هیفاء پردل؛ بازار: اگرچه صنعت قالی‌بافی به طور سنتی در میان عشایر و روستاییان قم رایج بوده است، اما بافت فرش در این شهر از حدود ۸۰ سال پیش آغاز شد. قم را باید قطب مهم صنعت فرش دستبافت ابریشم در کشور نامید. فرش زیبای ابریشم قمی از مهم‌ترین و اصیل‌ترین فرش‌های دستبافت ایرانی است که اخیراً توانسته به‌رغم تمامی مشکلات و موانع موجود، پیشرفت کند.
زمانی این فرش بازارهای جهانی را در قبضه خود قرار داده بود، اما با وجود تحریم‌های ظالمانه، بازارهای مهم صادرات آن کاهش یافت؛ این تمام ماجرا نیست، چراکه در کنار تحریم‌های خارجی، این فرش اصیل و باکیفیت با مجموعه‌ای از موانع و قوانین دست و پاگیر داخلی روبه‌رو است که می‌توان آن‌ها را نوعی تحریم داخلی نامید.
برای بررسی وضعیت فرش دستباف در قم و مشکلات این هنر اصیل با ابوالفضل صادقی، رئیس اتحادیه بافندگان، تولید و فروش فرش دستباف استان قم گفت‌وگو کرده‌ایم که بدین شرح است:
*مهم‌ترین مشکلات فرش دستبافت در استان قم چیست و چه حمایتی از بافندگان نیاز است؟
قوانین دست و پاگیری وجود دارد که توسط افرادی بدون تخصص کافی در زمینه فرش تصویب شده و بدون مشورت با جامعه دست‌اندرکاران این حوزه اعمال می‌شود. این قوانین، دست و پای ما را بسته است و در کنار تحریم‌های خارجی، به مشکلات فرش دستبافت قمی دامن زده است.
فرش دستبافت ابریشم قم نماد ملی کشور به شمار می‌رود، اما مسئولان از آن غفلت کرده و حمایتی نمی‌کنند. ما در زمینه مرجوعی فرش‌های اصیل دستبافت نیز مشکلاتی داریم.
فرش ابریشم کالای گران‌قیمتی است که باید خدمات پس از فروش داشته باشد، اما ما از این خدمات محروم هستیم، درحالی‌که کشوری مانند ترکیه، با مرمت‌کاران و قالی‌شویی‌های خود تبانی کرده و درآمدی از خدمات پس از فروش به دست آورده که مبالغ آن بسیار بیشتر از درآمد صادراتی ما است.
صادقی: بیشترین سهم در تولید فرش ابریشم را بانوان قمی دارند و دولت باید برای حمایت از این قشر، آن‌ها را تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دهد
بافندگان فرش دستبافت که با هنر دستان خود سهم بزرگی در تولید این محصول ایفا می‌کنند، با مشکلات فراوانی مواجه هستند و حتی از حداقل حمایت‌ها نیز محروم‌اند. بافندگانی که نقش اساسی در صادرات قم و کشور دارند حتی از امتیازات بیمه تأمین اجتماعی نیز بی‌بهره‌اند. از دولت انتظار می‌رود حداقل بودجه‌ای را برای بیمه بافندگان اختصاص دهد، چرا که این افراد هم در اقتصاد خانواده و هم در ارتقای اقتصاد کشور نقش‌آفرین هستند.
بیشترین سهم در تولید فرش ابریشم را بانوان قمی دارند و دولت باید برای حمایت از این قشر، آن‌ها را تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دهد.
* چه عواملی باعث افزایش قیمت فرش دستبافت و مشکلات تولید آن در استان قم شده است؟
قیمت مواد اولیه برای بافت فرش دستبافت ابریشم اکنون بسیار گران است و برای حمایت از تولید این فرش اصیل که نقش مهمی در اقتصاد و صادرات دارد، تعرفه مواد اولیه باید صفر شود، اما بازار مواد اولیه در قبضه دلالان و سودجویان است و ما مجبوریم هر نرخ و تعرفه‌ای که آن‌ها بخواهند، بپذیریم.
زمانی که دست دلالان باز شد و قیمت مواد اولیه افزایش یافت، به‌تبع آن قیمت تمام‌شده نیز افزایش پیدا می‌کند که این موضوع به تولید و فروش آسیب می‌زند و در نهایت بازار صادرات را مختل می‌کند؛ دولت باید حمایت کند تا بتوانیم در بازارهای جهانی رقابت کنیم.
تولید ابریشم در داخل کشور تنها ۲۰۰ تن است، درحالی‌که فرش دستبافت ابریشم به ۷۰۰ تن نیاز دارد. این کمبود باعث می‌شود پیله‌هایی با شرایط خاص از کشورهایی مانند ازبکستان وارد شود که خود مشکلاتی را ایجاد می‌کند
تولید ابریشم در داخل کشور تنها ۲۰۰ تن است، درحالی‌که فرش دستبافت ابریشم به ۷۰۰ تن نیاز دارد. این کمبود باعث می‌شود پیله‌هایی با شرایط خاص از کشورهایی مانند ازبکستان وارد شود که خود مشکلاتی را ایجاد می‌کند.
حضور دلالان و واسطه‌ها آسیب‌های زیادی به تولیدکنندگان وارد کرده است. در استان قم ۴۰ هزار تولیدکننده فرش داریم، اما با این وضعیت، تولیدکنندگان زحمت می‌کشند و سود آن نصیب افرادی خارج از استان می‌شود.
* چرا نمایشگاه دائمی و موزه فرش ابریشم قم با گذشت سال‌ها هنوز تکمیل نشده و چه اقداماتی برای شناسنامه‌دار کردن فرش‌های ابریشم قم در حال انجام است؟
احداث نمایشگاه دائمی و موزه فرش ابریشم قم از سال ۸۹ در قم آغاز شده است، اما با گذشت چندین سال تنها ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این نمایشگاه می‌تواند زمینه‌ساز رایزنی تولیدکنندگان با تجار و بازکردن دروازه‌های بازارهای جدید برای فرش قم باشد، اما دولت عزمی برای بهره‌برداری از آن ندارد.
اتحادیه در ارتباط با شناسنامه‌دار کردن فرش ابریشم قم نیز پیگیری‌های زیادی کرده است، اما قانون کپی‌رایت در کشور رعایت نمی‌شود و برخی سودجویان از طرح‌ها و نقشه‌های فرش سوءاستفاده می‌کنند. ما با نمایندگان مجلس شورای اسلامی و شرکت استاندارد برای حفاظت از اصالت فرش ابریشم قم مذاکره کرده‌ایم.
با همکاری مرکز ملی فرش و اتحادیه، شناسنامه‌هایی برای فرش‌های ابریشم قم صادر شده است تا اصالت آن‌ها تأیید شود و هیچ نهادی جز اتحادیه حق صدور شناسنامه را ندارد.
* چه اقداماتی برای ارتقای جایگاه فرش ابریشم قم انجام شده و نقش فناوری و نمایشگاه‌های بین‌المللی در توسعه صادرات این فرش چیست؟
صادقی بیان کرد: قم قطب تولید فرش ابریشم دستبافت است و حدود ۲۰ درصد سهم صادرات فرش کشور به قم اختصاص دارد. امید است مسئولان با حمایت از این صنعت، جایگاه فرش قم را ارتقا دهند.
وی افزود: اتحادیه تاکنون اقداماتی از جمله ایجاد اولین مرکز رشد با کمک پارک علم و فناوری استان و تولید لکه‌بر فرش در بخش دانش‌بنیان دانشگاه حضرت معصومه (س) را انجام داده است. در گام بعدی، قرار است با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، تنوعی در طرح‌ها و نقش‌های اصیل فرش ابریشم قم ایجاد شود.
قم قطب تولید فرش ابریشم دستبافت است و حدود ۲۰ درصد سهم صادرات فرش کشور به قم اختصاص دارد
به گفته وی، هجدهمین نمایشگاه فرش دستبافت قم از ۲ تا ۶ بهمن با حضور ۱۰۴ غرفه‌دار از قم و سایر استانها برگزار شد و تجار و مهمانان ویژه‌ای از کشورهای روسیه، امارات، ترکیه، کانادا، مالزی و نیجریه با تولیدکنندگان رایزنی‌هایی برای صادرات داشتند.
اتحادیه برای معرفی این فرش اصیل که نماد فرهنگ و تمدن قم و ایران است، یک فرش دستبافت ابریشم به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و نمونه‌ای دیگر به امیر قطر هدیه داده است.
فرش دستبافت ابریشم قم نه‌تنها نماد هنر و فرهنگ ایران، بلکه میراثی جهانی است که با دستان هنرمندان این دیار جان می‌گیرد. اما برای حفظ جایگاه آن در بازارهای جهانی، نیازمند حمایت واقعی مسئولان، رفع موانع داخلی و تقویت صادرات است. اگر از این گنجینه ملی به‌درستی پاسداری شود، فرش قم می‌تواند دوباره بر تارک هنر جهان بدرخشد و سهمی شایسته در اقتصاد کشور ایفا کند.
نظر شما