‌ای بر این است که استان یزد تنها به دشت یزد، اردکان خلاصه می‌شود و همین امر موجب شد تا عمده صنایع بزرگ در حوزه کاشی و فولاد را در این منطقه مستقر کنند
ظرفیت دیگر در حوزه ورزشی و خدمات تفریحی و رفاهی است که استان یزد از این لحاظ در محرومیت قرار دارد. در کنار همه این مسائل بهترین راه حل برای کمک به استان در تمامی این حوزه‌ها، توجه ویژه به صنایع هایتک و پیشرفته و غیرآلاینده است که در این خصوص استان یزد ظرفیت‌های بالایی در این صنایع و به‌ویژه نیروی انسانی آن دارد.
در کنار حفظ محیط زیست و استقرار صنایع هایتک و سبز، به مدیریت مصرف آب در استان نگاه ویژه شود؛ به همین دلیل در گام اول باید صنایع هایتک و پیشرفته را شناخت تا دید که استان یزد در این بخش در کجا قرار دارد و در وهله دوم، برای تبدیل یزد به استانی صاحب پتانسیل در اقتصاد دانش‌بنیان تلاش کرد.
امتیازات یزد در صنایع هایتک
صنایع هایتک عبارت از صنایع الکترونیک یا صنایع طراحی و ساخت است که شامل کامپیوتر و ملحقات آن، مدارهای مجتمع، تولید تجهیزات الکترونیکی و ارتباطی پیشرفته می‌شود. صنایع تولید مواد نو، صنایع بیوفناوری، صنایع اپتیک و لیزر، اتوماسیون صنعتی و سیستم‌های هوشمند، نانو فناوری، صنایع مرتبط با فناوری اطلاعات، صنایع هوا و فضا و انرژی‌های نو و... از این جمله است.
یکی از زمینه های توسعه صنایع هایتک و پیشرفته، شرکت‌های دانش بنیان است که یزد در این خصوص جزو استان‌های برتر کشور محسوب می‌شود؛ با این حال سهم استان یزد در اقتصاد دانش‌بنیان کمتر از پنج درصد بوده و از نظر تعداد شرکت‌ها دارای رتبه چهارم کشور است. یزد در شاخص توسعه ارتباطات فناوری و اطلاعات رتبه سوم کشور را کسب کرده و ضمن آن، در تعداد کارگاه‌های دارای فعالیت تحقیق و توسعه(R&D) به نسبت جمعیت رتبه پنج کشور و در ارتباط با تعداد محقق به نسبت جمعیت رتبه سوم کشور را دارد.
از لحاظ آماری به‌ویژه در نیروی انسانی متخصص، استان یزد در رتبه های خوبی قرار دارد؛ با این حال، باید دید که یزد از نظر تولیدات دانش‌بنیان، فناورانه و هایتک در چه جایگاهی قرار دارد؟ در سال ۹۵ خبرها حکایت از رشد ۳۰ درصدی محصولات هایتک در استان داشت ولی بعد از آن خبری نبود تا اخیرا که از راه‌اندازی کارخانه نوآوری و تبدیل کارخانه درخشان به پایگاه نوآوری به مساحت ۱۷ هزار متر مربع در قالب دو سوله سه هزار و چهار هزار مترمربعی خبرهایی به گوش رسید و معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری نیز از آن بازدید کرد.
سهم استان یزد در اقتصاد دانش‌بنیان کمتر از پنج درصد است
تعداد دانش‌آموختگان جویای کار در حوزه‌های هایتک و آی‌تی در استان بسیار بالاست ولی در این چند سال، با وجود تلاش‌های زیاد و البته جلسات فراوان برای ایجاد اشتغال در این بخش، آمارهایی قابل دسترسی نیست تا بدانیم پیشرفت‌ها در این بخش و فاصله‌گیری از صنایع آلاینده همچون کاشی و فولاد تا چه حد بوده است و فقط چند آمار کوچک از رشد تعداد شرکت‌های دانش بنیان ارائه شده است.
ایجاد شغل‌های هایتک با محوریت دانش‌آموختگان
در حوزه کاشی و سرامیک با تولید بیش از ۵۰ درصد کاشی کشور، ۸۰ کارخانه فعال و۴۰ کارخانه در حال راه اندازی رتبه اول را داریم.» این خبر در مردادماه امسال اعلام شده و به این معنی است که ۴۰ کارخانه جدید کاشی در حال راه اندازی است که شاید بتوان آن را یک فاجعه دانست، هرچند و احتمالا گفته می شود این واحدها برای فرآوری و استفاده از فناوری در این حوزه راه اندازی می شوند ولی باز هم برای استان یزد آمار خوبی نیست.
آمار قابل تأملی از وضعیت گسترش روزافزون صنایع به‌ویژه صنایع آلاینده در دو شهرستان اردکان(قطب فولاد استان) و میبد(قطب کاشی و سرامیک استان و کشور) در نزدیک یکدیگر و در نزدیکی مرکز استان یزد را توجه کنید: در شهرستان میبد از مجموع ۳۸۰ کارخانه بزرگ وکوچک ۴۰ کارخانه متعلق به تولید کاشی و بقیه در حوزه‌های دیگر مشغول فعالیت هستند و در شهرستان اردکان هم از مجموع ۴۸۰ کارخانه بزرگ و کوچک، ۳۰ کارخانه در زمینه تولید کاشی و سرامیک فعالیت دارد.
با این وجود پیشنهاد می شود تمرکز مدیریت استان بر استفاده از توان نیروی انسانی تحصیل‌کرده در ایجاد مشاغل جدید بیشتر باشد؛ یعنی به جای ایجاد شغل برای آنها، مشوق‌هایی برای ایجاد شغل‌های هایتک و فناورانه با محوریت دانش‌آموختگان دانشگاهی تعریف شود و بانک‌ها هم به صورت جدی در این خصوص همکاری داشته باشند.
نظر شما