یوسف ناصری؛ بازار: در ماه های اخیر دولت تصمیم گرفت بخشی از سهام شرکت های دولتی را در قالب صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس و با نماد بورسی «دارا» به فروش برساند. اولین صندوق از این مجموعه با نام دارا یکم عرضه شد و ۳.۵ میلیون نفر، سهام آن را با سقف ۲ میلیون تومان خریداری کردند.
سهام دومین صندوق سرمایه گذاری بعد از حواشی بسیار زیاد که باعث سه روز قرمز در بازار سرمایه شد، در اوایل شهریور امسال پذیره نویسی خواهد شد و سقف خرید آن برای هر فرد ۵ میلیون تومان است.در گفت و گوی «بازار» با جواد عشقی نژاد، کارشناس بازار سرمایه، وضعیت صندوق های سرمایه گذاری «دارا» با تمرکز بر صندوق دارا دوم، مورد کند و کاو قرار گرفته است.
*اعلام شده که پذیره نویسی دومین صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (دارا دوم) در اوایل شهریور امسال انجام می شود. از طرفی، اولین تجربه در این حوزه با پذیره نویسی سهام صندوق «دارا یکم» در اردیبهشت سال جاری اتفاق افتاد.در ابتدا می خواهیم تجربه «دارا یکم» را بررسی کنیم که با قیمت های فعلی بیش از ۱۰۰ درصد ارزش سهام آن بالا رفته است. به نظر جنابعالی، آیا کسانی که آن سهام را خریداری کردند اقدام درستی بوده است؟
دو موضوع در خصوص صندوق دارا یکم، قابل طرح است. یک موضوع، طول مدت پذیره نویسی بود که در روز اول پذیره نویسی، قیمت پذیره نویسی با ارزش سبد سهام دارا یکم، برابری می کرد اما در طول مدت پذیره نویسی، قیمت پذیره نویسی ثابت بود و ارزش سبد سهام بالا رفت.نتیجه این طور شد که در روز پایانی پذیره نویسی دارا یکم، خرید این سهام برای سهامدار جذابیت داشت. از طرف هم، اگر اطلاع رسانی کاملی انجام می شد و یا از نظر دانش مالی، مردم آشنایی بیش تری با این موضوع داشتند قطعاً امکان جذب سرمایه بیش تر وجود داشت.
امروزه نیز، در خصوص «دارا دوم» همین موضوع مصداق دارد و فکر می کنم سطح اطلاعات عمومی مردم باید بالاتر برود و دولت هم برنامه هایی برای حفظ ارزش سبد سهام دارا دوم خواهد داشت. این موضوع به افزایش جذابیت آن کمک می کند.در این ارتباط می توان پیشنهادهایی را برای تشکل ها از جمله صندوق بازنشستگان کشوری و لشکری که کار گروهی انجام می دهند ارائه کرد یا صاحبان صنایعی که می خواهند برای کارکنان خودشان در بازار سرمایه، سرمایه گذاری کنند، به نظر من دارا دوم، یکی از بهترین ها خواهد بود از حیث مدیریت سبد سهام به صورت متمرکز و با فاصله ریالی با توجه به مدیریتی که روی سبد سهام خواهد داشت.
*مقرر شده که پذیره نویسی و عرضه سهام دارا دوم مانند دارا یکم و در قالب صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس باشد. دولت که می توانست به صورت مستقیم، سهام شرکت های دولتی را در بورس عرضه کند، چرا عرضه مستقیم انجام نداده و انجام نمی دهد و به هر حال از طریق صندوق، سهام دولتی را می فروشد؟
مهمترین نکته آن، وضعیت فرهنگی دانش مالی کشور یعنی پایین بودن آشنایی اکثریت مردم با بازار سرمایه و دانش مالی و مدیریت این پُرتفوی (سبد سهام) است. ایده آل هم، عرضه از طریق صندوق سرمایه گذاری است.در کشورهای توسعه یافته، بیش از ۷۰ درصد مردم، سهامدار و فعال بازار هستند ولی این سهامداری فعال به شکل معاملات روزانه نیست و اکثراً به وسیله ابزارهای مالی یا همین صندوق ها انجام می شود.
صندوق دارا دوم یا حتی دارا سوم، می تواند در این زمینه فرهنگ سازی کند. فقط نکته ای که می ماند این است که باید از پرتفوی این صندوق ها در بلند مدت مراقبت کرد تا اعتماد جلب شده در بازار سرمایه حفظ شود و اثرات مثبت دیگری داشته باشد.
این که سهامدار بخواهد فقط یک سهم رو به بالا و مثبت باشد، نتیجه جالبی ندارد و این کاهش قیمت دارا یکم، برای بازار خیلی مطلوب است.
*حتی موضوع صندوق سرمایه گذاری دارای چهارم هم مطرح شده. آیا تجربه صندوق دارا یکم، تجربه کاملاً موفقیت آمیزی بوده که دولت اصرار دارد سهام دولتی را از طریق صندوق واگذار کند؟
دولت، دارایی هایی دارد ولی ضرورت ایجاب می کند که خصوصی سازی آنها انجام شود. یکی از وظایف مهم دولت، ادامه دادن خصوصی سازی است و یکی از روش های با شکست کمتر، روش عرضه به عام است. معاملات عرضه به گروه های خاص یا خریداران خاص، بعضاً دچار مشکلاتی شده که امروزه اخبار آن را به طور مداوم می شنویم و می بینیم. از طرفی، حتی صندوق دارا چهارم، می تواند شامل بخش دیگری از دارایی های دولت باشد.
البته این که این هدف، چقدر تحقق پیدا کند جای بحث دارد ولی جزو ضروریات است و ابزاری است که امروزه آن را در اختیار داریم. علاوه بر صندوق دارا چهارم، اگر دولت بتواند از نظر عمر کاری خود، آن را مدیریت کند، می تواند نتیجه خوبی را فراهم کند.
*دولت در خصوص صندوق دارا یکم، سقف خرید ۲ میلیون را برای خرید سهام این صندوق اعلام کرد و در مجموع ۳.۵ میلیون نفر به این میزان سهام دارا یکم را خریداری کردند. این که دولت سقف مشخص و پایینی را تعیین کرد نشان می دهد که دولت شناخت دقیقی نداشت و تصور می کرد تعداد بیش تری خریدار سهام این صندوق خواهند بود؟
دولت شناخت دقیقی داشت. دولت با تعداد کمتر واگذاری نشان داد که می تواند سود بسیار بالایی را برای سهامداران داشته باشد اما هنوز این تفاوت را در پرتفوی خودش حفظ کرده است و در عرضه های ثانویه، قطعاً آن را عرضه خواهد کرد.از طرف دیگر، دولت نمی توانست صرفاً با شناخت، کار را انجام بدهد. البته با شناخت، رفتار را کنترل می کند ولی بخش عمده بستگی به سمت تقاضا دارد. چرا که از حدود ۸۰ میلیون جمعیت کشور فقط ۸ میلیون نفر، فعال بازار هستند.
توقع بالاتری از افراد جامعه نداریم اما با همین وسیله و روش های دیگری، برای دارا دوم، دولت باید بر این تمرکز کند که بتواند سایر سرمایه ها را در این بازار جذب کند.ما برای عرضه اولیه، رکورد ۵.۵ میلیون نفر را داریم. در دارا دوم و در مدت پذیره نویسی آن، اگر بتوانیم رکورد بالای ۱۰ میلیون نفر را داشته باشیم می توانیم از موفقیت دولت صحبت کنیم.
*سهام شرکت های صندوق دارا یکم، شامل سهام بانک ها و بیمه های دولتی مثل بیمه البرز و بانک ملت و بانک تجارت بود. قیمت فروش دولت به هر نفر خریدار هم ۲ میلیون تومان بود ولی در اول هفته جاری یعنی روز یک شنبه ۱۸ مرداد، قیمت آن به ۴ میلیون و ۶۷۱ هزار تومان رسید و قیمت آن در معاملات امروز هم به شدت ریزشی بود. در مقایسه با سهام دیگر و سبد سهام دیگر، تا حال حاضر وضعیت چگونه است و با اطلاعاتی که از بازار دارید آیا کسانی که این سبد سهام را خریده اند رضایت دارند؟
در نظرسنجی هایی که از دوستان و افراد مختلف داریم، متوجه رضایت آنها می شویم ولی یک بخش موضوع، بخش مربوط به وارد بودن یا آشنا بودن به بازار سرمایه است. با بررسی بیشتر متوجه می شویم تعدادی از آنها هم، به بازار آشنایی کمتری دارند یا به ارزش پرتفوی (سبد سهام) توجه نکردند. اتفاقی که باید رخ بدهد این است که دولت، پس از واگذاری این دارایی ها، آموزش های لازم را بیش از پیش ارائه کند.از طرفی در معاملات اولیه، خریدهای گروهی جذابیت بسیار بالایی برای مردم خواهد داشت به شرط این که کارفرماها یا نهادهای دولتی بتوانند فرهنگ سهامداری را برای گروه های مخاطب ایجاد کنند.
*شرکت های دارا یکم شامل بیمه و بانک دولتی بود. در صندوق دارا تمرکز دولت بر فروش سهام شرکت های پالایشی است. چرا چنین تاکیدی در مورد این صندوق سرمایه گذاری وجود دارد و دولت فقط می خواهد شرکت های پالایشی را از طریق این صندوق بفروشد؟
به نظرم، اتفاقاً روش مناسبی است و این کار می تواند تخصصی تر شود. دولت می تواند سهام بانک ها را در صندوق اول ببرد و سهام پتروشیمی و پالایشی را برای عرضه به صندوق دوم ببرد.با این مکانیسم، می توانیم صندوق های بخشی یا مربوط به هر صنعت را داشته باشیم. از نظر علمی، پایه آن درست است و از نظر ترکیبی، می تواند ترکیب آن بیش تر یا به عبارتی کامل تر باشد.همچنین از نظر نتیجه ای، برای کسانی که صرفاً جذابیت شان چه از نظر تحلیل فردی و چه از نظر تحلیل اخبار، روی بخشی از یک صنعت باشد، این روش مناسب است و فرد سرمایه گذار می تواند سهام صندوق مورد نظر خودش را بخرد. این روش، یک روش اجرا شده در دنیا بوده و کاملاً مورد پذیرش است.
*سقف خرید هر فرد در صندوف دارا یکم و با یک کد ملی در حد ۲ میلیون تومان بود و در مورد صندوق دارا دوم، سقف خرید تا ۵ میلیون تومان افزایش داده می شود. آیا در حقیقت دولت متوجه شد همان طور از صندوق دارا یکم به شدت استقبال نشد از دارا دوم هم استقبال نمی شود که اجازه خرید بیش تری را به افراد داده است؟
ما این موضوع را نباید فقط از نظر دولت نگاه کنیم. چرا که نقدینگی موجود در کشور با شیب بسیار بالایی در حال رشد است. از طرف دیگر وقتی بودجه کشور را بررسی می کنیم بخش وسیعی از تامین مالی دولت از محل بازار سرمایه است یا ایجاد بدهی و استقراض.دولت عدد ۵ میلیون تومان را اعلام کرده و عددی غیر منطقی هم نیست. فردی که سرمایه گذاری می کند قطعاً می تواند ۵ میلیون تومان را خرید کند. چون از نظر هزینه- فرصت و تئوری های مربوط به سرمایه گذاری، از یک حد مشخصی پایین تر، هیچ توجیهی برای سرمایه گذار وجود ندارد.
*با این حال در زمان فروش سهام در قالب صندوق دارا یکم، به خاطر این که تصور می شده مردم استقبال می کنند دولت ۲ میلیون تومان را به عنوان سقف خرید هر فرد تعیین کرده بود.الان که دولت برای صندوق دارا دوم، سقف بالاتری را اعلام کرده یعنی ۱۵۰ درصد افزایش سقف خرید دارا دوم نسبت به دارا یکم.
رشد بازار و رشد شاخص آن موقع را باید با وضع فعلی مقایسه کرد. این عامل برای این کار موثرتر است.
*دولت نتوانسته بود سهام شرکت پالایش نفت تبریز (با نماد شبریز) را به صورت بلوکی و یک جا بفروشد و اعتبار قیمت عرضه بلوکی شرکت پالایش بندرعباس (شبندر) انقضا پیدا کرده بود. چرا این دو شرکت چنین وضعی پیدا کرده و بلوکی به فروش نرفتند و دولت، می خواهد سهام آنها را در قالب صندوق دارا دوم، به فروش برساند؟
برای پاسخ دادن به این سوال، باید تجربه دولت را در عرضه های بلوکی بررسی کنیم. به هر حال، توجه و تمایل دولت بر این بود که به آن شیوه، سهام را بفروشد ولی در این میان اما و اگرهای به وجود آمد و می توانست به عدم تحقق معامله منجر شود و عملاً این وضع نیز اتفاق افتاد.در همین حال، دولت به معنی واقعی و به درستی از این فرصت استفاده کرد. حتی ممکن است عرضه سهام در قالب دارا پنجم و ششم هم انجام شود. چرا که خصوصی شرکت های دولتی، تمام نشده و حتی می تواند سهم های غیر بورسی را تابع یک صندوق یا یک هلدینگ قرار بدهد و آن صندوق را عرضه کند.
دولت، به درستی راهش را طی می کند و ای کاش دولت، کار خصوصی سازی را در سال های گذشته و در چارچوب صندوق های دارا، شروع می کرد. چرا که با این روش، جذب سرمایه گذار، تقویت فرهنگ سهامداری و تقویت ادبیات سرمایه گذاری در جامعه اتفاق می افتاد.
*دولت از طریق صندوق دارا یک، به خاطر نبود استقبال زیاد فقط توانست ۵.۸ هزار میلیارد تومان سهام شرکت های دولتی را به ۳.۵ میلیون نفر خریدار بفروشد.
با تجربه ای که در مورد فروش سهام دارا یکم و افزایش قیمت سهام آن بعد فروش اتفاق افتاده، وضعیت فروش سهام ۴ شرکت پالایشی در قالب دارا دوم، چگونه خواهد بود و احتمالا دولت می تواند تامین مالی کرده و کسری بودجه را برطرف کند؟-هدف دولت در واگذاری صندوق های «دارا»، کاملاً مشخص است. در بودجه دولت، هزینه ها سر جای خودشان هستند. مهم این است که دولت بتواند برای سمت درآمد یا تامین مالی برنامه ریزی کند.من فکر می کنم یک مرحله دیگر این است که صندوق های بعدی عرضه شود و دولت هم تامین مالی خودش را انجام بدهد.
*ارزش سهام هر فرد سهامدار صندوق دارا یکم از ۲ میلیون تومان به ۴.۶ میلیون تومان فعلی رسیده است. با فروش سهام صندوق دارا دوم، شما وضعیت احتمالی آینده سهام پالایشی های قرار گرفته در این صندوق جدید را چگونه پیش بینی می کنید؟
همان آینده ای که برای بازار سرمایه پیش بینی می کنیم. اقتصاد ایران، اقتصادی است که در شرایط فعلی نمی تواند گریزی از بازار سرمایه داشته باشد. پس نتیجه می گیریم که الزاماً این فرآیند باید در خصوص صندوق های «دارا»نیز باشد.متغیرها و عوامل موثر در بورس هم، کم نیستند که بخواهیم راجع به تک تک آنها صحبت کنیم. عوامل موثر و متغیرها بسیار زیاد شده اند ولی امیدواریم به درستی هدایت شوند و نتیجه مبارکی برای بازار داشته باشد.
*اوج قیمت سهام فرد در دارا یکم در ۱۴ تیر ۱۳۹۹ با رقم ۶ میلیون و ۵۷۵ هزار تومان بوده و الان قیمت آن نسبت به یک ماه قبل حدود ۲ میلیون کاهش پیدا کرده است.
این حالت، خیلی خوب است. سهامدار می داند و متوجه می شود که هر فرازی، فرودی هم دارد. قرار نیست که در حوزه سهامداری یا در زمان پذیره نویسی، به سرمایه گذار یا سرمایه دار، القاء کنیم الزاماً و همواره سرمایه تو صعودی و رو به بالا خواهد بود.درک این موضوع کافی است که بازار سرمایه، ترکیبی از فراز و فرود است و حتی می تواند نزول قیمت را ببیند و صف های خرید و فروش را ببیند. این که سهامدار بخواهد فقط یک سهم رو به بالا و مثبت باشد، نتیجه جالبی ندارد و این کاهش قیمت دارا یکم، برای بازار خیلی مطلوب است.
*از اردیبهشت امسال که دارا یکم پذیره نویسی شد و سهام فروخته شد تا تیرماه، قیمت سهام آن ۲۰۰ درصد افزایش پیدا کرده بود. و در یک ماه اخیر ۱۰۰ درصد از آن ۲۰۰ درصد افزایش قیمت، از بین رفته است. در مورد دارای دوم چه پیش بینی مشخصی دارد و با رشد مستمری که بورس داشته است، آیا قیمت سهام دارا دوم می تواند در مدت ۲ یا ۳ ماه، حداقل ۱۰۰ درصد رشد کند؟
ویژگی صندوق های «دارا»این است که یک پرتفوی کاملاً شفاف بورسی دارند و هر لحظه و هر روز، وضعیت آن قابل مشاهده است. آن چیزی که ما باید به آن توجه کنیم این است که اقتصاد، گره محکمی با بازار سرمایه خورده و بازار سرمایه نیز به همین سهام ها گره خورده است.
ما نباید توقع داشته باشیم که همواره رشد قیمت سهام، مثبت باشد و نباید انتظار بی جا برای سرمایه گذار و بازار ایجاد کنیم. در خصوص صندوق دارا دوم نیز همین طور است. گروه پالایشگاهی، گروه کم اقبالی نبودند. قیمت بعضی از از آنها فراتر از ارزش خالص دارایی خود رفت ولی اصلاح شدند.بعضی از آنها نیز از ارزش خالص دارایی خودشان فاصله دارند. مهم این است که وقتی سهام «دارا» می آید نگاه حمایتی دولت وجود داشته باشد تا آینده قابل اعتمادتری پیرو معاملات قبلی برای سهامدار وجود داشته باشد.
صندوق دارا دوم یا حتی دارا سوم، می تواند فرهنگ سرمایه گذاری در ایران را بالا ببرد. فقط نکته ای که می ماند این است که باید از پرتفوی این صندوق ها در بلند مدت مراقبت کرد تا اعتماد جلب شده در بازار سرمایه حفظ شود و اثرات مثبت دیگری داشته باشد.
*میزان و درصد مشخصی مثلاً ۱۰۰ درصد درباره رشد قیمت سهام دارا دوم نمی گویید؟
بهتر است که راجع به آن صحبتی نکنیم.
*عرضه سهام شرکت های پالایشی در قالب صندوق دارا دوم می تواند بر عرضه کل سهام این شرکت ها و در نتیجه کاهش قیمت سهام آنها اثر بگذارد؟
عرضه سهم با عرضه آن در دارا دوم فرق می کند. اگر در دارا دوم عرضه شود هیچ تاثیر منفی ندارد.
نظر شما