یاسمن بلوردی؛ کشاورزی: انگور از جمله محصولات باغی است که از سالیان دور در ایران کشت می شود و در حال حاضر فرآورده های آن همچون کشمش مزیت رقابتی بالایی دارد به طوری که کشمش شهرستان ملایر در بازارهای جهانی شناخته شده است. با این وجود کارشناسان معتقدند انگور ایران به دلیل درشت نبودن و نداشتن ماندگاری بالا نیاز به انجام عملیات به‌زراعی دارد تا بتواند در بازارهای جهانی به صورت تازه خوری نیز حضور داشته باشد. برای تحقق این امر موسسه علوم باغبانی قزوین سالهای است در زمینه معرفی ارقام جدید با قابلیت رقابت در بازارهای جهانی کارهای تحقیقاتی روی این محصول انجام می دهند. در این راستا گفت و گویی با «محمد علی نجاتیان مسئول کارگروه انگور و ریز میوه‌های موسسه تحقیقات علوم باغبانی قزوین» انجام دادیم که در ادامه می خوانید. گفتنی است محمد علی نجاتیان، دکترای باغبانی دارد و در حال حاضر عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین. وی از سال ۱۳۶۷ در حوزه انگور تحقیق می کند و همچنین مولف کتابهایی همچون «دایره المعارف جامع انگور و کشمش ایران و بارگاه های نوین تولید کشمش بهداشتی» است.
تا به حال ارقامی که توانایی رقابت و بازاریابی و بازار پسندی در بازارهای جهانی داشته باشد را نداشته ایم
*در ابتدا در خصوص ارقام انگور ایران و بارزترین ویژگی های آنها توضیح بدهید.
کشت انگور در دنیا قدمت بسیار زیادی دارد و شاید بتوان گفت بیش از ۵ هزار سال است که این محصول را داریم. در حال حاضر ارقام انگور موجود در ایران از گونه «وینفرا» هستند که معروف به ارقام اروپایی می باشند. از خصوصیات این نوع ارقام می توان به طعم خوب و باردهی خوب آن اشاره کرد. از جمله مشکلات این نوع ارقام نیز این است که نسبت به سفیدک و سرما حساس هستند. این ارقام همچنین نسبت به آهک مقاوم هستند.
در حال حاضر آنچه که در انگور ما کمی چالش برانگیز است این است که ارقامی که توانایی رقابت و بازاریابی و بازار پسندی در بازارهای جهانی داشته باشد را نداشته ایم. البته سال گذشته ۲ رقم تحت «امین و مینودر» را معرفی کرده ایم که ارقام تازه خوری و بسیار درشت است که این می تواند در بحث تازه خوری ما را جلو ببرد.
*با این تفاسیر از نظر تولید و صادرات چه جایگاهی در دنیا داریم؟
از نظر سطح زیر کشت ایران در جهان رتبه هفتم هستیم، از نظر تولید هم معمولا در جایگاه هشتم تا نهم هستیم. در بحث صادرات کشمش نیز در جایگاه سوم دنیا قرار داریم اما از نظر صادرات میوه تازه خوری کشور ۲۰ ام هستیم که این چندان خوب نیست. البته علت اینکه جایگاه چندان خوبی در حوزه صادرات میوه تازه خوری انگور نداریم هم این است انگور تولیدی ما قابلیت ماندگاری خوبی ندارد و درشت هم نیست در نتیجه در بازارهای جهانی قابل رقابت نیستند.
علت اینکه جایگاه چندان خوبی در حوزه صادرات میوه تازه خوری انگور نداریم این است که انگور تولیدی ما قابلیت ماندگاری خوبی ندارد و درشت هم نیست در نتیجه در بازارهای جهانی قابل رقابت نیست
انگور تازه خوری باید درشت، بدون دانه یا کم دانه باشد و ماندگاری بالایی داشته باشد. به این ترتیب ارقام ما که این خصوصیات را ندارد غالبا کشمشی هستند و به در کشمش می خورد. با این وجود روی ارقام انگور کار شده است و خوشبختانه بعد از ۱۸ سال کارهای مداوم به نژادی تعداد ارقامی منجر به تولید چند ارقام شده که همانطور که گفتم دو ارقام امین و مینودر معرفی شده است.
*در حال حاضر کدام کشورها بالاترین جایگاه های تولید انگور در دنیا را دارند؟
از نظر تولید انگور کشورهای چین با ۱۴ درصد، آمریکا ۱۰ درصد، ایتالیا ۹ درصد، فرانسه و اسپانیا ۸ درصد، ترکیه ۶ درصد، شیلی ۵ درصد، آرژانتین ۴ درصد و ایران و آفریقای جنوبی ۳ درصد تولید را در اختیار دارند. سایر کشورها نیز ۳۰ درصد مابقی انگور دنیا را تولید می کنند.
همچنین بر اساس آمار موجود نیز از نظر سطح زیر کشت اسپانیا ۱۴ درصد، فرانسه ۱۱ درصد، ایتالیا ۱۰، چین ۹، آمریکا ۶، ترکیه ۷، آرژانتین و ایران نیز ۳ درصد از کل سطح زیر کشت انگور در دنیا را دارند.
ما سومین صادرکننده کشمش هستیم که به دلیل بالا بودن میزان تولید انگور ایران است
در بحث تولید کشمش نیز کشورهای آمریکا با ۳۴۰ هزار تن در سال، ترکیه با ۳۲۰ هزار تن در سال و ایران با ۱۷۰ هزار تن در سال بالاترین جایگاه ها را دارند. در حقیقت ما سومین صادرکننده کشمش هستیم که به دلیل بالا بودن میزان تولید انگور ایران است و همانطور که میدانید کشمش شهرستان ملایر ثبت جهانی شده است و در دنیا شناخته شده است.
*در حوزه تولید انگور عمدتا چه چالش ها و مشکلاتی وجود دارد؟
یکی از مشکلات این است که عرصه های تولید ما بسیار کوچک هستند به طوری که در تاکستان باغات ۲ هزار و نیم هکتاری هم وجود دارد. از سوی دیگر متاسفانه باغداران از دانش روز هم استفاده نمی کنند چون در برخی جاها دسترسی ندارد و در برخی جاها نیز دانش انتقال داده می شود کشاورزان به دلایل مختلف قادر به اجرای اصول و فنون نوین نیستند. البته اخیرا وزیر جهاد کشاورزی با مطرح کردن بحث یاوران تولید در سال جهش تولید قصد دارد که حضور محققان و کارشناسان در عرصه های تولید را فعال تر سازد. اگرچه در سالهای گذشته هم انجام شده و ارقامی که در بخش انگور متداول است، سیستم های داربستی، نوع هرس و غیره نتایج تحقیقات محققان کشور از جمله محققان این موسسه است.
*درحال حاضر در مجموع چند رقم انگور در کشور داریم؟
ما یک کلکسیون به نام کلکسیون ملی انگور کشور داریم که در مرکز ما قرار دارد و تا به حال حدود هزار و ۲۸ رقم، کلن و ژنوتیب جمع آوری شده است و که علاوه بر این حول و حوش ۳۰۰ رقم سالهای گذشته از روسیه وارد شده و حدود ۱۵ رقم خارجی هم کشورهای آمریکایی و اروپایی وارد شده است. به این ترتیب تنوع بسیار خوبی داریم که روی آن کار می شود و از آن هم استفاده می شود و بهره برداران نیز می توانند از این کلکسیون دیدن کنند.
*در حال حاضر در چند استان کشور انگور کشت می شود؟
تقریبا در اکثر استانها کشت انگور داریم با این وجود برجسته ترین استانها و شهرستانها عبارت است از استان فارس، قزوین، شهر ملایر در استان همدان، ارومیه در آذربایجان غربی و خراسان رضوی.
یکی از مشکلات ما این است که عرصه های تولید ما بسیار کوچک هستند، از سوی دیگر متاسفانه باغداران از دانش روز هم استفاده نمی کنند
*الان حجم تولید در هکتار چقدر است و چه عواملی بر میزان برداشت موثر است؟
متوسط عملکرد کشور حدود ۱۰ تا ۱۱ تن در هکتار است اما در برخی باغات در هکتار ۷۰ تا ۸۰ تن هم برداشت دارند. میزان برداشت انگور در هکتار به عوامل مختلفی از جمله نوع رقم انگور، استفاده از سیستم های داربستی، روشهای کاشت، روشهای هرس و غیره بستگی دارد. به عبارت دیگر سه عنصر خاک، آب و خود گیاه در میزان برداشت تعیین کننده هستند.
*به این ترتیب چه نوع خاکی مناسبترین گزینه برای کشت انگور است؟
همانطور که گفتم نوع خاک نیز در میزان بهره برداری نقش دارد یعنی عمق خاک، بافت خاک و میزان نگهداری آب خاک صددرصد موثر است. به عبارت دیگر برای کشت انگور نیاز به خاکهای غنی نیست و معمولا خاکهایی با بافت متوسط و یک حاصلخیزی مناسب و دارا بودن عمق زیاد می تواند کارایی بالایی در تولید انگور داشته باشد.
متوسط عملکرد کشور حدود ۱۰ تا ۱۱ تن در هکتار است اما در برخی باغات در هکتار ۷۰ تا ۸۰ تن هم برداشت دارند
از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که کود دهی به باغات و خاک باید زیر نظر متخصصین صورت بگیرد. همانطور که ما آزمایشاتی تحت عنوان «آزمایشات خاک و گیاه» داریم عناصر موجود در خاک تعیین می کنیم و بر اساس کمبودهای خاک تغذیه توسط انواع کودها انجام می شود.
*سخن پایانی...
من به بهره برداران توصیه می کنم حتما با مشاوره و تحت نظر کارشناسان خبره این کار اقدام به تولید کند تا بتواند خسارتها و زیانهای خودشان را کم کنند. به عبارت دیگر پیشنهاد می کنم که احداث و تولید مزارع باغی تحت نظارت کارشناسان صورت بگیرد مطمئنا تاثیر زیادی در بهره وری خواهد داشت. از سوی دیگر به کارشناسان و محققان توصیه دارم که در عرصه تولید حضور داشته باشند.
نظر شما