بازار؛ گروه استان: تایباد در ۲۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد و گذرگاه مرزی دوغارون در ۱۸ کیلومتری شرق تایباد واقع است که به دلیل قرار گرفتن منطقه ویژه اقتصادی دوغارون در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شهر هرات افغانستان، این گذرگاه نقش به سزایی در صادرات انواع کالا از ایران به بازارهای هدف دارد.
این در حالی است که باوجوداین اهمیت سال‌هاست که رانندگان و هم‌چنین متصدیان شرکت‌های حمل‌ونقل از زمان ترخیص و تشریفات گمرکی و هم چنین مسیر تردد خودرو های سنگین شکایت داشته و خواستار حل این مشکل از مسئولان هستند.
صف‌های طولانی خودروهای ترانزیتی که در پشت این مرز تا رقم دو هزار خودرو نیز رکورد زده است حوصله بسیاری از رانندگان را برای عبور از این گذرگاه مرزی سر برده است.
در همین راستا باهدف بررسی مشکلات و هم‌چنین راهکارهایی که می‌تواند از موانع سد راه صادرات در این نقطه مرزی بکاهد با احمد زمانیان رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل و رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و ترانزیت اتاق بازرگانی خراسان رضوی به گفت‌وگو نشستیم.
* مهم‌ترین مشکل ما در مرز دوغارون چیست؟
نبود مدیریت واحد مرزی یکی از اصلی‌ترین مشکلات ما و بهتر بگویم شرکت‌های حمل‌ونقل در مرز دوغارون است.
متأسفانه در این گذرگاه شاهد ناهماهنگی‌های متعدد و عدم تعامل سازنده میان افراد حاضر در مرز هستیم لذا این ناهماهنگی‌ها و اجرای تصمیمات آنی و جزیره‌ای باعث مشکلاتی می‌شود که هرساله در این مرز موج می‌زند وصف‌های طولانی کامیون‌ها به‌ویژه در زمان تعطیلی‌ها ناشی از همین سوء مدیریت است.
از این سوء مدیریت‌ها در این‌طرف مرز که فاکتور بگیریم یکی از موانع سد راه رانندگان مسیر حدفاصل گمرک دوغارون و اسلام قلعه به دلیل مخروبه بودن این مسیر است.
متأسفانه این مسیر با وضعیت بسیار نامناسب و ناهمواری که دارد مهم‌ترین عامل کندی تردد بین دو کشور بوده و حتی بارها منجر به و واژگونی کامیون‌های ترانزیتی شده است.
* تأخیر در ترخیص و طولانی شدن روند تشریفات گمرکی چه ضررهای به دنبال دارد؟
تأخیر در ترخیص کالا و زمان‌بر شدن تشریفات به‌طور واضح موجب افزایش هزینه‌های ترانزیتی می‌شود.
متأسفانه مسیر ترانزیتی حدفاصل گمرک دوغارون و اسلام قلعه وضعیت بسیار نامناسب و ناهمواری که دارد مهم‌ترین عامل کندی تردد بین دو کشور بوده و حتی بارها منجر به و واژگونی کامیون‌های ترانزیتی شده است
شلوغی، ترافیک‌های سنگین ایجادشده در پشت مرز، افزایش هزینه‌ها و تنش‌های ایجادشده ناشی از بی‌نظمی و آشفتگی تاکنون و به‌کرات موجب نارضایتی صاحبان کالا، شرکت‌های حمل‌ونقل و کامیون داران شده و باوجوداینکه استاندار محترم از نزدیک از این مشکلات بازدید داشته اما این مشکلات همچنان پابرجاست.
البته باید این نکته را خاطرنشان کرد که بازدید اخیر استاندار در روزی انجام شد که مرز افغانستان به مناسبت عید سعید قربان تعطیل بود و عملاً فعالیتی انجام نمی‌شد تا مشکل به شکل ایام عادی هفته بزرگ جلوه کند.
* آیا مشکل دوغارون را فقط در زمان ترخیص می‌توان خلاصه کرد یا مشکلات دیگری هم وجود دارد؟
نبود طرح جامع و برنامه‌ای مدون در این گذرگاه موجب شده تا این مرز به یک کلاف سردرگم تبدیل شود و لذا عدم وجود فضای رقابتی برای حضور گسترده تشکل‌ها، سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها موجب پیدایش رانت و رانت بازی و انحصارگرایی شده است.
متأسفانه ورود و خروج کانتینرها در این مرز توازنی نداشته و شاهد انحصارگرایی و پیدایش زمینه رقابت منطقه ویژه با بخش خصوصی در صادرات هستیم.
در این مرز مشکلات ریزودرشتی به چشم می‌خورد که هنوز سامانی نیافته و لذا از نوبت فروشی گرفته تا ازدحام بیش‌ازحد خودروهای سنگین و گره ترافیکی در این منطقه گرفته تا محدودیت فضا تنها بخشی از مشکلات و موانع سد راه ترانزیت و شرکت‌های حمل‌ونقل است.
متأسفانه عدم گنجایش عملیات ترانسشیپمنت بیش از ۲۰۰ کامیون در محوطه کنونی که باعث بی‌نظمی و سردرگمی شده است از دیگر مشکلات این منطقه است که به علت‌های مختلفی ازجمله عدم حضور و نظارت سازمان راهداری و حمل‌ونقل، محدودیت فضا و وجود یک مرز با دو قانون و دو درب جدا ایجادشده است.
* آیا ناظر و یا نظارتی در این بازارچه مرزی انجام نمی‌پذیرد؟
نظارت کافی بر روند ورود و خروج و تخلیه و بارگیری کالا در این بازارچه صورت نمی‌گیرد و باوجوداینکه این بازارچه از اهمیت بسیار بالایی برخورداراست اما به‌هیچ‌عنوان استانداردهای لازم ازنظر امکانات و محوطه بازار را نداشته و شبیه یک مرز بین‌المللی و فعال نیست و به نظر من درنهایت زمینه سودجویی را برای عده‌ای فراهم کرده است.
نظارت کافی بر روند ورود و خروج و تخلیه و بارگیری کالا در این بازارچه صورت نمی‌گیرد و باوجوداینکه این بازارچه از اهمیت بسیار بالایی برخورداراست اما به‌هیچ‌عنوان استانداردهای لازم ازنظر امکانات را نداشته و شبیه یک مرز بین‌المللی و فعال نیست
عدم حضور نماینده سازمان راهداری در بازارچه مرز ، نبود نظارت بر تخلیه و بارگیری و باسکول و عدم اجرای ضوابط و مقررات حمل‌ونقلی در بازارچه ازجمله مهم‌ترین علت‌هایی است که باعث ایجاد وضعیت نابسامان در بازارچه مرزی شده است که می‌توان با اعمال قوانین و مقررات حمل‌ونقلی و اجرای نظارت مدیریت واحد مرزی مسائل موجود را حل‌وفصل کرد.
* پیشنهاد شما برای حل این مشکلات چیست؟
اجرای سیاستی واحد در اخذ عوارض ورودی در مرز بدین‌صورت که یا حذف عوارض از هر دو درب یا دریافت عوارض توسط هر دو معبر انجام شود.
در این راستا واگذاری فاز دو منطقه ویژه اقتصادی به تشکل‌های خصوصی مرتبط با تجارت و حمل‌ونقل ازجمله انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل استان خراسان رضوی و اتحادیه صادرکنندگان و بازرگانان و تولیدکنندگان به‌منظور ایجاد رقابت و جلوگیری از انحصارگرایی یک شرکت می‌تواند نه‌تنها به انحصارگرایی‌ها پایان دهد بلکه بسیاری از مشکلات را حل کند.
هم‌چنین استقرار نماینده سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان خراسان رضوی در منطقه ویژه اقتصادی و دریافت کد رهگیری توسط شرکت‌ها می‌تواند یکی از اقدامات مؤثر برای هموار کردن مسیر ترانزیتی باشد.
ازآنجاکه گره کور ترافیکی در مرز دوغارون هنوز باز نشده است و مسیر حدفاصل گمرک دوغارون و اسلام قلعه به دلیل تخریب جاده هم چنان موجب نارضایتی فعالان تجاری و اقتصادی بوده است اما متأسفانه تاکنون طرف افغانی جهت بازسازی و ترمیم این مسیر اقدام مناسبی انجام نداده لذا حل این مشکل پیگیری جدی وزارت امور خارجه و ورود ریاست جمهوری را به این مشکل لاینحل می‌طلبد.
وجود ۵۳۹ کیلومتر مرز مشترک با ترکمنستان و ۳۰۲ کیلومتر با افغانستان و ارتباط و اتصال با بازار ۱۰۰ میلیون نفری آسیای میانه موجب شده تا استان خراسان رضوی نقش محوری در حمل‌ونقل و ترانزیت کشور داشته باشد.
از سوی دیگر این استان یکی از کوتاه‌ترین و سهل‌ترین مسیرهای دسترسی کشورهای مزبور به کریدورهای ترانزیتی و آب‌های آزاد است و چهار پایانه مرزی دوغارون، سرخس، لطف‌آباد و باجگیران مبادی اتصال با این کشورها است.
خراسان رضوی با توجه به موقعیت ترانزیتی و حمل‌ونقل بین‌المللی با بهره‌مندی از۲۵۰ شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی هم‌اینک عهده‌دار انتقال بیش از ۸۰ درصد کالاهای ترانزیتی و صادراتی کشورهای آسیای میانه و افغانستان و حتی عراق و آذربایجان است و لذا نباید راحت از کنار این مشکلات عبور کرد زیرا هر گونه نقصان در حوزه حمل و نقل صادرات و واردات کالا را تحت الشعاع خود قرار می دهد.
نظر شما