علیرضا مبصر؛ گروه بورس: بازار بورس تهران در ماه‌های اخیر در وضعیت رکودی قرار گرفته و نسبت به اخبار مثبت واکنش چندانی نشان نمی‌دهد. بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به چشم‌انداز اقتصادی کشور، خروج گسترده نقدینگی، و افزایش جذابیت بازارهای جایگزین، از جمله عواملی هستند که بازار سهام را در مسیر نزولی قرار داده‌اند. در چنین شرایطی، این پرسش مطرح می‌شود که آیا بورس تهران می‌تواند از این رکود خارج شود و به روند صعودی بازگردد، یا آنکه همچنان با کاهش ارزش معاملات و افت قیمت‌ها دست‌وپنجه نرم خواهد کرد؟
بورس تهران و بی‌تفاوتی نسبت به اخبار مثبت
بورس تهران در ماه‌های اخیر به‌طرز محسوسی دچار بی‌اعتمادی عمیق شده و نسبت به اخبار مثبت، واکنش چندانی نشان نمی‌دهد. به‌رغم انتشار اخباری مبنی بر میانجی‌گری کشورهای عربی برای تسهیل مذاکرات مستقیم میان ایران و ایالات‌متحده، بازار سهام همچنان در رکود به سر می‌برد. این موضوع نشان می‌دهد که معامله‌گران دیگر امیدی به اثرگذاری تحولات دیپلماتیک بر چشم‌انداز اقتصادی کشور ندارند و عوامل بنیادی و متغیرهای کلان اقتصادی را تعیین‌کننده اصلی مسیر بورس می‌دانند.
رکود سنگین معاملات و انتظار برای یک محرک قوی
یکی از شاخص‌های اصلی رکود در بورس، کاهش شدید ارزش معاملات روزانه است. روند فعلی نشان می‌دهد که بازار در وضعیت انتظاری قرار گرفته و معامله‌گران ترجیح می‌دهند تا قبل از ورود دوباره، نشانه‌های واضحی از تغییر در متغیرهای کلان اقتصادی دریافت کنند. به‌نظر می‌رسد که بورس تهران برای خروج از این وضعیت نیازمند یک محرک قوی اقتصادی است که بتواند چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در این بازار را تغییر دهد.
فرار سرمایه و تشدید خروج نقدینگی از بازار سهام
از ابتدای بهمن‌ماه، خروج سرمایه از بورس شدت گرفته و تاکنون بیش از ۹ هزار میلیارد تومان نقدینگی از این بازار خارج شده است. تنها در دو روز نخست اسفند نیز بیش از ۱۲۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد، که نشان از ادامه روند نزولی اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار دارد. این روند خروج سرمایه، هم از سوی معامله‌گران خرد و هم از سوی سرمایه‌گذاران نهادی مشاهده شده و باعث شده است که شاخص کل در مقاطع مختلف با افت‌های متوالی روبه‌رو شود.
هجوم سرمایه‌ها به بازارهای امن در سایه نگرانی‌های سیاسی
علاوه بر ضعف متغیرهای اقتصادی، عامل دیگری که به تشدید ریزش بورس دامن زده، انتشار اخبار سیاسی منفی از سوی کشورهای غربی است. این اخبار نوید وقوع یک موج تورمی جدید در اقتصاد ایران را به معامله‌گران داده و باعث شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌دنبال پناهگاه‌های امن‌تری برای دارایی‌های خود باشند. در این میان، دلار و طلا به‌عنوان دو مقصد اصلی نقدینگی، با افزایش تقاضا مواجه شده‌اند. افزایش ورود سرمایه به این بازارها نیز مزید بر علت شده و باعث تسریع خروج نقدینگی از بورس شده است.
نقش صندوق‌های طلا در جابجایی نقدینگی
هم‌زمان با افزایش نگرانی‌های تورمی، سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌هایی که ارزش خود را در برابر کاهش قدرت خرید پول ملی حفظ می‌کنند، حرکت کرده‌اند. یکی از نشانه‌های این تغییر رفتار، جابه‌جایی سرمایه‌ها از صندوق‌های درآمد ثابت به صندوق‌های طلا بوده است. هرچند پس از یک رشد قیمتی، این صندوق‌ها با اصلاح مواجه شدند، اما همچنان بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌های خارج‌شده از بورس و صندوق‌های درآمد ثابت به این ابزارهای مالی انتقال یافته است.
به عنوان یک قانون کلی بازار بورس ترسو ترین بازار مالی بوده و صرفا با اطمینان خاطر رشد میکند.
نرخ بهره و اثر معکوس آن بر بازار سرمایه
یکی از نشانه‌های رکودی بودن بازار، کاهش ارزش معاملات است که هم از حیث دلاری و هم ریالی کاملاً مشهود بوده است. از طرفی، نرخ‌های بهره بالای اوراق بازار بدهی، همچون نرخ‌های بازدهی اوراق اخزا، در برخی از کدها به بیش از ۳۴ درصد رسیده است. همان‌طور که به‌عنوان یک قاعده ساده می‌توان به آن استناد کرد، بازار سهام و نرخ بازدهی اوراق بدهی رابطه‌ای معکوس دارند. افزایش جذابیت اوراق بدهی، سرمایه‌گذاران را به سمت این بازار سوق داده و باعث کاهش جریان نقدینگی در بورس شده است. این موضوع در کنار سایر عوامل اقتصادی، فشار بیشتری بر بازار سرمایه وارد کرده و رکود آن را تعمیق بخشیده است.
آیا متغیرهای اقتصادی می‌توانند ناجی بورس شوند؟
حال که امید به تحولات سیاسی در کوتاه‌مدت کاهش یافته، چشم بورس به متغیرهای اقتصادی دوخته شده است. یکی از عواملی که می‌تواند تا حدی تعادل را به بازار بازگرداند، کاهش فاصله قیمتی میان دلار توافقی و دلار بازار آزاد است. این شکاف ارزی، علاوه بر ایجاد انتظارات تورمی، باعث سردرگمی معامله‌گران شده و فضای نااطمینانی را در اقتصاد تشدید کرده است. در صورتی که سیاست‌گذاران بتوانند این فاصله را کاهش دهند، می‌توان انتظار داشت که بخشی از سرمایه‌های سرگردان دوباره به سمت بازار سهام حرکت کند.
یکی از مهم ترین محرکه های موجود سیاست های پولی بانک مرکزی است که نقش تعیین کنندگی دارد
آینده بورس تهران؛ خروج از رکود یا ادامه مسیر نزولی؟
با توجه به مجموعه عوامل یادشده، بورس تهران در وضعیت حساسی قرار دارد. ادامه خروج نقدینگی، هجوم سرمایه‌ها به بازارهای امن، و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به سیاست‌های اقتصادی، همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا بازار سهام در وضعیت رکودی قرار گیرد. در چنین شرایطی، چنانچه سیاست‌گذاران نتوانند با ایجاد اصلاحات ساختاری و ارائه محرک‌های اقتصادی مؤثر، روند خروج سرمایه را متوقف کنند، احتمال تداوم رکود در بورس همچنان بالا خواهد بود. در مقابل، هرگونه سیگنال مثبت از سمت متغیرهای اقتصادی، می‌تواند به‌عنوان یک محرک قوی، زمینه‌ساز بازگشت رونق به این بازار شود.
سخن نهایی
آنچه این روزها در بورس تهران مشاهده می‌شود، بیش از آنکه ناشی از تحولات کوتاه‌مدت باشد، ریشه در بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و نااطمینانی‌های کلان اقتصادی دارد. تا زمانی که یک محرک قوی برای بازار وجود نداشته باشد، نمی‌توان امیدی به رشد پایدار بورس داشت، مگر آنکه افزایش انتظارات تورمی به‌طور موقت رشدی را در بازار رقم بزند. با این حال، رشد ناشی از تورم نمی‌تواند یک روند پایدار باشد و همچنان ریسک‌های متعددی پیش روی سرمایه‌گذاران بازار سهام قرار دارد.
نظر شما