ضربه حاکمیت سایبری به نهال نوپای پیام رسان های داخلی| رشد سکوهای داخلی چگونه میسر می شود؟

وحید پورتجریشی؛ بازار: پس از مدت ها کشمکش دو طیف از طبقه سیاسی کشور بر سر آزادسازی استفاده از پیام رسان های خارجی فیلتر شده، نهایتا دولت چهاردهم موفق شد دیوار سرسخت فیلترینگ را شکسته و دستکم استفاده از محبوب ترین آنها در جهان، یعنی واتس اپ را بدون نیاز به فیلترشکن فراهم سازد. اما این موضوع تا حد زیادی موجب نگرانی طرفداران پیام رسان های داخلی شد که احتمالا چنین نگرانی تا حد زیادی قابل درک است.

اما سوال اینجاست که آیا سیاست فیلترینگ پیام رسان های خارجی به سود رقبای داخلی تمام شد؟ مهمتر اینکه با توجه به هزینه های هنگفتی که برای ساخت چندین پلتفرم داخلی در دوران فیلترینگ و با هدف جذب مخاطبین داخلی در غیاب رقیب خارجی انجام شد، اکنون با برداشته شدن تدریجی فیلترینگ، سرنوشت پلتفرم های داخلی چه خواهد شد؟

چگونه یک پیام رسان بزرگ به محبوبیت جهانی دست پیدا می کند؟

پیش از پاسخ به سوالات بالا، لازم است بدانیم که اساسا محبوبیت پیام رسان هایی چون واتس اپ یا تلگرام از کجا نشات میگیرد. بدون شک تعداد بالای کاربران یک اپلیکیشن تصادفی نیست. امکانات ارائه شده آن اپلیکیشن به کاربران و میزان تاثیرگذاری آنها در عمق زندگی روزمره، بزرگترین امتیازاتی هستند که یک پیام رسان می بایست داشته باشد. به عنوان مثال، واتس اپ یکی از نخستین پیام رسان های قابل نصب بر روی گوشی های تلفن همراه هوشمند بود که امکان برقراری تماس صوتی و تصویری را برای مخاطبین خود فراهم می کرد. استفاده از خطوط امن، ارزان قیمت و اینترنت محور برای مکالمه های طولانی، برگزاری جلسات مشترک تصویری و ... واتس اپ را به محبوب ترین پیام رسان جهان تبدیل کرد.

اما باید به این نکته توجه داشت که مساله برندسازی و افزایش حس اعتماد در میان مشتریان، به رشد استفاده از اپلیکشن ها کمک شایانی می کند. هر دو اپلیکیشن واتس اپ و اینستاگرام متعلق به شرکتی هستند که بنیانگذار نخستین شبکه اجتماعی فراگیر در جهان یعنی فیسبوک محسوب می شود. در مثالی دیگر، اگرچه شرکت های بزرگ امنیت سایبری جهان سالانه گزارش های متعددی از دستبرد گوگل به اطلاعات محرمانه کاربران خود منتشر می کنند، با اینحال به دلیل برندسازی موفق این شرکت، همچنان بسیاری از افراد از جمله نویسنده متن حاضر، مشکلی برای ذخیره اطلاعات خود در سرورهای گوگل ندارد!

تاکید نهادهای دولتی بر استفاده اجباری از پیام رسان های داخلی به جای رقبای خارجی، طی چند سال گذشته به ویژه پس از اجرای طرح فیلترینگ گسترده، بزرگترین ضربه را به بدنه این استارت آپ های نوپا وارد آورد.

نکته دیگر اینکه علیرغم کشف و اثبات ارتباطات افرادی چون مارک زاکربرگ، مدیرعامل شرکت متا با سران سازمان CIA و ارائه اطلاعات محرمانه کاربران گوگل به سرویس های امنیتی، واشنگتن هیچگاه اصراری بر استفاده جهانیان از گوگل، فیسبوک یا واتس اپ ندارد. این شرکت ها نیز به نوبه خود، همواره هرگونه ارتباط با نهادهای دولتی را کتمان کرده یا حتی المقدور اصراری بر همکاری با آنها ندارند.

همین رویکرد سبب شده تا غول های فناوی چون گوگل یا متا، تا حد زیادی در جذب مشتری موفق شوند. این در حالیست که دیگر رقیب آمریکایی آنها یعنی مایکروسافت در جذب مخاطبین اپلیکیشن های تولیدی خود در این حد موفق ظاهر نشده و حتی برخی پروژه های این شکرت همچون پیام رسان «کایزالا» نیز هیچگاه به محبوبیت جهانی نرسید. پس نمی توان صرف آمریکایی بودن این شرکت ها را دلیل خوبی برای موفقیت آنها دانست.

ضربه بزرگ حاکمیت سایبری به بازار پیام رسان های داخلی

تاکید نهادهای دولتی بر استفاده اجباری از پیام رسان های داخلی به جای رقبای خارجی، طی چند سال گذشته به ویژه پس از اجرای طرح فیلترینگ گسترده، بزرگترین ضربه را به بدنه این استارت آپ های نوپا وارد آورد. از سوی دیگر، اقدام همزمان چندین نهاد فرهنگی، بانک ها و اپراتورهای تلفن همراه به راه اندازی پلتفرم اختصاصی خود، پیام رسان های داخلی را حتی از دستیابی به جایگاه اپلیکیشن چینی «وی چت» که وابسته به دولت این کشور است، بازداشت.

ادامه دار شدن تحریم ها، عدم ارتباط موثر با بازارهای جهانی، سیاست خارجی چالشی با غرب و بعضا کشورهای منطقه و مواردی از این دست، متاسفانه دسترسی اپلیکیشن های ایرانی به بازارهای جهانی را مسدود ساخته که نتیجه آن، بازماندن از دستیابی به درآمدهای رو به رشد این صنعت استراتژیک

است.

امروز با تعداد زیادی از پیام رسان های داخلی مواجه هستیم که اگرچه طی سال های اخیر از پیشرفت خوبی برخوردار بوده اند، اما هیچ یک از آنها مانند اپلیکیشن وی چت، از امکانات جامع و کاملی برخوردار نیستند. جالب است بدانیم که اپلیکیشن چینی، حتی فرآیند صدور گذرنامه و فرآیند اداری آن را به صورت درخواست الکترونیکی از شهروندان چینی دریافت کرده و تقریبا تمامی امور دولتی را می توان از طریق این اپلیکیشن انجام داد. حال آنکه، در نسخه های ایرانی پیام رسان ها، خبری از این میزان امکانات گسترده نیست.

همانطور که در نمودار بالا مشاهده می کنید، دستکم سه اپلیکیشن پیام رسان نخست جهان بالای یک میلیارد نفر کاربر داشته و البته تعداد کاربران واتس اپ بالغ بر دو میلیارد نفر است. حال آنکه اساسا چنین پتانسیلی برای پیام رسان های داخلی ما بنا به دلایل گوناگون وجود ندارد.

مقام معظم رهبری نیز در جریان بازدید از نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های بخش خصوصی، مکررا بر لزوم اجرای اصل 44 قانون اساسی، تقویت بخش خصوصی و کاهش نقش آفرینی دولت در اقتصاد تاکید فرمودند.

ادامه دار شدن تحریم ها، عدم ارتباط موثر با بازارهای جهانی، سیاست خارجی چالشی با غرب و بعضا کشورهای منطقه و مواردی از این دست، متاسفانه دسترسی اپلیکیشن های ایرانی به بازارهای جهانی را مسدود ساخته که نتیجه آن، بازماندن از دستیابی به درآمدهای رو به رشد این صنعت استراتژیک و اقتصاد دیجیتال است. اگرچه هدف نهادهای دولتی، استفاده شهروندان ایرانی از اپلیکیشن های داخلی به جای خارجی بوده، اما باید به این نکته توجه داشت که صنعت پیام رسان ها پتانسیل درآمدهای سرشار، اشتغالزایی و افزایش درآمد حاصل از تولید ناخالص داخلی را برای کشور دارند که چنین درآمدی، تنها در سایه دوری نهادهای حکومتی از این اپلیکیشن ها و رشد بخش خصوصی میسر خواهد شد. مقام معظم رهبری نیز در جریان بازدید از نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های بخش خصوصی، مکررا بر لزوم اجرای اصل 44 قانون اساسی، تقویت بخش خصوصی و کاهش نقش آفرینی دولت در اقتصاد تاکید فرمودند.

لذا شکل گیری فضای رقابتی جدی و سنگین در سایه رشد بخش خصوصی و فعالیت آزادانه پیام رسان های خارجی، می توانند موتور محرک قدرتمندی برای پیام رسان های داخلی محسوب شوند. در کنار این موارد، باز شدن فضای سیاست خارجی و بازگشت شرکت های ایرانی به نمایشگاه ها و بازارهای بین المللی، می تواند بازار رقابتی خوبی برای فعالیت پیام رسان ها و دیگر استارت آپ های داخلی ایجاد نماید. آنچه مسلم است اینکه همکاری شرکت های ایرانی با شرکای خارجی قدرتمند در بازارهای جهانی، به سود طرف ایرانی تمام شده و عیار کار آنها را به رقبای بین المللی نزدیک تر می کند. همین امر سبب می شود تا نه تنها مشتریان خارجی، بلکه مخاطبین داخلی نیز گرایش بیشتری به استفاده از این اپلیکیشن ها داشته باشند.