بورس ایران و بورس ونزوئلا؛ فاصله‌ای به اندازه یک ابرتورم و یک فرصت ۲ساله

پژمان مرادی؛ بازار: بورس آخر چه می‌شود؟ «سوالی که این روزها سهامداران خرد و حتی عمده  هم می‌پرسند که سرانجام بورس به کجا خواهد رسید؟ آیا شاخص بار دیگر دوران خوش خود را خواهد دید؟ آیا سرمایه‌گذاران پول خود را در بازار سرمایه نگه دارند یا آن را از بازار خارج کنند؟ واقعا چه باید کرد؟»

در این روزها اظهارات مختلفی را از صاحب نظران این عرضه مشاهده می‌کنید که بر اساس دیدگاه خود، سهامداران را راهنمایی می‌کنند. برخی از آن‌ها با خوشبینی به بازار، سهامداران را به صبوری در بازار تشویق می‌کنند، آن‌ها با هزار و یک دلیل سعی دارند مخاطب را به ماندن در بازار مجاب کنند حتی کارشناسانی داریم که با این دید که بازار باید خالی از سهامداران ترسو شود این اصلاح  را به گونه‌ای توجیح می‌کند. در این میان بعضی‌ از آن‌ها پیش بینی هایی از آینده شاخص در پایان سال ارائه کردند به عنوان مثال مصطفی صفاری یکی از کارشناسان مطرح بورس رشد شاخص را ۲میلیون ۴۰۰هزار واحد به صورت حداقل تخمین زده است اما مرندی مدیر عامل یکی از شرکت‌های حقوقی در بازار، پیشبینی شاخص را زیر ۲میلیون واحد تا پایان سال می‌داند.

برخی دیگر داشتن دیدگاه بلند مدت در بازار سرمایه را پیشنهاد کردند به عنوان مثال فردین آقا بزرگی یکی از صاحب نظران بازار سرمایه در گفتگو با بازار می‌گوید، هدف سرمایه‌گذاری باید بین  ۲ تا ۵ سال باشد تا در بازار ضرر نکنند. ما فراز و نشیب‌های زیاد داشتیم ولی چون ساختار اقتصادی ما تورمی است در نتیجه  ۲ تا ۵ سال دیگر متوجه می‌شوند اگر کاری نمی‌کردند سودهای بیشتری نصیبشان می‌شد.

یا رادپور یکی از ۲۵ اقتصاددان امضا کننده نامه به رئیس جمهور  در گفتگویی که با بازار داشت در در دفاع از بازار گفت: توصیه می‌کنم، سهامدارانی که می‌توانند تحمل کنند، در بازار بمانند و سعی نکنند به خاطر عامل ترس از بازار خارج شوند یا  اینکه سهامشان را با مشورت گرفتن از یک کارشناس تغییر دهند اما کسانی که قصد دارند در بازار بمانند اگر فکر می‌کنند سهامشان ارزنده نیست آن را تغییر دهند و به سمت سهام‌های ارزنده بروند.

برآیند نظر افراد خوشبین به بازار این است که در نهایت بازار رشد خواهد کرد و پارامتر اصلی آن را رشد دلار و تورم می‌دانند، به همین دلیل از سهامداران خرد می‌خواهند که از رفتارهای هیجانی در بازار پرهیز کنند و بگذارند که بازار روند خود را در پیش بگیرد.

در کنار این افراد، مسئولینی هم هستند که با دادن امید به مردم از حمایت دولت از بازار دم می‌زنند و می‌گویند دولت بازار بورس را رها نخواهد کرد به همین منظور دست به اقداماتی می‌زنند که به گفته کارشناسان اسمش حمایت نیست بلکه دخالت است مانند، ممنوع کردن معاملات الگوریتمی، محدود کردن نوسانگیری، اعمال دستور به حقوقی‌ها مبنی بر جمع کردن صف فروش، تزریق یک درصد از منابع صندوق توسعه و غیره.

طغیانی سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس  گفته مجلس مجری نیست و توان ما در حد پیشنهادات است که البته اگر پیشنهاداتی که در گذشته ارائه شد، همانند بازارگردانی شرکت‌های حقوقی و انجام صحیح وظایفشان اجرایشان می‌تواند بازار را از آشفتگی خارج کرده و روز به روز وضعیت بهتری پیدا کند اما متاسفانه این راهکار هنوز اجرایی نشده است.

از نظر این کارشناسان شاخص با سرعت کمتری به تعادل خواهد رسید و سهامداران نباید انتظار رشد شارپی در بازار را داشته باشند، از نظر آن‌ها بهترین راه ماندن در بازار و آموزش دیدن در مورد بورس است.

بورس ایران و کاراکاس
اما عده‌ای از کارشناسان بازار دیدگاه بدبینانه به بازار دارند، آن‌ها با در نظر گرفتن نرخ توم و دلار در بازار از آینده خطرناک برای بازار بورس سخن می‌گویند. این افراد برای ثابت کردن ادعای خود بورس کشور ونزوئلا را با ایران مقایسه می‌کنند که در بخشی از جاها این قیاس از نظر تحلیل‌گران درست است اما به این معنی نیست که تمام این موارد برای بازار ایران صحیح باشد چرا که اقتصاد ایران و زیر ساختهای اقتصادی ما با ونزوئلا بسیار متفاوت است.

گفته شده همزمان با دورانی که بورس در ونزوئلا رکوردهای صعودی تاریخی از خود بر جای می‌گذاشت، ارزش بازار همزمان در حال کاهش و بسیاری از شرکت‌ها در حال ورشکستگی بودند. کماکان پس از ۵ سال بروز ابر تورم در این اقتصاد فروپاشیده، نرخ تورم ۴ رقمی و آخرین آمار صندوق بین‌المللی پول حاکی از نرخ بیکاری ۵۰ درصدی است. بورس در شرایطی چنین رکوردهای صعودی را برای خود ثبت کرده که براساس آمار بانک مرکزی ونزوئلا نرخ تولید ناخالص ملی سالانه این کشور از سال ۲۰۱۴ تاکنون دائما منفی بوده است.

در پایان سال ۲۰۱۷ میلادی رقم شاخص بورس کاراکاس ۱۲۶۳ واحد بود، در حالی که نرخ تورم ۱۲ ماه منتهی به دسامبر ۲۰۱۷ در این کشور ۸۶۲ درصد تخمین زده می‌شد و هر دلار نیز ۱۱۱ هزار و ۴۱۳ بولیوار قوی معامله می‌شد. در ۲۱ آگوست، پس از ورود بولیوار با ثبات به بازار، شاخص بورس به ۳۳۷ هزار و ۱۳۳ واحد رسید. مجلس ملی ونزوئلا که تحت کنترل مخالفان مادورو بود، نرخ تورم این کشور را در ۱۲ ماه منتهی به نوامبر ۲۰۱۸ یک میلیون و ۳۰۰ هزار درصد اعلام کرد. روز معاملاتی پس از اعلام این آمار، یعنی ۶ نوامبر شاخص بورس کاراکاس ۹۹/ ۹۹ درصد که برابر با ۵۰۴ هزار و ۳۲۸ واحد بود، سقوط کرد و شاخص کل بازار عدد ۵۰۷ واحد را نشان داد.

بازار پس از سقوط ۶ نوامبر تا روز ۲۸ دسامبر (۵۲ روز) که معاملات سال ۲۰۱۸ به پایان رسید، بار دیگر ۲۱۶ درصد رشد کرد. درست همزمان با کوچک‌تر شدن ۳۵ درصدی اقتصاد این کشور، بورس کاراکاس به شکل افسارگسیخته‌ای بزرگ‌تر شده است. هنگامی که تقریبا تمام بخش واقعی اقتصاد این کشور، یعنی بخش تولید دچار ورشکستگی و تعطیلی شده است سهام همان شرکت‌ها در بورس روزانه در حال افزایش است.

آنچه که در مورد شرایط بورس کاراکاس خواندید برگرفته از اعتقاد برخی از اقتصاددانان است که اینده بازار بورس ایران را شبیه ونزوئلا می‌دانند. یعنی آن‌ها برای اینکه اینده ای از بورس در بین مخاطبات ترسیم کنند به بورس ونزوئلا اشاره می‌کنند. نمی‌توان به طور کل کتمان کرد که شرایط بورس ایران اصلا شبیه ونزوئلا نیست.

عبده تبریزی رئیس سابق سازمان بورس گفته این نگرانی ‌که نقدینگی از مکث روی دارایی‌های سرمایه‌ای به سمت کالاها و خدمات مصرفی حرکت کند و به رشد بی‌رویه قیمت‌ها منجر شود و تورم لجام‌گسیخته‌ای را دامن زند، و به اصطلاحی که شما می‌پرسید، اقتصاد ایران را ونزوئلایی کند، البته وجود دارد.

بورس ونزوئلایی یعنی تا زمانی که تورم است بورس هم رشد می‌کند و ریزش بورس به صورت مقعطی خواهد بود در حالی که در این مدت با توجه به رشد قیمت دلار و شدت گرفتن تورم هیچ گونه واکنشی در بورس رخ نداد.  

قیاس ایران با ونزوئلا اشتباه است
این موضوع که بورس ایران را شبیه با کاراکاس بدانیم به نظر می‌رسد تا یک حدی قابل قبول است چرا که شرکت‌ها و واحدهای تولید در ایران همچنان فعالیت خود را ادامه می‌دهند. در کنار آن هنوز تورم ایران زیر ۱۰۰درصد است و این یعنی هنوز کشور با ابر تورم فاصله دارد. «هادی حق شناس» کارشناس اقتصادی درباره احتمال ابرتورمی شدن اقتصاد کشورمان گفته که‌ در شرایطی که نرخ تورم از ۱۰۰ درصد عبور می‌ کند از آن به عنوان ابرتورم یاد می ‌کنند. ابرتورم هم به افزایش نرخ تورم در چند روز و چند هفته گفته نمی شود بلکه زمانی اقتصاد دچار ابرتورم می شود که این شرایط ماه ها پایدار بماند. 

همچنین پیمان مولوی دبیر انجمن اقتصاددانان  در گفتگو با بازار تشابه بازار بورس ایران و ونزوئلا را اشتباه می‌داند و می‌گوید اگر ما به این شرایط، فضای تحریم را اضافه کنیم متوجه می‌شویم که نمونه‌ دیگری مانند ما در دنیا وجود ندارد حتی ونزوئلا را نمی‌توان از لحاظ اقتصادی با ایران مقایسه کرد چرا که در ونزوئلا بانک‌های بین المللی وجود دارد، شرکت‌ها رتبه بندی شده است و نوع تحریم‌های آن‌ها با ما متفاوت است در نهایت قابل مقایسه نیست.

به هر حال با توجه به داده‌های موجود شرایط بورس ایران فعلا در وضعیت مطلوبی به سر می‌برد و برای ونزوئلایی شدن بورس ایران نیاز به یک زمان دو ساله است. به هر حال برآیند نظر کارشناسان مبنی بر این است که ایران راه حلی جز حمایت از بازار سرمایه جهت کنترل نقدینگی ندارد. به همین دلیل چه این دولت باشد یا نباشد بازار در نهایت روند خود را پیدا می‌کند.