تهمینه غمخوار؛ بازار: اتحادیه اوراسیا (EAEU) با بیش از هفت تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی، که به عنوان یک بلوک تجاری گسترده در قالب اتحادیه اروپا شناخته می شود، مشتاق اتصال اروپا، آسیا و اقیانوسیه و همچنین ادغام مزایای اقتصادی مناسب کشورهای واقع در آسیای مرکزی، شمالی و اروپای شرقی با بازار بیشتر است.
معاهده تشکیل این اتحادیه در سال ۲۰۱۴ توسط سه کشور بلاروس، قزاقستان و روسیه امضا شد و یک سال بعد با پیوستن ارمنستان و قرقیزستان متمرکز بر مقابله با مداخله گری اقتصادی و سیاسی کشورهای غربی و اروپایی در مسائل مرتبط با کشورهای آسیای مرکزی، عملاً به اجرا درآمد. در سال ۲۰۱۶ نیز ویتنام اولین کشور غیر منطقه ای بود که به این اتحادیه پیوست.
همچنین، اتحادیه اقتصادی اوراسیا با هدف ایجاد یک بازار واحد برای کالا، خدمات، سرمایه و نیروی کار به عنوان اولین گام برای ادغام عمیق تر ملتهای همفکر شکل گرفت و افزایش رقابت پذیری و همکاری میان اقتصادهای عضو به اضافه توسعه پایدار را پایه و اساس کار خود قرار داد.
در این میان، ایران که به عنوان یک محور حمل و نقل در قلب اوراسیا یعنی جایی که کشورهای منطقه، استراتژی های توسعه خود را تهیه کرده اند، در نظر گرفته می شود، پس از تشکیل این اتحادیه به فکر عضویت افتاد تا اینکه بعد از سالها مذاکره، سرانجام یک توافقنامه موقت با هدف افزایش حضور ایران در بازارهای منطقه و همچنین ایجاد منطقه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اوراسیا در ۱۷ مه ۲۰۱۸ منعقد شد و به طور رسمی در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹ به اجرا درآمد.
در حقیقت، ایران نقش کلیدی در شاهراه های موجود منطقه یعنی جاده ابریشم، راه‌آهن سراسری آسیا، تراسیکا و کریدور شمال و جنوب دارد و اقتصاد ایران و کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از توان هم افزایی جدی برخوردارند.
بر همین اساس و با توجه به اهمیت حضور ایران در این اتحادیه اقتصادی، خبرنگار بازار گفتگویی را با «دکتر شعیب بهمن»، دکترای علوم سیاسی و کارشناس آسیای مرکزی و قفقاز ترتیب داده که در ادامه آمده است.
* حضور و تعامل ایران با اتحادیه اوراسیا چه منافعی برای جمهوری اسلامی ایران به همراه خواهد داشت؟ در واقع با توجه به این که ایران به دنبال آن است تا عضو دائمی این اتحادیه شود، همکاری با این اتحادیه با توجه به شرایط تحریمی تا چه اندازه موثر است؟
اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک فضای اقتصادی جدیدی برای کشورهای حوزه اوراسیا در وهله اول گشوده و در وهله دوم فضایی را ایجاد کرده تا کشورهای که در مجاورت این منطقه قرار دارند یا به هر دلیل و ترتیبی خواهان مشارکت و حضور در این اتحادیه هستند.
البته این مسئله صرفاً به کشورهای پیرامون آسیا مرتبط نمی شود، بلکه بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی که در مجاورت منطقه اوراسیا قرار ندارند، تمایل به همکاری و عضویت در اتحادیه را دارند.
این اتحادیه دارای ظرفیت‌های قابل توجهی در حوزه‌های اقتصادی است و جغرافیایی بسیار وسیعی را پوشش می‌دهد که تنوع اقتصادی اعضای حاضر در آن زیاد است. همچنین، فضای مناسبی برای انجام تعاملات اقتصادی ایران با کشورهای عضو ایجاد می‌کند.
به ویژه در شرایطی که ایران تحت تحریم‌های یکجانبه از طرف آمریکا قرار دارد، حضور در این اتحادیه می تواند فرصت قابل توجه و مغتنمی برای کاهش اثرات تحریمی باشد زیرا کشور هم اکنون در یک شرایط خاصی به سر می برد که از دو سال گذشته شاهد بازگشت تحریم های یک جانبه و ظالمانه آمریکا بوده است.
در شرایطی که ایران تحت تحریم‌های یکجانبه از طرف آمریکا قرار دارد، حضور در این اتحادیه می تواند فرصت قابل توجه و مغتنمی برای کاهش اثرات تحریمی باشد زیرا کشور هم اکنون در یک شرایط خاصی به سر می برد که از دو سال گذشته شاهد بازگشت تحریم های یک جانبه و ظالمانه آمریکا بوده است
در واقع، فرصتی که در شرایط فعلی اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای کشور ایران ایجاد می کند، این است که در کاهش اثر تحریم ها می توان از طریق افزایش مراودات اقتصادی با کشورهای عضو با توجه به ظرفیت آن ها و همچنین پتانسیل و موقعیت جغرافیایی ایران به بهترین وجه استفاده کرد.
واقع امر اینکه نه آمریکایی ها موفق شدند سیاست های تحریمی خود را به پیش ببرند، نه سایر کشورها حاضر شدند با این سیاست ها همراهی کنند.
در توافقنامه ای که سال گذشته میان ایران و اتحادیه اقتصادی منعقد شد، حدود ۵۰۰ قلم کالا از تعرفه گمرکی معاف شدند و این بدان معناست که ایران دست‌کم می‌تواند در رابطه با ۵۰۰ قلم کالای تولیدی خود سرمایه‌گذاری ویژه انجام داده و تولیدات خود را افزایش دهد.
افزایش تولید در شرایط تحریمی منجر به صادرات بیشتر و ارزآوری برای کشور در ابعاد خارجی یعنی یک موقعیت قابل توجه ای است که کشور بتواند به سمت توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی حرکت کند و در ابعاد داخلی نیز افزایش تولید، موجب افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری می‌شود.
افزایش تولید در شرایط تحریمی منجر به صادرات بیشتر و ارزآوری برای کشور در ابعاد خارجی یعنی یک موقعیت قابل توجه ای است که کشور بتواند به سمت توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی حرکت کند و در ابعاد داخلی نیز افزایش تولید، موجب افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری می‌شود
در مجموع، اجرایی شدن توافق نامه بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا می تواند فرصت بی نظیر و مهمی را برای جمهوری اسلامی بوجود آورد که البته پس از اجرایی شدن، بخش خصوصی باید پرقدرت تر به میدان وارد شود.
* با توجه به اینکه در طرح «یک کمربند_یک جاده»، یک مسیر از روسیه می گذرد تا به اروپا برسد و مسیر دیگری به ایران مربوط می شود که به اذعان مقامات چینی ممکن است الویت چین باشد. اگر چینی ها مسیر ایران را در اولویت قرار دهند، آیا این موضوع در روابط ایران و روسیه تاثیرگذار خواهد بود یا نه؟ و اینکه آیا این مسئله در روابط روسیه با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا تاثیر خواهد داشت؟ زیرا روسیه نگران است که از وابستگی کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در صورتی که جاده ابریشم از مسیر روسیه بگذرد کاسته شود.
چینی‌ها برای طرح «یک کمربند_یک جاده» راه‌های متعددی را طراحی کرده و تدارک دیده اند. به عنوان مثال یک راه از استان سیان کینگ چین آغاز می شود و به سمت پاکستان و سپس بندر گوادر می‌رود و سپس از آن جا به سمت اقیانوس هند و خلیج فارس می‌رسد.
یک مسیر دیگر با گذر از کشورهای آسیای مرکزی به سمت روسیه و اروپا می‌رود و مسیر دیگر از آسیای مرکزی به ایران و سپس منطقه خاورمیانه و کشورهای اروپایی کشیده می‌شود.
بنابراین مقاصدی که قرار است از سمت ایران و یا روسیه کشیده شود، متفاوت است. مقصد اصلی سمت روسیه کشورهای اروپایی و مقصد اصلی جاده ای که احیاناً از ایران کشیده می شود، کشورهای خاورمیانه است که بعدا می تواند امتداد پیدا کرده و به سمت کشورهای آفریقایی نیز برود.
بنابراین مقاصد متفاوت این مسئله تاثیری بر روابط ایران با روسیه و ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا نخواهد گذاشت.
مقاصد متفاوت طرح «یک کمربند_یک جاده» چینی ها، تاثیری بر روابط ایران با روسیه و ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا نخواهد گذاشت
در رابطه با قسمت دوم سوال، باید بگویم که روسها تمایل به همکاری با چین در قالب‌های مختلف دارد، به طوری که روابط دو جانبه ای را دنبال می کنند. همچنین، در بعد ساز و کارها و ساختارهای امنیتی این دو کشور به دنبال پیگیری مناسبات و روابط هستند.
به عنوان مثال، در سازمان شانگهای، چین و روسیه به عنوان عضو اصلی و موثر حضور دارند و هم در حوزه اقتصادی تمایل به گسترش روابط دارند، کما اینکه چینی‌ها تعامل بسیار زیادی به همکاری با حوزه اقتصادی اوراسیا دارند.
در نتیجه، نگاه منفی در روسیه نسبت به اینکه کشورهای آسیای مرکزی و روسیه بخشی از طرح «یک کمربند_یک جاده» چینی ها باشد، وجود ندارد و این که روسها تصور می کنند که این طرح اتفاقا فرصتی است که می توانند از آن ستفاده کنند.
نگاه منفی در روسیه نسبت به اینکه کشورهای آسیای مرکزی و روسیه بخشی از طرح «یک کمربند_یک جاده» چینی ها باشد، وجود ندارد
در واقع، روسیه کشیده شدن این خطوط از کشورهای آسیای مرکزی و یا حتی ایران را تهدیدی علیه خود محسوب نمی کند که بر روابط تجاری دو کشور تاثیرگذار باشد.
نظر شما