فتانه احدی؛ بازار: شترهای سرگردان که در واقع سرگردان نیستند و با شتربانهای مخفی مدیریت و حفاظت می شوند، معضلی دیرینه برای نظرآباد و استان البرز محسوب می شوند. این گفته اهالی منطقه و مسئولان منابع طبیعی ومحیط زیست است که به شدت با وجود شتران در البرز مخالفند و حتی معتقدند که البرز پتانسیل پرورش شتر را ندارد. اما از دیگر سوی مسئولان جهاد کشاورزی و امور عشایر حامی شتران و عشایر هستند و به دنبال بستر سازی برای پرورش شتر و تولید گوشت و شیرشتر هستند و معتقدند که بازار این نوع محصولات بسیار داغ است و در بین بسیاری از مردم جایگاه خاصی دارند.
این اختلاف نظر باعث شده سالها مشکلی به نام شتران سرگردان در استان به قوت خود باقی بماند و اراضی ملی به خطر بیفتد و حتی باعث دشمنی های بومی بین عشایر و کشاورزان منطقه شود، چرا که کشاورزان از وجود عشایر و شترهایشان گله مند هستند و آنها را آسیب جدی برای پوشش گیاهی و محصولاتشان می دانند. اکنون باید دید که در این کش و قوس سخن چه کسی به حقیقت و منافع استان نزدیکتر است.
ابتدا باید در قضیه بسیار مهم بیابان زایی تامل کرد، ریزگرد ها نیز بسیار اهمیت دارند که اگر پوشش گیاهی بیابان نظر آباد از بین رود، ریز گردها تا تهران هم می روند. شترها به راحتی در عرصه های منابع طبیعی و بیابانی این منطقه به صورت گله ای تردد دارند. این ترددها باعث پاکوب شدن و به پرواز درآمدن ریزگردها می شوند.
شتران را در روستای عشایر نشین گلدره می توان یافت
یکی از ساکنان و بومیان روستای صالحیه که همسایه روستای عشایر نشین گلدره است، با گلایه از وجود شتران در گفتگو با بازار اظهار کرد: ازسالیان قدیم دشت نظرآباد یکی از گذرگاههای عشایر کشور بوده است.
جلال یکه فلاح گفت: عشایر از سوی شیراز، چهارمحال بختیاری می آمدند از دشت نظرآباد گذر می کردند و به سوی طالقان و قزوین می رفتند.
وی افزود: تا اینکه حدود ۳۰ یا ۴۰ سال پیش باتوجه به مساعد بودن دشت نظرآباد، مرتع خوب، آب خوب و دشت باز، این عشایر در روستای گلدرده اتراق کردند و دیگر به شهر خود بازنگشتند. اراضی گلدره متعلق به شخصی بود که اکنون در ایران نیست و اکنون این اراضی به نام روستای عشایر نشین گلدره معروف شده است.
وی ادامه داد: جمعیت عشایر از ۱۰ خانوار به ۳۰ خانوار افزایش یافت و بعد از مدتی کل مراتع را تصرف کردند کسی هم کاری به کارشان نداشت. دامهای خود را افزایش دادند و به پرورش شتر پرداختند.
یکه فلاح افزود: قبلا این شتران با شتربان حفاظت می شدند، بعد از مدتی که دیدند دشت مستعد است، دشت نظر آباد را قرق کردند و شترهایشان به شترهای سرگردان معروف شد در حالی که اینها شترهای سرگردان نیستند. شتربانها از دور با دوربین و تجهیزات و با موتورشترها راکنترل می کنند تا کسی مزاحم این شترها نشود و به سرقت نروند.
این بومی نظرآبادی گفت: بعد از تخریب اراضی ملی به سوی اراضی کشاورزی رفتند و آنجا را نیز تخریب کردند. حدود ۱۰ سال است که شترها را شبانه به زمین های کشاورزی سوق می دهند از دست کشاورز هم کاری برنمی آید چون که صاحب شتران در ظاهر مشخص نیست.
یکه فلاح افزود: شتربانان دام خود را به سوی تالاب صالحیه می فرستند و محیط زیست و منابع طبیعی را تخریب می کنند و با شکایت های بسیار دادستانی حکم کرد که در طرح جمع آوری شترهای سرگردان شترها به کشتارگاه اعزام شوند تا صاحبانشان خود رانشان دهند.
وی گفت: اکنون هم با توجه به پروژه قرق در روستای گلدره حدود ۲هزار شتر، اجازه خارج شدن از روستا را ندارند. این طرح ۴ ماهه است و امیدواریم تا پایان این طرح شتران ساماندهی شوند.
این فعال محیط زیستی گفت: سازمان جهاد کشاورزی برای تولید شیر و گوشت شتر در تلاش است اما با تخریب ارضی طبیعی چه باید کرد. منابع طبیعی نیز میلیاردها تومان صرف بوته کاری برای جلوگیری از ریز کرد می کند اما با چرای پوشش گیاهی توسط شتران تمام تلاشها بی حاصل می ماند.
نظر آباد کانون گرد و غبار در البرز
شاید وجود گرد و غبار برای کسی که شناخت زیادی از این استان ندارد قدری عجیب باشد اما این موضوع در البرز در سال‌های اخیر به یک واقعیت تبدیل شده و ۹ کانون ریزگرد در البرز شناسایی شده است.
نقش شترهای سرگردانی که مثل یک ماشین تخریب به گسترش این کانون‌ها دامن می‌زنند چند سالی است مطرح و به عنوان یک دغدغه پیگیری و قول‌هایی هم از سوی جهاد کشاورزی برای ساماندهی داده شده اما هنوز اقدامی جدی برای آن دیده نشده است.
در همین خصوص مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز نیز با انتقاد از تعلل جهاد کشاورزی در ساماندهی شترهای سرگردان در مناطق مستعد گرد و غبار استان، گفت: حدود ۲هزار شتر در کل سال مشغول تخریب پوشش گیاهی و خاک مناطق جنوبی البرز هستند و اگر این روند ادامه پیدا کند در آینده نزدیک البرز درگیر موضوع ریزگرد خواهد شد.
فردین حکیمی با بیان اینکه هوای استان از نظر گرد و غبار در مرز ناسالم قرار گرفته اما به حد ناسالم نرسید، افزود: در البرز ۹ کانون گرد و غبار به وسعت ۴۵ هزار هکتار وجود دارد که ۲۵ هزار هکتار آن در شهرستان اشتهارد و ۲۰ هزار هکتار هم در شهرستان نظرآباد وجود دارد.
وی ضمن ابراز نگرانی از آینده البرز در زمینه گرد و غبار گفت: اگر در زمینه ریزگرد اقدامی انجام نشود و همین روند ادامه داشته باشد، در آینده درگیر انتشار گرد و غبار خواهیم شد.
حکیمی با تأکید بر لزوم اجرای طرح‌های بیابان زدایی در کانون‌های گرد و غبار گفت: منابع طبیعی در این بخش طرح‌هایی را انجام داده و طرح‌هایی را هم در دست اجرا دارد اما موضوعی که باعث تأسف است وجود شترهای سرگردانی است که محیط زیست بارها سرگردانی آنها را مخرب اعلام کرده است.
حکیمی افزود: حدود ۲هزار شتر در کل طول سال در مناطقی که آسیب پذیر و مستعد گرد و غبار است رها هستند و از معدود پوشش گیاهی تغذیه می‌کنند، پیش از این جهاد کشاورزی قرار بود برای ساماندهی این شترها اقدام کند اما متأسفانه تاکنون کاری انجام نشده است و این شترها همچنان در منطقه سرگردان هستند.
وی ادامه داد: خاک کانون‌های گرد و غبار البرز حالت پفکی دارد و اگر دست نخورده باقی بماند به صورت ریزگرد منتشر نخواهد شد اما وقتی شترها در این مناطق خاک را لگدمال می‌کنند این خاک با کوچکترین باد در هوا منتشر می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز گفت: مالکان تعدادی از این شترها در استان حضور دارند اما تعدادی از آنها هم متعلق به افرادی است که در استان حضور ندارند و در کل طول سال بدون هیچ هزینه‌ای شترهای خود را در اراضی طبیعی استان رها می‌کنند که نتیجه آن تخریب پوشش گیاهی و خاک در کانون‌های گرد و غبار است.
شترهای سرگردان عامل تخریب عرصه های بیابانی
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز نیز یکی از دلایل تخریب عرصه‌های بیابانی استان را شترهای سرگردان دانست.
مهدی فتحی با اشاره به اینکه اقدامات زیادی برای کنترل شترها در عرصه های بیابانی استان و کاهش آمار ورود شترهای سرگردان از استانهای همجوار به استان انجام شده است، اظهار کرد: در این مورد طرحی را تهیه کرده و به سازمان جهاد کشاورزی البرز ارائه کردیم در قالب این طرح ساماندهی شترها برای جلوگیری از تخریب عرصه‌های بیابانی مطرح شده است.
وی افزود: در طرح ارائه شده عرصه‌ای ۱۰۰ هکتاری در بخشی از عرصه‌های بیابانی نظرآباد در نزدیکی روستای «حسین خانلو» برای چرای شترها تعیین شده است، در این فضای نیمه بسته شترها نگهداری می‌شوند و با این اقدام در کنار حفاظت از عرصه‌های بیابانی، بحث مسائل اقتصادی برای پرورش دهندگان شترها نیز لحاظ می‌شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز گفت: اکنون نیاز به همراهی همکاران ما در امور اراضی و همچنین مسئولان مربوطه در سازمان جهاد کشاورزی استان است تا کنترل و نگهداری شترها در فضای نیمه بسته تعیین شده به درستی انجام شود.
اجرای طرح ساماندهی شتر های سرگردان منطقه گلدره شهرستان نظرآباد
معاون تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان البرز درباره حضورشترهای دشت نظرآباد به بازار گفت : اکنون در منطقه گلدره شهرستان نظرآباد تعداد ۲۷۰ شتر متعلق به ۱۵ خانواده عشایر ساکن در محل، به صورت آزادانه در حوزه تالاب صالحیه تردد و چرا می کنند.
مجتبی تقی زاده افزود: موضوع حضور این تعداد شتر در منطقه با عنوان اینکه تردد آنها موجب ایجاد کانون ریزگرد شده است در جلسه قانون هوای پاک مطرح گردید که پیگیری حل این مشکل به سازمان جهادکشاورزی محول شد.
وی گفت: این سازمان با همکاری مدیریت امورعشایری و اداره کل منابع طبیعی با برگزاری جلسات متعدد کارشناسی وفنی در ستاد استان و شهرستان نظرآباد ضمن شناسایی شترداران منطقه آمار شتر موجود واراضی مستعد، طرحی جهت ساماندهی شترهای سرگردان تهیه کرد.
تقی زاده ادامه داد: پس از طراحی شترداری به عنوان سایت ساماندهی( شامل مجموعه تاسیسات مورد نیاز و اراضی کشت ۵۱مجموعه ای متشکل از هکتار از اراضی ملی منطقه انجام شد و سپس ۵۰۱ علوفه های شوردوست مناسب منطقه ) در مرحله بعد شناسایی موضوع واگذاری اراضی شناسایی و نیز آب مورد نیاز مجموعه شده توسط تعاونی عشایری شهرستان ساوجبلاغ در حال پیگیری است.
معاون تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان البرز گفت: طرح ساماندهی شترهای نظرآباد از سوی اداره عشایر سازمان جهاد کشاورزی استان البرز در حال اجراست. در این طرح بعد از واگذاری عرصه و تامین آب امورعشایری باید زیرساختهای لازم را برای ساخت مجتمع نگهداری شتران فراهم کنند و این واحدها را به بهره برداری برساند.
وی با اشاره به تهدید شتران برای منابع طبیعی منطقه ادامه داد: منابع طبیعی و محیط زیست مدعی هستند که شتران باعث به وجود آمدن ریزگردها و چرای پوشش گیاهی منطقه هستند که این خود عامل ایجاد ریزگرد است، هرچند شترشاید یکی از عوامل باشد اما عوامل دیگری هم است که تنها نمی توان شترها را مقصر دانست و به نظر ما در این مساله اندکی بزرگنمایی شده است.
تقی زاده اضافه کرد: در راستای اجرای طرح ساماندهی شتران نظرآباد، به دنبال هویت گذاری شتران البرزی هستیم، تا شتران استانهای دیگر وارد حریم البرز نشوند. هویت گذاری شتران متعلق به بهره برداران استان البرز در سامانه هویت گذاری اصلاح نژاد دام کشور و جمع آوری شتران سرگردان متعلق به بهره برداران خارج استان است.
شتر یکی از فاکتورهای تولید گوشت و شیر است
رئیس اداره امورعشایر استان البرز هم در گفتگو با بازار گفت: شتر یکی از فاکتورهای تولید در بخش کشاورزی است. تولید شیر و گوشت شتر بسیارحائز اهمیت است. ولی به شکلی باید فعالیت کنند که آسیبی به مناطبع طبیعی وارد نشود.
علی نقدی افزود: برای ساماندهی شترهای دشت نظرآباد بحث ساماندهی را شروع کردیم. در این ساماندهی عرصه ای با همکاری منابع طبیعی شناسایی شده است. با توجه به اینکه بهره برداران این امر در جامعه عشایری هستند، اداره امور عشایر نظارت دارد و اجری طرح را شرکت تعاونی عشایر متشکل از عشایر منطقه برعهده دارد.
وی گفت: شترهای استان محدود و دارای صاحب مشخص هستند. شترهای سرگردان از همسایه گان البرز یعنی قزوین و مرکزی وارد استان می شوند که ایجاد مشکل می کنند.
نقدی ادامه داد: در راستای بهره برداری از مجتمع شترداری ۱۵طرح اجرایی، در هر طرح ۲۰ نفر شتر نگهداری می شود. فضایی برای کاشت گیاهان مورد علاقه و استفاده شتران مانند خارشتر کاشته می شود.
رئیس اداره امورعشایر استان البرز گفت: با عشایر چندین جلسه گذاشته شده، نهادهای ذی ربط مانند منابع طبیعی و امور آب نیز باید همکاری های لازم را انجام دهند. اگر دستگاههای مربوطه برای حل این مشکل در استان همراهی و همکاری لازم را داشته باشند، طرح ساماندهی خوبی به اجرا در خواهد آمد.
شترهای سرگردان در استان البرز به معضلی تبدیل شده اند که مسئولان امر نیز نمی توانند راه حل درستی برای حضورشان بیابند. بارها جلسات مختلف برای ساماندهی این احشام گذاشته شده اما سازمانهایی به فراخور دستورالعمل های خود برای حفظ محیط زیست و منابع طبیعی برنامه های تدوین می کنند که سازمانی نظیر جهاد کشاورزی بعد دیگری از حضور شتران را به تصویر می کشد و همه برنامه ها بر هم می ریزد. حال باید دید که این سازمانها خود چگونه می خواهند بر سر این مهمانان ناخوانده تصمیم درست بگیرند و به تعامل مشترک برسند.
نظر شما