بازار؛ گروه ایران: در هفته ها و ماه های اخیر و هم زمان با افزایش سرانه مصرف تخم مرغ در خانوارها و جایگزینی آن به جای سایر مواد تامین کننده پروتئینی، بازار تخم مرغ هم دچار التهابات قیمتی شد و به این شکل تخم مرغ که یکی از چند غذایی پُر مصرف و بدون جایگزین مردم است، دچار جهش های قیمتی شد. با توجه به این که قدرت خرید مردم، کاهش پیدا کرده است، افزایش شدید قیمت تخم مرغ، ضربه دیگری به قدرت خرید مردم وارد کرد.
در گفت و گوی «بازار» با دکتر فرزاد طلاکش، اوضاع صنعت تولید تخم مرغ و التهابات به وجود آمده در این صنعت و بازار بررسی شد. طلاکش، دبیرکل کانون انجمن های پرورش دهندگان مرغ تخم گذار و دبیر ستاد کشوری ترویج مصرف تخم مرغ است.
*چند ماه است که بازار تخم مرغ دچار التهاب قیمتی شدیدی شده و قیمت هایی که در روزهای اخیر مشاهده شد خیلی غافلگیرانه بود. از طرفی، تخم مرغ یکی از مواد غذایی پُر مصرف و اصلی مردم ایران است. به چه علت چنین وضعی در مورد تخم مرغ پیش آمد؟
نکات مختلفی در این زمینه مطرح است ولی شاید چیدن جزئیات این پازل در کنار هم، یک مقداربرای مردم مشکل باشد یا خیلی جذاب نباشد وگرنه همه مسئولان کشور می دانند که چه اتفاقی رخ داده است. من این پیش فرض را به شما بدهم که حدود ۷۶ درصد قیمت تمام شده مرغ و تخم مرغ، مربوط به قیمت خوراک مرغ است. بنابراین، تاثیر آن خیلی بزرگ است و عاملی که ۷۶ درصد نقش دارد اگر تغییرات زیادی داشته باشد، حتماً اثر خودش را به صورت اساسی می گذارد.
در مورد اقلام دیگر باید گفت که حدود ۱۱ درصد هم قیمت جوجه اولیه یا به اصطلاح «پولِت» اولیه تاثیر دارد. آن جوجه یا پولت هم از یک مرغ مادر به دست می آید. وقتی که خوراک مرغ گران می شود، ماده ای هم که توسط آن مرغ مادر تولید می شود، گران می شود.
پس قیمت جوجه، متاثر از خوراک مادر خودش، گران تر از حالت عادی تمام می شود. بر این اساس، این مقدار تاثیرات بسیار مهم در این صنعت از سمت خوراک گذاشته شده. همچنین حدود ۴ تا ۵ درصد هم، هزینه های مربوط به دارو و واکسن است. در اردیبهشت ۱۳۹۹، ارز داروها و واکسن های دام و طیور، از حالت ارز دولتی به ارز نیمایی تبدیل شدند.
این صنعت، نیاز به ذرت و کنجاله سویا دارد و این اقلام، ارز دولتی می گیرند. اگر ذرت و کنجاله سویا به موقع نرسد به هر شکل باید گرسنگی مرغ را برطرف کرد. از یک طرف ادعای بانک مرکزی این است که ارز را داده است و تا حد ۵۰ تا ۶۰ درصد می شود این موضوع را پذیرفت ولی از ان طرف، میزان ذرت و سویایی که در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹ وارد کشور شده، در مجموع کم نیست ولی به موقع وارد نشده.
برای مثال وقتی آمار کنجاله سویا را بررسی می کنیم، در تیر ماه اصلاً وارداتی انجام نشده و در خرداد هم ۵ هزار تُن وارد شده. در صورتی که نیاز ماهانه صنعت بالای ۲۳۰ هزار تُن است. البته در این مدت مرغی هم گرسنه نمانده است و در ماه هایی که در کشور کمبود وجود داشته، انبارهای ذخیره پشتیبانی که ذخیره استراتژیک است، وارد بازار شده و انبارهای برخی مرغداران هم خالی نبوده است و اگر مازاد داشته اند وارد بازار کرده اند. برخی واسطه هم هستند که در انبارهای آنها همیشه موجود دارد.
متاسفانه به دلیل نبود نظارت، با این که خوراک دام با ارز آزاد وارد کشور نشده ولی سوداگری بسیار زیادی اتفاق افتاد. از اردیبهشت ماه تا الان، سویا از ۲۷۰۰ تومانی که باید به دست مرغدار می رسید تا ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان به دست مرغدار رسید و آن هم نه یک یا دو روز بلکه به مدت قابل توجه و آرام آرام و ماه به ماه، قیمت سویا از ۲۷۰۰ تومان بالا رفت.
همچنین ذرتی که مرغدار باید با قیمت ۱۶۵۰ تومان می خرید تا ۳۸۰۰ تومان هم رسید. قیمت سویا در حد ۵ برابر یا ۶ برابر حالت عادی به دست مرغدار رسیده و ذرت هم تا ۲ یا ۳ برابر به دست مرغدار و این عامل ۷۶ درصد هم در قیمت تمام شده تاثیر دارد. طبیعی است که شوک وارد می شود. به علاوه مرغداران نتوانسته اند به قیمت تمام شده بفروشند و با فشار خیلی زیاد، نقدینگی لازم را فراهم کرده اند.
مرغدار این نقدینگی را ندارد و از بازار با نرخ سود بالا گرفته است تا خوراک به صورت نقدی بخرند و به مرغ ها بدهند. در نتیجه، یک شوک اساسی وارد شد و واقعاً مرغدار هم، نه تنها در این کار تقصیری نداشت بلکه خودش محکوم و متضرربه این اتفاقی است که رخ داده است و البته جلسات خیلی زیادی در حد شورای عالی امنیت ملی برگزار شده و همچنین چند وزیر به طور خاص در حضور آقای جهانگیری در این زمینه جلسه داشته اند. در کمیسیون های مجلس هم، در این زمینه بحث شده.
وقتی که یک کالا به اندازه کافی وارد کشور شده یا در انبارها وجود داشته و با ارز آزاد هم وارد نشده، چرا با ۵ برابر قیمت به دست مرغدار رسیده؟ این وضع نشان می دهد که سوداگری هایی اتفاق افتاده است.
مرغدار هم، نه تنها در این کار تقصیری نداشت بلکه خودش محکوم و متضرربود و البته جلسات خیلی زیادی در حد شورای عالی امنیت ملی برگزار شده و همچنین چند وزیر به طور خاص در حضور آقای جهانگیری برگزارشد ودر کمیسیون های مجلس هم، در این زمینه بحث شده خلاصه همه مسئولان کشور می دانند که چه اتفاقی رخ داده است
*شرکت پشتیبانی امور دام کشور (وزارت جهاد کشاورزی)، مسئول ساماندهی و تنظیم بازار خوراک دام است. در مهر ۱۳۹۸ مدیر عامل این شرکت که آن وظیفه مهم را دارد به اتهام اخلال در نظام اقتصادی بازداشت شد. بعداً که افراد دیگری به عنوان سرپرست و مدیر عامل منصوب شدند چه تحولی ایجاد شد و تغییر مثبتی اتفاق افتاد؟
حقیقتا خیر. در زمانی رئیس جدید منصوب شد که ارزی برای تامین این اقلام وجود نداشت و شرایط بحرانی تامین ارز وجود داشت. تقریباً از دهه آخر شهریور که اوضاع نامناسب شد، همه به فکر افتادند که هر جوری شده و از هر منبعی که بانک مرکزی می تواند تامین این اقلام انجام شود.
حدود ۱۰ روز است که سامانه بازارگاه نهاده های کشاورزی، فعال شده و یک مقدار کالا هم در بنادر کشور وجود داشت که آقای جهانگیری، با سفری که به بندرعباس داشتند دستور دادند این کالاها هر طور شده ترخیص شود و حتی اگر ارز آن هم دیرتر اختصاص پیدا می کند ولی این کالاها معطل نمانند.
وقتی که یک کالا به اندازه کافی وارد کشور شده یا در انبارها وجود داشته و با ارز آزاد هم وار نشده، چرا با ۵ برابر قیمت به دست مرغدار رسیده؟ این وضع نشان می دهد که سوداگری هایی اتفاق افتاده است
*الان هم ارز مورد نیاز با نرخ دلار ۴۲۰۰ تومان تعلق می گیرد؟
بله. هنوز ذرت و سویا با نرخ دلار ۴۲۰۰ تومان وارد می شود و تغییر نکرده است. اخبار آن، یک مقدار تاثیر مثبت گذاشته و قیمت تخم مرغ که به ۱۵ هزار تومان هم رسیده بود، الان با قیمت ۱۲ هزار و ۳۰۰ تومان در درب مرغدای معامله می شود. در مغازه های سطح شهر هم قیمت ها کاهش پیدا کرده و مردم هم این کاهش قیمت را حس می کنند. تخم مرغی که به ۱۴۰۰ تومان رسیده بود، الان با قیمت حدود ۱۱۰۰ تومان به دست مردم می رسد که قیمت نسبتاً منطقی است.
*اشاره کردید که ۷۶ درصد هزینه ها مربوط به خوراک است. چه جایی این سهم را محاسبه کرده و ۷۶ درصد از قیمت تمام شده سهم خوراک دام است؟
هم آنالیزهای وزارتی وجود دارد و هم آنالیزهایی که صنف انجام داده است. البته فرمول خورک دام، مشخص است و یک فرمول استاندارد است. شما هر چیزی را هم نمی توانید به مرغ بدهید.
وقتی که قیمت تمام شده تخم مرغ مثلا ۱۴ هزار یا ۱۲ هزار تومان است، سهم خوراک معلوم است، سهم جوجه اولیه مشخص است، سهم واکسن هم مشخص است و بخشی هم هزینه های پرسنلی و هزینه در گردش است که بالاخره آنها اعداد ثابتی هستند. وقتی در ابتدای سال حقوق کارگر مشخص شود تا آخر سال، تغییر نمی کند. مولفه ای که تغییر می کند، قیمت خوراک است.
*با توجه به این که مرغداری ها از همه ظرفیت خودشان برای تولید استفاده نمی کنند چطور؟
این طور نیست. الان حداقل ۱۸ درصد ظرفیت واحدهای مرغ تخمگذار خالی است.
*قبلاً گفته بودید از ۳۰ درصد ظرفیت استفاده نمی شود. این وضع هزینه تمام شده تولید را بالا می برد. الان وضعیت بهتری وجود دارد؟
آن ۳۰ درصد مربوط به بخش کلان است. برخی مرغداری ها هم در بافت شهری قرار گرفته اند. آن مرغداری هایی که قرار بوده فعال باشند و دیگر جای بحث وجود ندارد، باز هم ۱۷ یا ۱۸ درصدشان به دلیل این که نقدینگی ندارند، از خیرشان گذشته اند.
*راجع به میزان تولید روزانه تخم مرغ کشور رقم های مختلفی اعلام شده. جنابعالی می گویید ۲۶۰۰ تا ۲۷۰۰ تن در روز تخم مرغ تولید می شود و آقای نبی پور، رئیس هیأت مدیره اتحادیه مرغ تخم گذار استان تهران، رقم ۳ هزار تن را اعلام می کنند.
رقم آقای نبی پور درست است و حداقل ۳ هزار تن است. این عدد روی روزانه ۳۲۰۰ تن هم بوده ولی چون خوراک مناسبی به مرغ داده نشده، تولید ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش پیدا کرده است. چون در دو، سه ماه گذشته خوراک باکیفیتی دریافت نکرده است.
وقتی که قیمت تمام شده تخم مرغ مثلاً ۱۴ هزار یا ۱۲ هزار تومان است، سهم خوراک معلوم است، سهم جوجه اولیه مشخص است، سهم واکس هم مشخص است و بخشی هم هزینه های پرسنلی و هزینه در گردش است که بالاخره آنها اعداد ثابتی هستند
*اگر فرضاً ۳ هزار تُن در روز تخم مرغ تولید شود، کل تولید سالیانه یک میلیون و ۹۵ هزار تُن می شود. با توجه به این که گفته می شود حدود ۹۰۰ هزار تُن مصرف داخلی چرا باز مشکل وجود دارد؟
خوشبختانه سرانه مصرف بالا رفته و تمایل مردم به خوردن تخم مرغ بیش تر شده. ما اگر در سال گذشته می گفتیم ۲۰۶ عدد تخم مرغ، سرانه مصرف مردم است، الان به راحتی می توانیم بگوییم بالای ۲۱۰ عدد مصرف سرانه مردم است. هر ۱۶ عدد تخم مرغ، یک کیلوگرم می شود و تولید روزانه تخم مرغ ۳ هزار تن یا ۳ میلیون کیلوگرم است.
کل تعداد تخم مرغ تولید شده در سال ۱۷.۵ میلیارد عدد می شود که اگر بر ۸۲ میلیون نفر جمعیت کشور تقسیم کنیم سرانه ۲۱۳ عدد تخم مرغ خواهد شد. البته در سال ۱۳۹۸، سرانه مصرف ۲۰۶ عدد تخم مرغ بوده و اگر جمعیت کشور را ۸۲ میلیون نفر در نظر بگیریم، کل تولید تخم مرغ کشور یک میلیون و ۵۵ هزار تُن بوده است.
*در مورد سرانه مصرف تخم مرغ، رقم های مختلفی اعلام شده و از جمله ۱۲ کیلوگرم. اگر این مقدار سرانه مصرف را در نظر بگیریم نیاز به ۹۸۴ هزار تُن تخم مرغ وجود دارد.
مرجع این کار، ستاد کشوری ترویج مصرف تخم مرغ است و بنده، دبیر این ستاد هستم. برای سال ۱۳۹۸، مصرف سرانه ما ۲۰۶ عدد تخم مرغ بوده است. اگر ۲۰۶ عدد تخم مرغ را ضربدر ۶۲ گرم وزن هر تخم مرغ کنیم، میزان سرانه به دست می آید.
*با این حساب سرانه هر نفر ۱۲.۷ گیلو گرم می شود. اگر جمعیت هم ۸۲ میلیون نفر در نظر بگیریم به رقم تولید یک میلیون و ۴۷ هزار تن می رسیم.
مردم اینقدر تخم مرغ مصرف می کنند. نزدیک ۱۲۰ هزار تن هم تخم مرغ روستایی و سایر ماکیان در کشور داریم. آن هم مصرف می شود.
*پس رقم ۹۰۰ هزار تُن یا ۸۰۰ هزار تُن کل مصرف داخلی گفته می شد تغییر پیدا کرده است؟
بله، تغییر کرده و سرانه مصرف تخم مرغ افزایش پیدا کرده است. در سال ۱۳۹۸، بیماری آنفلوآنزا نداشتیم و تخم مرغ دورریز هم نداشتیم. میزان صادرات هم حداکثر ۴۵ هزار تُن بود. شما باید این رقم صادرات را از آن یک میلیون و ۴۷ هزار تُن، کم کنید. از آن طرف هم ۱۲۰ هزار تُن تخم مرغ محلی و روستایی اضافه کنید. مردم ما اینقدر تخم مرغ مصرف می کنند. این عدد هم قابل توجه است و ما خوشحال هستیم که این اتفاق افتاده است. یکی از دلایلی هم که اقدامات موقت در این روزها، روی قیمت تخم مرغ تاثیر فوری نگذاشته، این است که مردم، مصرف تخم مرغ را کم نکرده اند.
*یعنی با وجود افزایش قیمت، همان روند مصرف تخم مرغ ادامه داشته است؟
بله. اگر مردم مقاومت می کردند و تخم مرغ مصرف نمی کردند، چون تخم مرغ یک محصول قابل انبار کردن به مدت طولانی نیست، حتماً قیمت پایین می آمد.
خوشبختانه سرانه مصرف بالا رفته و تمایل مردم به خوردن تخم مرغ بیش تر شده. ما اگر در سال گذشته می گفتیم ۲۰۶ عدد تخم مرغ، سرانه مصرف مردم است، الان به راحتی می توانیم بگوییم بالای ۲۱۰ عدد مصرف سرانه مردم است. هر ۱۶ عدد تخم مرغ، یک کیلوگرم می شود
*آقای ترکاشوند، مدیر عامل اتحادیه سراسری مرغ تخم گذار کشور در سال ۱۳۹۸ گفته بود ضرورت دارد سرانه مصرف تخم مرغ به ۱۶ کیلوگرم برسد. اگر قرار باشد این سرانه تحقق پیدا کند باید یک میلیون و ۳۱۲ هزار تن تولید شود.
من اصلاً عدد سرانه به صورت کیلو را قبول ندارم و کیلو یک عدد انحرافی است. مردم به صورت دانه ای، تخم مرغ می خورند و به صورت کیلویی نمی خورند. در دنیا هم وقتی سرانه را حساب می کنند، فرضاً می گویند سرانه ژاپن ۳۳۵ عدد است و مکزیک ۳۵۷ عدد است و اصلاً به کیلو نیست.
*در مجموع و در روزهای اخیر، با اقداماتی که انجام شده، گشایش هایی برای رساندن دان و غذا به مرغداری ها اتفاق افتاده است؟
بله. خوشبختانه در این زمینه اقداماتی انجام شده.
*صادرات تخم مرغ متوقف شد ولی در روزهای اخیر عوارض ۲۵۰۰ تومان برای هر کیلوگرم وضع شده.
تا اوضاع تثبیت نشود، هیچ پیش بینی ای برای این که صادرات انجام شود، وجود ندارد. با وجود این که من دلم می خواهد از صنف حمایت کنم ولی صادرات را خیلی به صلاح نمی دانم. به نظر من، باید یک ثباتی در کشور از دیدگاه مصرف کننده و بازار اتفاق بیفتد و آن موقع ما اجازه بدهیم که برندها، صادرات تخم مرغ را انجام بدهند.
در زمانی می شود صادرات را در قالب تنظیم بازار داخلی، مدیریت کرد که این کار را به برندها بدهیم. اگر کل تخم مرغ کشور بسته بندی شود و صاحب قیمت مصرف کننده شود، آن موقع برندها می توانند تضمین بدهند که با حفظ این قیمت روی کالا، صادرات هم انجام بدهند.
تا زمانی که کالا در مغازه ها، برچسب قیمت ندارد و بسته بندی شده نیست، کوچک ترین صادراتی هم انجام شود، بار روانی آن باعث می شود قیمت تخم مرغ برای مصرف کننده بالا برود. راه نجات کشور این است که تخم مرغ بسته بندی شود، مردم، تخم مرغ بهداشتی بخورند و تخم مرغی هم که به خانه می برند ترک خورده و شکستگی نداشته باشد.
وقتی تخم مرغ بسته بندی شده و قیمت آن درج شود، باعث می شود قیمت تخم مرغ ثابت بماند. بر این اساس، تخم مرغ باید بسته بندی شود. در بهمن ۱۳۹۸ و در طرح سازمان دامپزشکی، این موضوع ابلاغ شده و قرار است تا پایان سال ۱۳۹۹ حدود ۶۰ درصد تخم مرغ تولیدی به صورت بسته بندی شده باشد و ما در مغازه ها، تخم مرغ فله ای نداشته باشیم.
*آقای ملک نیا مدیرکل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده که در سال ۱۳۹۹ در حد ۶۰ هزار تُن تخم مرغ صادر شده ولی برای شش ماهه دوم مصوب شده که سقف صادرات ۵ هزار تن در ماه باشد که جمعاً ۳۰ هزار تن دیگر صادر می شود. از طرفی برخی مسئولان تشکل ها می گویند ۴۵ تا ۴۶ هزار تن تخم مرغ صادر شده. آیا آمار دقیقی در مورد صادرات امسال وجود ندارد؟
هیچکدام از این آمارها نمی تواند درست باشد. چون متاسفانه صادرات غیر مجاز غیر قانونی هم که جایی ثبت نشده، وجود داشته است. در روزهایی بوده که تخم مرغ قابل توجهی از کشور بیرون رفته.
همین الان به دلیل تفاوت نرخ ارز، خیلی توجیه دارد که هر کسی قانون را دور بزند و بتواند ببرد. شما می توانید این تخم مرغ را در مرز به قیمت ۲۵ تا ۲۷ هزار تومان در مرز اقلیم کردستان عراق، بفروشید. در حالی که قیمت فروش تخم مرغ در درب مرغداری ۱۲ هزار تومان است. با این قیمت، کسانی هستند که بخواهند قانون را دور بزنند. تا زمانی که ارزش پول ملی ما این طور است، هر گونه قاچاقی ممکن است اتفاق بیفتد و نه تنها تخم مرغ بلکه هر کالای دیگر را می توان از کشور خارج کرد.
در حالی که قیمت فروش تخم مرغ در درب مرغداری ۱۲ هزار تومان است. با این قیمت، کسانی هستند که بخواهند قانون را دور بزنند. تا زمانی که ارزش پول ملی ما این طور است، هر گونه قاچاقی ممکن است اتفاق بیفتد
*بر مبنای سرانه ۱۲.۷ کیلوگرم، کل میزان مصرف تخم مرغ کشور یک میلیون و ۴۰ هزار تُن می شود. رئیس اتحادیه مرغ تخم گذار گفته بود که در سال ۱۳۹۸ در حد یک میلیون و ۱۰۰ هزار تُن تخم مرغ تولید شده. فکر می کنید در سال ۱۳۹۹ چقدر تولید خواهد شد؟
برای سال ۱۳۹۹ پیش بینی ما این است که اگر مشکل جدی و خاصی پیش نیاید، تولید صنعتی تخم مرغ کشور به یک میلیون و ۱۵۰ هزار تُن برسد. آن ۱۲۰ هزار تُن تخم مرغ روستایی هم به آن اضافه خواهد شد.
*آیا با همین مقدار تولید نمی شود سر و سامان داد و سازماندهی کرد که حداقل بازار تخم مرغ دچار التهاب نشود؟
در همین شرایطی که اینهمه التهاب وجود داشته، دو ماه است که قیمت تخم مرغ بسته بندی شده ثابت و کمبودی هم وجود نداشته است. چون انجمن مرغ شناسنامه دار با کمک سازمان حمایت از مصرف کنندگان وزارت صنعت و معدن، روی این کالا قیمت می گذارد مغازه دار نمی تواند بیش از آن بفروشد.
وقتی که چنین تجربه موفقی وجود ندارد چرا مردم را ملتهب می کنیم. سازمان دامپزشکی هم مصوبه دارد که در سال ۱۳۹۹ کل تخم مرغ کشور باید بسته بندی شود و در یخچال عرضه شود.
نظر شما