امیررضا اعتمادی؛ عضو اتاق بازرگانی: اقتصاد ایران سال‌هاست که در گرداب مشکلات ساختاری، تحریم‌ها، تصمیمات اشتباه و بی‌ثباتی‌های سیاسی گرفتار شده است. تورم افسارگسیخته، سقوط ارزش ریال، کاهش تولید و سرمایه‌گذاری، فرار سرمایه، و بیکاری گسترده تنها بخشی از بحران‌هایی است که مردم ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
در شرایطی که قیمت دلار هر روز رکوردهای جدیدی می‌زند و مردم قدرت خرید خود را از دست می‌دهند، دولت‌های مختلف تاکنون هیچ راهکار موثری برای حل مشکلات ارائه نکرده‌اند. سیاست‌های دستوری، تصمیمات لحظه‌ای و عدم شفافیت در مدیریت اقتصادی، شرایط را از همیشه بدتر کرده است.
اما آیا می‌توان از این وضعیت خارج شد؟ پاسخ مثبت است، اما مشروط بر اینکه اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصادی و روابط بین‌المللی صورت گیرد. در این گزارش، راهکارهای عملی و کوتاه‌مدت تا بلندمدت برای خروج از بحران اقتصادی ایران بررسی می‌شود.
اقدامات فوری (۱ تا ۶ ماه)
۱. کنترل و ثبات بازار ارز؛ مقابله با نوسانات دلار
بانک مرکزی باید به‌جای سیاست‌های دستوری و سرکوب قیمت، یک بازار شفاف ارزی ایجاد کند.
بازار متشکل ارزی باید تقویت شود تا قیمت دلار به‌صورت شفاف و واقعی تعیین گردد.
بازگشت ارز حاصل از صادرات با مکانیزم‌های تشویقی و تنبیهی باید تضمین شود.
۲. اصلاح یارانه‌ها و حمایت هدفمند از مردم
یارانه‌های پنهان (مثل یارانه سوخت و انرژی) باید حذف شده و به شکل نقدی به اقشار کم‌درآمد پرداخت شود.
راه‌اندازی کارت انرژی برای کنترل مصرف سوخت و جلوگیری از قاچاق و رانت‌خواری.
۳. تنظیم بازار کالاهای اساسی و مقابله با احتکار
شفاف‌سازی زنجیره تأمین کالاها و جلوگیری از رانت واردات.
استفاده از ابزارهای مالی (مانند کوپن الکترونیکی) برای کنترل قیمت اقلام اساسی.
۴. آغاز مذاکرات اقتصادی با کشورهای منطقه و قدرت‌های جهانی
دیپلماسی اقتصادی فعال برای بازگرداندن ارتباطات مالی و تجاری با جهان.
ایجاد کانال‌های مالی جدید با ترکیه، چین، روسیه، هند، امارات و قطر برای دور زدن تحریم‌ها.
استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری برای کاهش وابستگی به دلار.
۵. بازگرداندن اعتماد عمومی و کاهش تنش‌های داخلی
افزایش شفافیت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و جلوگیری از تصمیمات ناگهانی و غیرعلمی.
کاهش فشارهای سیاسی بر فضای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری داخلی.
اقدامات میان‌مدت (۶ ماه تا ۲ سال)
۱. اصلاح نظام بانکی و کنترل نقدینگی
توقف خلق پول بی‌رویه توسط بانک‌ها و جلوگیری از تسهیلات رانتی.
حمایت از بانک‌های سالم و ادغام بانک‌های مشکل‌دار در یک سیستم منسجم.
۲. توسعه تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات
ارائه مشوق‌های مالیاتی برای شرکت‌های تولیدی و کاهش بوروکراسی در صدور مجوزها.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای تولید کالاهای جایگزین وارداتی.
۳. کاهش تصدی‌گری دولت و تقویت بخش خصوصی
حذف انحصارات دولتی در صنایع کلیدی و آزادسازی فضای رقابتی.
خصوصی‌سازی واقعی به جای واگذاری صوری به شرکت‌های شبه‌دولتی.
۴. اصلاح ساختار مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی
اجرای نظام مالیاتی هوشمند برای شناسایی فراریان مالیاتی.
مالیات‌گیری عادلانه از ثروتمندان و شرکت‌های بزرگ.
اقدامات بلندمدت (۲ تا ۴ سال و بیشتر)
۱. کاهش وابستگی به نفت و توسعه صادرات غیرنفتی
سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی، معدن، کشاورزی مدرن و فناوری‌های پیشرفته.
افزایش تجارت با کشورهای همسایه و گسترش مسیرهای ترانزیتی ایران.
۲. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف انرژی
توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی.
اصلاح الگوی مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری در صنایع.
۳. اصلاح نظام آموزشی برای تطابق با بازار کار
آموزش مهارت‌های عملی و حرفه‌ای به جوانان برای کاهش نرخ بیکاری.
توسعه استارتاپ‌ها و کارآفرینی به‌عنوان موتور محرک اقتصاد آینده.
نتیجه‌گیری؛ آیا ایران می‌تواند از بحران خارج شود؟
راهکارهای ارائه‌شده در این گزارش، صرفاً یک پیشنهاد تئوریک نیست، بلکه بر اساس تجربیات کشورهای موفق و مدل‌های اقتصادی علمی تدوین شده است. ایران با داشتن منابع عظیم انسانی، جغرافیایی و اقتصادی می‌تواند از بحران خارج شود، اما این امر مستلزم شجاعت در تصمیم‌گیری، پایان سیاست‌های غلط، و تمرکز بر منافع ملی به‌جای منافع جناحی است.
دولت کنونی باید بداند که ادامه مسیر فعلی، اقتصاد ایران را به پرتگاه سقوط خواهد کشاند. اگر اصلاحات اقتصادی و سیاسی به تعویق بیفتد، مشکلات از کنترل خارج شده و بحران‌های اجتماعی نیز به آن افزوده خواهد شد.
حال، این سؤال مطرح می‌شود: آیا دولتمردان اراده لازم برای اجرای این اصلاحات را دارند؟ یا همچنان باید شاهد تصمیمات غلط و تشدید بحران اقتصادی باشیم؟
نظر شما